Birazoku

Bu kitap yetişkinlik ve yaşlanma psikolojisine ilişkin meselelere, zorluklara ve güzelliklere dair derli toplu, tutarlı bir bakış açısı sunar. Erken, orta ve geç yetişkinlik dönemini dengeli ve bütüncül bir şekilde ele alarak yaşam kalitesi ve yaşam doyumu meseleleri üzerine bir tartışmayla sözü bağlıyor.

Ayrıca, kişisel gelişim ve bireysel farklılıklar yaşam boyu öğrenme, toplum yaşamı ve siyasi yaşam değerler ve ahlaki gelişim gibi sıklıkla göz ardı edilen alanları da kapsar. Bütün bunlar ve pozitif psikolojiye dayanan bakış açısı, bu kitabı, fiziksel gerileme ve hastalığa odaklanan gerontoloji temelli diğer kitaplardan ayırır.

Okuyucuyu anahtar kavramlara yönlendiren pedagojik tarafı; güncel etik çıkmazlar ve yaşam planı meselelerine ilişkin vurguları, kitabı cazip kılan nitelikleri arasında.

Kitabın Hedefleri:

– Yetişkinlik ve yaşlılık sürecine dair gerçekçi, pozitif ve gelişim odaklı bir görüş sunmak.
– Erken, orta ve geç yetişkinliği dengeli bir şekilde ele almak.
– Kişisel Gelişim, Bireysel Farklılıklar (kültür, cinsiyet, sosyal statü), Eğitim ve Yaşam Boyu Öğrenme, Toplum Yaşamı, Siyasal Yaşam ve Faaliyetler, Değerler, Ahlak ve Din gibi sıklıkla göz ardı edilen konuları kapsamak
– Araştırma metodolojisi ve araştırma desenini (bağlantısız, ayrı bir bölüm halinde vermek yerine) bölümlerle bütünleştirerek yaşamın içine yerleştirmek.
– Öğrencilerin yetişkin gelişimine dair zorlu ayrıntılara ve köşe taşlarına kendilerini hazırlaması için egzersizler sunmak.
– Sade ve açık bir anlatım, uygun başlıklar, sinopsisler, grafikler, tablolar, çizelgeler, özetler, kendini değerlendirme ve terminoloji bölümleri sunmak.

