Birazoku

Bebeklikten Ergenliğe Çocuk Yetiştirme Kılavuzu

Çocuklarımız için her şeyi “doğru” yapmanın reçetesini ararken çoğunlukla kendimizi strese boğuyoruz. Bu gerçeklikten yola çıkan Prof. Dr. Selçuk Şirin, 20 yıl süren akademik çalışmaların bir ürünü olan Yetişin Çocuklar’da ebeveyn ve eğitimcilere sesleniyor. Şirin, bu kitapla özellikle “mükemmel ebeveynlik” baskısını hissedenlere bilimsel ve yalın bir yaklaşımla iç ferahlatıcı bir başucu kitabı sunuyor. Bu kitap çocuk yetiştirirken somut, uygulanabilir çözümler arayan herkese çok iyi gelecek!

Bebeklerle ilk diyaloğu nasıl kurmalıyız?

Erken yaşta zihinsel gelişimi desteklemek için ne yapmalıyız?

Disiplin ama nereye kadar?

Çocuklara ikinci dil öğretmenin ideal yaşı nedir?

Tatilde öğrenme kaybı nasıl önlenir?

Çocukları ekran bağımlılığından nasıl koruyabiliriz?

Ergenlerle sağlıklı diyaloğun formülü nedir?

Okul tercihinde nelere dikkat etmeli?

Gençleri hangi adımlar zirveye taşır?

Okul öncesinden ergenliğe, Türkiye ve dünyada pek çok bilimsel çalışmaya imza atan, ABD Bilimler Akademisi’nin çocuk yetiştirme komisyonunda görev alan Selçuk Şirin, bu kitabın hikâyesini şöyle anlatıyor: “20 yıl önce yazmayı tasarladığım bu kitabı ve notlarımı kendi çocuklarımı yetiştirmeye başlayınca rafa kaldırdım. Çünkü ebeveyn olmak, çocuk gelişimi üzerine bildiğim her şeyi temize çekmemi sağladı. Şimdi pratikle terbiye edilmiş kuramsal bilgileri paylaşma zamanı. Bu kitapta, içime sinmeyen hiçbir şeyi okura önermiyorum.“

Umut, çocukların kuracağı dünyada! Yetişin çocuklar…

*

Neden böyle bir kitap yazma ihtiyacı duydum?

Hayatta çocuk yetiştirmekten daha mühim başka bir uğraş varsa ben bilmiyorum. Anne babalar için bir insanı hayata en iyi şekilde hazırlamaktan daha önemli bir iş yok. Öyle olduğu için de insanlık tarihi boyunca çocukların nasıl yetiştirileceği hep dert edilmiş. Orhun Yazıtları’ndan Eflatun’un söylevlerine kadar her devirde yeni kuşakların yetiştirilmesi konu olmuş. Bu kitap, işte bu temel insanlık kaygısına ortak olmak için yazıldı.

Kitap, 0-18 yaş arası çocuk yetiştiren anne baba ve eğitimciler için kaleme alındı. Amacım, hem anne babalara hem de eğitimcilere bilimsel bir çerçeveyle somut öneriler sunmak. Çocuklarla ilk diyaloğu nasıl kurmalıyız? Çocuklarımızı ne kadar kontrol altında tutmalıyız? Çocukların zihinsel gelişimine katkıda bulunmanın bilimsel formülleri nelerdir? Okula hazırlık, okulöncesi dönemde neler yapmalıyız? Okul çağındaki çocuklarımızın yaz tatilinde öğrenme kaybını nasıl önleriz? Çocukları ekran bağımlığından nasıl kurtarabiliriz? Ergenlerle sağlıklı diyaloğun formülü nedir? Üniversite tercihi yapan gençlere nasıl destek olabiliriz? Gençleri girişimciliğe teşvik etmek için ne yapabiliriz? Bu ve benzeri onlarca soruya bilimsel veriler ışığında yanıtlar bulacaksınız bu kitapta.

1998 senesinde aldığım Parenting (Ebeveynlik) adlı doktora dersinde hazırladığım raporun başlığı aynen suydu: “21. Yüzyıl. Anne ve Babaların Uzmanlara Daha Çok İhtiyaç Duydugu Bir Devir Olacak!” Aradan geçen yirmi yıl beni haklı çıkardi. Kitapçı raflarından, TV programlarına, sosyal medya fenomenlerinden siyasetçilere kadar herkes anne babalara akıl veriyor. Onlara çocuklarını nasıl daha iyi yetiştirecekleri konusunda yol gösteriyor. Bunun temel nedeni, geçmişten gelen geleneksel çocuk yetiştirme tekniklerinin artık yeterli olamaması. İçinde yaşadığımız teknoloji yoğun çağ beraberinde pek çok yeni sorun getiriyor. Anne babalar da bu sorumluluğu hakkıyla yerine getirmek için eskisinden çok daha fazla uzmanların yardımına ihtiyaç duyuyor. Bu uzmanların kimi işini çok iyi yapıyor, kimi de fırsattan istifade, tüm derdi çocuğunu iyi bir şekilde yetiştirmek olan genç anne babaların iyi niyetini istismar ediyor. Açıkçası bu ikinci grup, yani bilimsellikle uzaktan yakından alakası olmayan “uzmanlar” ortalığı kaplamasaydı oturup bu kitabı yazmazdım.

Gecikmiş bir kitap bu!

Yıllardır New York Üniversitesi’nde doktora seviyesinde gelişim psikolojisi dersleri veriyorum. Okulöncesinden ergenliğe, her gelişim evresiyle ilgili onlarca bilimsel makaleye imza attım. Bu kitapta irdelediğim çocuk gelişimi meselesi benim yirmi yıllık akademik çabamdan süzülüp geliyor. O nedenie eğer Türkçe bir kitap yazacaksam ilk olarak bu kitabi yazmalıydım. Ama öyle olmadı. Bu kitap gecikerek bugüne kaldı. Bunun temel sebebi, baba olunca bu kitabı yazmaktan vazgeçmiş olmamdır.

Baba olmak, çocuk gelişimi üzerine başka ebeveynlere fikir verirken beni iki kere düşünmeye itti. Çünkü pratik teoriyi terbiye eder! Kitaplarda okuduğum ideal ebeveynlik tarifi kendi içinde oldukça tutarlıydı, ama kendi pratiğimden bihyorum ki bu ideali hayata geçirmek hiç de uzaktan göründüğü gibi kolay bir iş değil. Bu idealde ısrar etmek, başkalarına ideal ebeveynlik üzerine keskin çizgilerle akıl vermek işte bu nedenle oldukça riskli bir uğraş. “İnsan iki düşünüp bir konuşmalı” derler, ama söz konusu olan çocuk yetiştirme ise bence iki değil yirmi iki düşünüp bir konuşmalıyız. Hal böyle olunca yazmayı çok arzu ettiğim bu kitabı yazmak yirmi küsur yılımı aldı. İyi ki de böyle oldu. Bu kitapta, içime sinmeyen, kendi ebeveynlik pratiğimin süzgecinden geçmeyen hiçbir şeyi size önermedim. O nedenle içim rahat.

Kitap hangi konuları kapsıyor?

Elinizdeki kitap beş ayrı bölümden oluşuyor. İlk bölüm çocuk yetiştirmeye dair genel bir bilimsel çerçeve sunuyor, sonraki bölümler ise sırasıyla doğumdan ergenliğe uzanan dönemleri içeriyor. İnsan gelişimini incelerken gelişim evreleri kabaca erken çocukluk, çocukluk, ergenlik, genç yetişkinlik, orta yaş, ileri yaş şeklinde sınıflandırılır. Aynı dönemleri çocuk yetiştirme üzerinden incelerken ise daha ziyade okul odaklı bir sınıflandırma yapılır. Okulöncesi yıllar, okul yılları -ki bu ilkokul yıllarını kapsarve lise yılları. Her iki sınıflamada da 0-6 yaş ilk döneme, 6-11 yaş ikinci döneme ve 12-18 yaş üçüncü döneme denk gelir. Bu yaş aralıkları genel ortalamalardan ibaret. Kimi çocuk erken okula başlar, kimi geç. Kimi çocuk ergenliğe 10 yaşında girer, kimi ise 15 yaşında…

Kitabın ilk bölümünde ebeveynlik bilimine giriş niteliğinde olan ve her yaştan çocuğa uygun bilimsel bir çerçeve sundum. Çocuk gelişimi derken neyi kastediyoruz, ebeveynlik tarzı nedir, nerede fark yaratabiliriz, nerede gücümüzün sınırlarını kabul etmeliyiz, gibi genel sorular üzerinde durdum. Sonraki üç bölümü ise çocukların yaşına göre değişkenlik arz eden konulara ayırdım. Eğer çocuğunuz 0-6 yaş arasında ise ikinci bölümü, ilkokul çağındaysa üçüncü bölü…