Bana başarılı yaşlanma ile ilgili çoğu şeyi
öğreten Jean Sherry Weston’a ithafen

İçindekiler
Önsöz…………………………………………………………………………………………………………… 15
BÖLÜM 1
Gelişim Psikolojisi ve Yaşlılık……………………………………………………………………… 25
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 26
Başlamadan Önce…………………………………………………………………………………………. 27
Yetişkin Gelişmi ve Yaşlanmayı Araştırmanın Nedenleri ……………………………… 27
Yaşlanan Bir Nüfus / Karşılaşılan Zorluklar ………………………………………………….. 28
Yetişkin Gelişimine ve Yaşlanmaya Psikolojik Bir Yaklaşım…………………………… 34
Çok Disiplinli ve Çok Yönlü Bir Çalışma Alanı …………………………………………….. 35
En Son Gelişmeler: Psikoloji ve Katrina Kasırgası…………………………………………. 38
Gelişim Psikolojisi Görüşü / Pozitif ve Gerçekçi Yaklaşım…………………………….. 40
En Son Gelişmeler: Pozitif Psikoloji ve Psikoterapi……………………………………….. 41
Yaşın Çeşitli Boyutları…………………………………………………………………………………… 42
İşlevsel Yaş / Yaşla Gelen Etkiler……………………………………………………………………. 43
Detaylı Araştırma: Kesitsel ve Boylamsal Araştırmalar…………………………………. 44
Gelişim Felsefesi Olarak Üst Kuramlar………………………………………………………….. 48
Mekanistik Üst Kuram / Organizmal Üst Kuram / Bağlamsal Üst Kuram……… 49
Yetişkin Gelişimine ve Yaşlılığa Kuramsal Yaklaşımlar………………………………….. 53
Biyolojik Kuramlar / Bağlaşımcı Yaklaşımlar / Sosyokültürel Kuramlar /
Seçme, En Uygun Hâle Getirme ve Ödünleme Kuramı…………………………………. 54
Bilimsel Yetişkin Gelişimi ve Yaşlanma Çalışmaları………………………………………. 66
Bilimsel Yaklaşım / Etik Açıdan Güvenilir Araştırmalar / Psikoloji
Araştırmalarını Yorumlamak ……………………………………………………………………….. 66
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 73
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 75
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 76
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 77
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 77
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 78
BÖLÜM 2
Bireysel ve Çok Kültürlülüğe İlişkin Farklılıklar ……………………………………….. 79
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 80
Başlamadan Önce…………………………………………………………………………………………. 81
Birey ve Grup Farklılıkları…………………………………………………………………………….. 82
İnsani Farklılıklar ile İlgili Psikoloji Araştırması / Ortalama ve Normalle
İlgili Olan Varsayımlar / Yaşlanan Nüfusun Detaylı Analizi………………………….. 82
Farklılık Alanları…………………………………………………………………………………………… 90
Doğu ve Batı Kültürleri / Yaş ve Yaş Ayrımcılığı……………………………………………. 90
Detaylı Araştırma: Kültürler arası ve Çok Kültürlü Araştırmalar ………………….. 93
Cinsiyet………………………………………………………………………………………………………… 97
En Son Gelişmeler: Hong Kong’da Kadınlar ve Boşanma………………………………. 101
Amerika’da Kültür, Etnisite ve Irk …………………………………………………………………. 103
En Son Gelişmeler: Kızılderili Kabile Üniversiteleri ……………………………………… 107
Dinî Kültürler ve Uygulamalar / Bireyler arası Değişkenlik ………………………….. 108
Çeşitliliği Kabul Etmek…………………………………………………………………………………. 114
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 116
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 118
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 118
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 119
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 119
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 120
BÖLÜM 3
Sağlıklı Yaşam Biçimleri ve Başarılı Yaşlanma …………………………………………… 121
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 122
Başlamadan Önce…………………………………………………………………………………………. 123
Daha Uzun Ömürler…………………………………………………………………………………….. 124
Uzun Ömür ve Tahmini Yaşam Süresi / Asırlıklar…………………………………………. 125
En Son Gelişmeler: Daha Dengeli Bir Hayata Doğru İlerlemek…………………….. 129
Sağlıklı Yaşam Biçimleri ……………………………………………………………………………….. 130
Fiziksel Zindelik …………………………………………………………………………………………… 131
Detaylı Araştırma: Betimsel Analiz ve Karşılaştırma Araçları……………………….. 132
Beslenme / Uyku…………………………………………………………………………………………… 137
Sağlıklı Yaşamın Bilindik Engelleri……………………………………………………………….. 143
Sigara / Obezite / Alkol Alımı / Stres…………………………………………………………….. 144
En Son Gelişmeler: Biyogeri bildirim 24/7 ……………………………………………………. 154
Sağlıklı Yaşlanma………………………………………………………………………………………….. 156
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 159
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 160
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 160
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 161
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 162
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 163
BÖLÜM 4
Kimlik Gelişimi ve Kişilik ………………………………………………………………………….. 165
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? …………………………………………………………………… 166
Başlamadan Önce ………………………………………………………………………………………… 167
Kişilik Modelleri ………………………………………………………………………………………….. 168
Erikson’un Gelişim Evreleri Kuramı …………………………………………………………….. 170
Ergenlik ve Yaklaşan Yetişkinlik …………………………………………………………………… 171
En Son Gelişmeler: İnternet Kimlikleri ………………………………………………………… 176
Genç Yetişkinlik / Orta Yetişkinlik ………………………………………………………………. 178
En Son Gelişmeler: Teknoloji Dostu Kişilikler ……………………………………………… 191
Geç Yetişkinlik / Erikson’un Evre Kuramına Karşı Eleştiriler ……………………….. 192
Beş Faktör Kişilik Modeli Özellikleri ……………………………………………………………. 199
Faktörler ………………………………………………………………………………………………………. 201
Detaylı Araştırma: Korelasyonal Analiz ……………………………………………………….. 202
Güncel Araştırma: Cinsiyet, Yaş ve Kültür ……………………………………………………. 205
Bölüm Özeti ………………………………………………………………………………………………… 208
Anahtar Kavramlar ………………………………………………………………………………………. 210
Kavrama Soruları …………………………………………………………………………………………. 210
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar …………………………………………… 211
Okuma Önerileri …………………………………………………………………………………………. 212
İnternet Sitesi Önerileri ……………………………………………………………………………….. 212
BÖLÜM 5
Arkadaşlık ve Aşk İlişkileri ………………………………………………………………………… 213
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 214
Başlamadan Önce…………………………………………………………………………………………. 215
Arkadaşlıklar………………………………………………………………………………………………… 216
Arkadaşlık Geliştirme / Konvoy Arkadaşlık Modeli………………………………………. 216
Bekâr Yaşam Biçimleri………………………………………………………………………………….. 220
Aşk İlişkileri Kurmak……………………………………………………………………………………. 221
Üçgen Aşk Kuramı ……………………………………………………………………………………….. 222
En Son Gelişmeler: İnternet Kimlikleri ………………………………………………………… 222
Bağlanma Stilleri…………………………………………………………………………………………… 225
Birlikte Yaşam ………………………………………………………………………………………………. 228
Birlikte Yaşayan Heteroseksüel Çiftler / Birlikte Yaşayan Eşcinsel Çiftler………. 228
Evlilik …………………………………………………………………………………………………………… 234
Evlilikle İlgili Beklentiler / Sağlıklı ve Mutlu Evlilikler………………………………….. 234
Detaylı Araştırma: Güvenilirlik…………………………………………………………………….. 238
Sonlar ve Yeni Başlangıçlar …………………………………………………………………………… 240
Boşanan Çiftlerin Özellikleri ………………………………………………………………………… 241
Boşanmaya Hazırlık / Yeniden Evlilikler ………………………………………………………. 242
En Son Gelişmeler: Siber Alanda Sadakatsizlik …………………………………………….. 243
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 246
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 248
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 249
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 249
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 250
BÖLÜM 6
Aileler, Nesiller ve Topluluklar …………………………………………………………………… 251
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 252
Başlamadan Önce…………………………………………………………………………………………. 253
Ebeveynlik……………………………………………………………………………………………………. 254
Ebeveynliğe Giden Yol / Ebeveynlik Doyumu ………………………………………………. 254
Detaylı Araştırma: Anketler ve Standart Testler, 2: Değerlendirme Geçerliği .. 259
En Son Gelişmeler: Cezaevi Anne ve Babaları………………………………………………. 261
Çocuk Sahibi Olmamayı Seçmek ………………………………………………………………….. 262
Büyük Ebeveynlik…………………………………………………………………………………………. 263
Büyük Ebeveynlik Stilleri ve Rolleri / Büyük Ebeveynliğin Getirileri ……………. 263
Ailede Rol Geçişleri………………………………………………………………………………………. 268
Geçiş Modelleri / Ailede Statü Değişimi / Destekçi Aile Üyeleri……………………. 269
Yetişkinlik Boyunca Yaşam Düzenlemeleri……………………………………………………. 274
Bir Ev Atmosferi Yaratmak / Tipik Barınma Planları / Muhitler ve Topluluklar…. 275
Yaşlılar İçin Barınma Seçenekleri………………………………………………………………….. 279
Detaylı Araştırma: Doğal Gözlem…………………………………………………………………. 280
En Son Gelişmeler: Toplum Öğretim Merkezleri ………………………………………….. 283
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 289
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 291
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 291
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 292
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 292
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 293
BÖLÜM 7
Eğitim, Kariyer ve Emeklilik …………………………………………………………………….. 295
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 296
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 297
Yetişkinlik Boyunca Eğitim…………………………………………………………………………… 299
Geleneksel Üniversite Öğrencileri / Yetişkin Öğrenciler / Yaşam Boyu
ve Çok Yönlü Öğrenme …………………………………………………………………………….. 300
En Son Gelişmeler: Bilgisayar Rehberliği………………………………………………………. 305
Meslekler ve Kariyerler…………………………………………………………………………………. 309
Gelir, Sosyoekonomik Düzey ve Başarılı Yaşlanma / İş Yaşamının Değişken
Doğası / Kişi / İş Uygunluğu……………………………………………………………………… 309
En Son Gelişmeler: İş Yeri Çarpıklıkları ……………………………………………………….. 314
İşle İlgili Stres Kaynaklar / Yaşlı Çalışanlar……………………………………………………. 317
Detaylı Araştırma: Öz-bildirim Günlükleri…………………………………………………… 321
Gönüllü Yapılan İş ve Topluma Katılım ………………………………………………………… 324
Emeklilik………………………………………………………………………………………………………. 328
Emeklileri Nitelendirmenin Zorlukları / Bir Süreç Olarak Emeklilik ………………. 328
Ekonomik Sorunlar ve Yaşlanma ………………………………………………………………….. 332
Emeklilik Programlarının Gelişimi / Emekliliği Finanse Etme Gerçeği /
Sağlık Hizmeti Giderlerinin İdaresi / Politik Güç Olarak Yaşlı Yetişkinler ……. 333
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 341
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 343
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 344
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 345
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 346
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 347
BÖLÜM 8
Bellek ve Temel Biliş……………………………………………………………………………………. 349
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 350
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 350
Bellek Modelleri……………………………………………………………………………………………. 351
Bilgiyi İşleme / Paralel Dağılımlı İşlem …………………………………………………………. 352
Bellek ve Yaşlanan Beyin ………………………………………………………………………………. 356
Beyin Görüntüleme / Beyin Gelişiminde Bireysel Farklılıklar ………………………. 357
Yetişkinlik Boyunca Belleğin Performansı…………………………………………………….. 362
Dikkat / İşleyen Bellek ve İşlem Hızı / Olaysal Bellek / Olaysal Olmayan Bellek… 363
En Son Gelişmeler: Rahatsız Edici Anılar……………………………………………………… 371
Bellek Hataları, Geliştirme Stratejileri ve Egzersiz…………………………………………. 374
Yaygın Bellek Hataları / Bireysel Bellek Geliştirme Stratejileri………………………. 375
Detaylı Araştırma: Yanıltma …………………………………………………………………………. 378
En Son Gelişmeler: Yaşlı Yetişkinler İçin Bellek Eğitimi………………………………… 380
Bellek Eğitimi……………………………………………………………………………………………….. 382
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 384
Anahtar Kelimeler………………………………………………………………………………………… 386
“Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar………………………………………………………….. 387
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 388
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 388
BÖLÜM 9
Karmaşık Biliş …………………………………………………………………………………………….. 389
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 390
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 391
Zekâ……………………………………………………………………………………………………………… 392
Zekânın Değerlendirilmesi / Akışkan ve Kristal Zekâ /
Alternatif Zekâya Teorileri …………………………………………………………………………… 392
Yaratıcılık……………………………………………………………………………………………………… 402
Günlük Yaşamda Problem Çözme ………………………………………………………………… 404
Problem Çözme Performansındaki Faktörler………………………………………………… 405
En Son Gelişmeler: Akıllı Robotlara Yüz Yerleştirmek …………………………………. 405
Seçme, En Uygun Hâle Getirme ve Ödünleme Stratejisi……………………………….. 408
Detaylı Araştırma: Gerçek Deneyler……………………………………………………………… 409
Ahlaki Gelişim Kuramı ………………………………………………………………………………… 412
GünlükYaşamdaki Kişisel Ahlaki Problemleri Çözme / Yetişkinlik Boyunca
Ahlaki Biliş……………………………………………………………………………………………….. 413
En Son Gelişmeler: Ahlaki Mükemmellik …………………………………………………….. 419
Ahlaki Bilişte İlerleme / Ahlaki Bilişte Cinsiyet Farklılıkları /
Değer Sistemleri ve Ahlaki Biliş……………………………………………………………………. 420
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 426
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 428
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 428
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 429
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 430
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 431
BÖLÜM 10
Tipik Fiziksel Yaşlanma ……………………………………………………………………………… 433
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 434
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 435
Yetişkinlik Boyunca Fiziksel Yaşlanma………………………………………………………….. 436
En Son Gelişmeler: Performans Artırıcı İlaçlar …………………………………………….. 438
Dış Görünüşteki Değişimler…………………………………………………………………………. 439
Vücut Şeklindeki Değişimler / Ciltteki Değişimler / Saçtaki Değişimler……….. 439
Duyusal Sistemlerdeki Değişimler………………………………………………………………… 444
Görme Duyusundaki Değişimler / İşitme Duyusundaki Değişimler /
Denge ve Hareketteki Değişimler / Diğer Duyusal Değişimler ………………….. 444
En Son Gelişmeler: Yaşlanan Sürücüler………………………………………………………… 453
Vücut Sistemlerindeki Değişimler ………………………………………………………………… 456
Yaşlanan Kalp ve Dolaşım Sistemi / Yaşlanan Sindirim Sistemi / Yaşlanan
Kemikler…………………………………………………………………………………………………… 456
Cinsellikteki Değişimler……………………………………………………………………………….. 459
Cinsellik Araştırmasında Karşılaşılan Sorunlar…………………………………………….. 459
Detaylı Araştırma: Fizyolojik Ölçümler………………………………………………………… 461
Genç Yetişkinlikte Cinsellik / Orta Yaş Döneminde Cinsellik / Kadın Cinsel
Sağlığındaki Değişimler / Erkek Cinsel Sağlığındaki Değişimler / Geç
Yetişkinlikte Cinsellik ……………………………………………………………………………….. 464
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 473
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 476
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 477
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 478
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 478
BÖLÜM 11
Hastalık, Rahatsızlık ve Bozukluklar………………………………………………………….. 479
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 480
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 481
Ayrımlar ve Bütünlük …………………………………………………………………………………… 482
Sağlığı ve Hastalığı Tanımlamak / Tanımlar ve Kategoriler /
Bireysel Farklılıklar ve Çeşitlilik……………………………………………………………………. 485
En Son Gelişmeler: İngilizce Yeterliliği Olmayan Bireylere Danışmanlık ……… 486
Fiziksel Hastalıklar……………………………………………………………………………………….. 488
Kalp Damar Hastalığı / Kanser……………………………………………………………………… 489
Detaylı Araştırma: Sözde Deneyler ………………………………………………………………. 493
Beyin Damar Hastalıkları / Diyabet / Alzheimer Hastalığı……………………………. 495
Psikolojik Bozukluklar………………………………………………………………………………….. 505
Sınıflandırmalar ve Bireysel Farklılıklar / Kaygı Bozuklukları……………………….. 506
En Son Gelişmeler: Travma Sonrası Stres Bozukluğu İçin Sanat Terapisi………. 509
Duygudurum Bozuklukları…………………………………………………………………………… 511
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 513
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 515
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 515
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 516
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 516
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 517
BÖLÜM 12
Geç Yetişkinlikte Başa Çıkma ve Destek ……………………………………………………. 519
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 520
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 521
Başa Çıkma Stratejileri ve Yaşlanma……………………………………………………………… 522
Gelişimsel Olmayan Başa Çıkma Modelleri ………………………………………………….. 523
En Son Gelişmeler: Farkındalık Eğitimi………………………………………………………… 523
Gelişimsel Düzenleme / Sosyo-Duygusal Seçicilik Kuramı /
Seçme, En Uygun Hâle Getirme ve Ödünleme ……………………………………………… 525
Başa Çıkma ve Uyumlama Teknolojisi………………………………………………………….. 531
Ekolojik Gerontoloji (Yaşlılık Bilimi) / Uyumlama Teknolojisi ve Yaşlılar /
Teknoloji ve Yaşlı Sürücüler / Bilgisayar Okuryazarlığı ve Yaşlılar…………………. 532
En Son Gelişmeler: Yaşlı Yetişkinler için Kişi-Bilgisayar Uyumu…………………… 539
Toplumsal Desteği Kabul Ederek Başa Çıkma ………………………………………………. 541
Toplumsal İlişkiler ve Destek / Bakıcılara Yakından Bakış…………………………….. 542
Dindarlık, Başa Çıkma ve Yaşlanma ……………………………………………………………… 547
Yaşlılığa Dair Dinî Görüşler / Yetişkinlerde Din Gelişimi……………………………… 548
Detaylı Araştırma: Büyük Veri Bankalarının Kullanımı………………………………… 549
Başa Çıkma ve Dindarlık………………………………………………………………………………. 554
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 556
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 558
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 558
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 559
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 559
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 560
BÖLÜM 13
Ölmek, Ölüm ve Yas ……………………………………………………………………………………. 561
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 562
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 563
Ölüm Kaygısı ……………………………………………………………………………………………….. 563
Yaşam Sonu Kararları……………………………………………………………………………………. 566
Yaşama İradesi (Ön Direktif)………………………………………………………………………… 567
En Son Gelişmeler: Ön Direktifle İlgili İletişim Geliştirmek …………………………. 569
Palyatif Bakım ve Hospis Programları…………………………………………………………… 571
Detaylı Araştırma: Nitel Analiz …………………………………………………………………….. 573
Ötanazi ve Hekim Destekli Ölüm …………………………………………………………………. 575
Ölüme Yakın ………………………………………………………………………………………………… 577
Yaşam Sonuyla İlgili Araştırma Konuları / Psikolojik Değişimler / Ölüme
Yakın Olanlarla Etkileşim / Fizyolojik Değişimler…………………………………………. 577
Geçişler………………………………………………………………………………………………………… 584
Anma Törenleri / Yas / Komplikasyonlu Yas…………………………………………………. 584
En Son Gelişmeler: Yas Tutan Bireyler İçin İnternet Tabanlı Terapi………………. 589
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 590
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 592
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 592
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 593
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 593
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 594
BÖLÜM 14
Yaşam Doyumu …………………………………………………………………………………………… 595
Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi? ……………………………………………………………………. 596
Başlamadan Önce… ……………………………………………………………………………………… 597
Benlik: Gelişimin Merkezi…………………………………………………………………………….. 598
Benlik Şemaları ve Kimlik Kazanım Süreci Kuramı / Öz Saygı / Öz Yeterlik /
Olası Benlikler / Kendini Gerçekleştirme ………………………………………………….. 600
Bilgelik: Anlamlı Gelişim ……………………………………………………………………………… 613
İleri Biliş Olarak Bilgelik ………………………………………………………………………………. 614
En Son Gelişmeler: Toplumsal Uyuşmazlıklar ve Bilgelik……………………………… 616
Biliş ve Eylemi Dengeleme Olarak Bilgelik / Yaşam Uzmanlığı Olarak Bilgelik /
Gelişimin Nihai Aşaması Olarak Bilgelik………………………………………………………. 618
Öznel İyi Oluş ……………………………………………………………………………………………… 624
Yaşam Doyumu…………………………………………………………………………………………….. 625
Detaylı Araştırma: Yordama Modelleri …………………………………………………………. 626
Olumlu ve Olumsuz Duygulanım…………………………………………………………………. 628
En Son Gelişmeler: Maddi ve Psikososyal Refah …………………………………………… 629
Pişmanlıklar…………………………………………………………………………………………………. 630
Kapanış Düşünceleri…………………………………………………………………………………….. 632
Alınan Kişisel Dersler / Gelecek Yönelimleri ………………………………………………… 632
Bölüm Özeti …………………………………………………………………………………………………. 636
Anahtar Kavramlar……………………………………………………………………………………….. 638
Kavrama Soruları………………………………………………………………………………………….. 638
“Sağduyu: Efsane mi Gerçek mi?” İçin Cevaplar……………………………………………. 639
Okuma Önerileri ………………………………………………………………………………………….. 640
İnternet Sitesi Önerileri………………………………………………………………………………… 640
Araştırma Eki ……………………………………………………………………………………………… 641
Kavramlar Sözlüğü …………………………………………………………………………………….. 659
Konu Dizini ………………………………………………………………………………………………… 677

Önsöz 

Yetişkin Gelişimine ve Yaşlanmaya Yeni Bir Yaklaşım 

Yetişkin gelişimi ve yaşlanma alanında araştırma yapmak için ne heyecan verici bir dönem! Yaşlanmakta olan nüfusun birçok özelliği, gelişim psikolojisi alanı, üniversite öğrencilerinin yaşam tarzları ve ilgileri hızla değişiyor. Terapist, sağlık hizmetleri uzmanı, sosyal hizmetler uzmanı olacak kişileri ve yetişkinlikte sık sık karşılaşılan fırsatlar ve zorluklarla ilgili olarak yetişkinlerle çalışmayı planlayanları bilgilendirmeye her zamankinden çok daha fazla ihtiyaç var. 

Uzun Ömür ve Sağlıklı Yaşlanma 

60’lı yaşlarda olan yetişkin sayısı çarpıcı bir oranda artarken farklı özellikdeki insanlardan oluşan bu grup hepimize ileriki yaşlarda yaşam kalitemizi etkileyebileceğimizi öğretiyor. Düşünün ki New England Yüz Yaş Araştırması’ndaki (erkekler 100+ ve kadınlar 102+ yaşlarında!) 1.500 yetişkinin %90’ı 90’lı yaşların ilk yıllarına kadar işlevsel olarak bağımsızdı (Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2004, 2007). Başarılı yaşlanmanın rol modelleri olan tanıdığımız insanların gerçek yaşam örnekleri arttıkça bir zamanlar yaşlanma ile çöküş arasında güçlü ilişki kurmamıza sebep olan kültürel bakış açımız umutlu ve iyimser bir tutumla yer değiştiriyor. Yaşlandığımızda sahip olacağımız yaşamın kalitesini şekillendirebilecek olan genç yetişkinlik ve orta yetişkinlik dönemlerinde yaptığımız seçimlerin etkileri bu kitaptaki başlıca konulardan biridir. 

Uzun yaşamak, dolayısıyla yetişkinlikte daha fazla zaman geçirmek yetişkinliğin farklı dönemleri arasında daha belirgin ayrım yapmayı ve bu dönemleri değerlendirmeyi sağlıyor. 1900’lerde doğan Amerikalılar için ortalama ömür 47,3 yılken 2000’lerde doğanlar için bu sürenin 76,9 yıl olduğunu görmek hayret verici (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, 2007). Bu süre 100 yıl önce doğanlarınkinden 29,6 yıl daha fazla! Genç yetişkinliğin 40’lı yaşların başlarına kadar ve orta yetişkinliğin 60’lı yaşların ortaları ya da sonlarına kadar sürdüğünün düşünüldüğü günümüzde hayatın bu önemli dönemlerinin her birindeki benzersizlik, büyüme ve zorluk alanlarını göz önünde bulundurmak her zamankinden daha önemlidir. Bu kitapta yetişkinliğin bütün dönemlerine dengeli bir şekilde odaklanılacaktır. 

Yetişkin Gelişimi Alanını Genişletmek 

Söz konusu alanın, kültürler arası ve çok kültürlü çalışmalara, disiplinler arası çalışmalara ve nörolojideki en son gelişmelere artan ilgiden geniş ölçüde yararlandığı çok açık.

Bu konulara kitabın ilk bölümünden son bölümüne kadar yer verilecektir. Gelişim psikologlarının daha kapsamlı bir hareketi benimsemesi hem geniş çaplı ve yaş/dönemle bağlantılı değişimleri hem de kültürel ve bireysel farklılıkların bu değişim örüntülerini nasıl etkilediğini anlamalarını sağladı. Buna ek olarak, sosyal gerontoloji alanı, geç yetişkinlik deneyimini artırma ve anlama arayışında disiplinler arası iş birliği için mükemmel bir model geliştirdi. Son olarak, yaşla bağlantılı değişimlerle ilgilenen her psikolog için nörolojideki, özellikle beyin görüntülemeyle ilgili yeni bulgulardaki artış; bilişsel modellerimizi, rehabilitasyon ve terapi yaklaşımlarımızı bazı durumlarda değiştirirken bazen de bu model ve yaklaşımların sayısını artırmaktadır. 

Pozitif Psikolojiyi Benimsemek 

Yetişkinlik ve yaşlanma alanının yaşlanmanın “vahim bir durum” olduğu görüşünü terk edip “sevgi ve neşe” olduğu görüşünü basit bir şekilde benimsediğini sanan bilgisiz üniversite öğrencileri, direnç ve öznel iyi olma hâline vurgu yapan pozitif psikolojiyle ilgili olarak alelacele bir hükme varıyorlar. Bu bağlamda pozitif psikolojinin yönelttiği temel sorunun “Yapabileceğimin en iyisini nasıl yapabilirim?” olduğunu okuyucu bu kitapta fark edecektir. Öğrenci, çalışan, eş, ebeveyn, ev sahibi, topluluk lideri ve yaşlanan ebeveynlerin yasal vasisi gibi rolleri -belki de bütün bu rolleri aynı anda- yerine getirirken yetişkinler, yaratıcı problem çözümünü gerektiren sorunlarla mütemadiyen karşılaşırlar. Baltes tarafından önerilen seçme, en uygun hâle getirme ve ödünleme modeli ile birlikte pozitif psikolojinin diğer uygulamaları üzerinde de durulmaktadır. Bu kurum burada benimsenen başarılı yaşlanmanın, yaşlılığın olmadığına inanan ya da naif, yapmacık bir biçimde iyimser olan bir görüş değil; sağlıklı yaşlanmak, gerektiğinde başarılı bir şekilde uyum sağlamak ve zamanı geldiğinde sağlıklı bir şekilde ölmek olduğu yaklaşımını da destekler. 

Üniversite Öğrencilerinin Yaklaşımındaki Değişim 

Yıllar önce Yetişkinlik ve Yaşlanma dersini vermeye başladığımda karşılaştığım başlıca zorluklardan biri geleneksel yaştaki üniversite öğrencilerini, yaşlanmanın çöküş ve depresyonla dolu bir hikâye olmadığına ikna etmekti. Yıllar geçtikçe tutumlarında ve bakış açılarında bazı değişikliklerin olduğunu gördüm. Günümüzde geleneksel yaştaki üniversite öğrencileri “yaşça büyük” öğrencilerle birlikte aynı sınıfta olmaya ve yaşlı akrabalarıyla sıklıkla iletişim kurmaya başladılar. Ders verdiğim Pensilvanya eyaletinde 60 yaş üstü vatandaşlar devlet üniversitelerinde derslere ücretsiz girebiliyorlar ve benim bulunduğum bölgedeki birçok insan bu fırsattan yararlanıyor. Ayrıca, nesiller arası iletişimin yeni yollarının göstergesi olan ve 5 yıl önce çok nadiren duyduğum “büyükannem bana e-posta gönderdi” ya da “dedem mesaj attı” gibi ifadeleri artık sık sık duyuyorum. Kendim de bir büyükanne olarak torunlarımın telefonda konuşmaktansa bana mesaj yazmayı tercih ettiğini söyleyebilirim. Üniversite öğrencileri yaşlı yetişkinlerle daha fazla etkileşim içinde olmakla kalmıyor, aynı zamanda yaşlı yetişkinlerle çalışmayı düşünen öğrencilerin sayısında da bir artış söz konusu. Beklenileceği gibi üniversite öğrencileri, lisans eğitimlerinden sonraki eğitimleriyle ve yapacakları işle ilgili endişeliler ve genelde yükselişte olan ve iş fırsatları sunan alanlara yöneliyorlar. Yaşlanmakta olan nüfusun büyüklüğü, çok sayıda öğrenciyi yaşlanan yetişkinlerle çalışmayı içeren meslekleri göz önünde bulundurmaya sevk etti. Çalıştığım üniversitede psikoloji ve sosyal hizmet branşlarındaki öğrencilerin çoğunluğu, çocuklarla ve ergenlerle çalışmak isteyenlerden, yaşlı yetişkinlerle çalışmak isteyenlere kadar çeşitlilik gösteriyor. 

Son olarak, öğrenciler yaşlı yetişkinlerle etkileşime girdikçe ve bu nüfusu kariyerlerinin odak noktası olarak gördükçe kendi yaşlanmalarını da daha çok düşünmeye başlıyorlar. Zaman zaman kendi ebeveynlerinin yaşlanan büyük ebeveynleriyle olan etkileşimini izliyorlar ve kendi yaşlanma deneyimlerinin nasıl olacağını merak ediyorlar. Nasıl sağlıklı yaşlanılabileceğini öğrenmek isteyen öğrencilerimin sayısı giderek artıyor. Üniversite hayatında çeşitli yollarla öğrencilere sağlıkla ilgili yararlı bilgiler veriliyor ve 20’li yaşların riskli davranışlarıyla ilgili olarak bu yaş grubunu hedefleyen önemli uyarılarda bulunuluyor. Yaş ilerledikçe sağlıkla ilgili soruların sorulması oldukça doğaldır. Yaşlı bir akrabalarının bunama ya da kanserle yaşadığını veya bir kalp krizi geçirdiğini gördükten sonra öğrencilerim “Bir gün ben de aynı şeyi yaşayacak mıyım?” sorusunu soruyorlar. Başarılı yaşlanmayı öğrenmeye ve kendi orta yetişkinlik ve geç yetişkinlik dönemleri için kendilerini hazırlamaya ilgi duyan genç üniversite öğrencileri için bu kitap çok yararlı olacaktır. 

Yetişkinliği Deneyimlerken Pozitif ve Güncel Kalma 

Bir ders kitabının ilk örneğini yazmak, konuşmaya yeni bir ses getirmek ve yetişkin gelişimiyle ilgili ders kitaplarının geleneksel yapısını yeniden çalışmak için güzel bir fırsat. Okuyucu kitabın bölümlerinde konuların kronolojik sıralamasını, araştırma tartışmalarını ve eleştirel düşünme fırsatlarını fark edecektir.