Birazoku

Avrupa tasavvurundaki Türk imgesini inceleyen çalışmalar, mutlaka Batı’nın algılama repertuarını kültürel ve politik tarihi içersinde konumlama zorunluluğunu hissederler. Osmanlı İmparatorluğu’nun, güçlü politikası ile Viyana sınırlarına kadar dayanması, tarih boyunca Batı dünyasında kendilerine yöneltilen sürekli bir askeri tehdit olarak yerleşti.
Türksüz Avrupa kitabı, Batı dünyasının, bir savunma stratejisi olarak Türklüğü ve Türkler’i kaba tabirlerle sınıflandırmasının, Doğu dünyası ile Müslümanlar hakkında pek çok olumsuz imgelemin içselleştirilmesinin ve Filistin asıllı düşünür Edward Said’in Oryantalizm kuramı ile açıkladığı bakış açısı miyopluğunun tipik bir örneğidir.
Bir kültürel hegemonya ve söylem kaynaklı sistemik disiplin olarak işletilen bu sürecin başlıca imgelerinden “barbar Türk” imajının Batı’nın popüler hafızasına sunuluşu ve Batı’nın, Avrupa’nın yaşantısında önemli bir yeri olan Osmanlı’yı tanımlama çabası, onların zihin dünyasında İslam ve Türk kavramının yan yana kullanımını da beraberinde getirmiştir. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren Batı’da, Osmanlı kimliğinin Avrupa Dünyası’ndan vahşice silinmesi politikalarına hız verilmiştir.
Türksüz Avrupa kitabının, güvenlikçi Avrupa anlayışının oryantalist bakış açısıyla birleşmesinin somut örneği olması bakımından önemli bir yeri vardır. Ayrıca eserde yoğun olarak Fransa’nın güvenlik politikaları işlenmekte ve bu dönemde yaşamış birçok Fransız yazarın Osmanlı İmparatorluğu’na ilişkin farklı değerlendirmelerine de yer verilmektedir.
Türksüz Avrupa kitabı, bu bakış açısının ve Avrupa-Türkiye arasındaki bugünkü kültürel ve siyasal ilişkilere damgasını vuran tarihi arkaplanın daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla yayınlanmıştır. Zira Avrupa bilinçaltına yerleşen Türk sorunu’nun zihinlerde bıraktığı imgesel karşılıklar, farklı boyutlarda bugün hâlâ karşımıza çıkmaktadır.

Sunuş

İmgeler, belidi kültürel, sosyal ve estetik kavramlara ilişkin zihinde oluşan görsel karşılıklardır. Oluşan bu imge1er bireylerin tanıma yapılan ve sosyal statüleriyle doğrudan orantılıdır. Bu faktörler bireylerin çoğul duruma geçerek toplumu oluşturmasıyla daha büyük ölçekte ve ortak bir nitelik kazanarak belirgin görüş, kalıp yargı ve izlenimleri doğurmaktadır. Bu yargılar kimi zaman son derece açıklayıcı ve reci kavramları ifade ederken kimi zaman da tümüyle icel olmayan, yanıltıcı ve farklı imgelerin etkisi altında kalarak geçerli olmayan imaj kavramlarını yansı ta bilmektedirler. Kültürel ilişkiler bu imgelerin yönlendirici etkisi altında biçimlenerek, tarihin farklı dönemlerinde etkili olabilmektedir.

Avrupa tasavvurundaki Türk imgesini inceleyen çalışmalar, mutlaka Batı’nın algılama repertuarım kültürel ve politik tarihi içersinde konumlama zorunluluğunu hissederler. Osmanlı İmparatorluğu’nun, güçlü politikası ile Viyana sınırlarına kadar dayanması, tarih boyunca Batı dünyasında kendilerine yöneltilen sürekli bir askeri tehdit olarak yerleşti. Rönesans döneminden beri var olan barbar Türk imgesini Simon Shephard şöyle anlatıyor: “Türkler, Tatarlar, hatta Persler, ….

Çok sayıda batılı yazar eserlerinde Türklerlerden söz etmektedir. Özellikle 19. yüzyılda başta Fransızlar olmak üzere   yazarlar doğuyu ve doğu kültürünü tanımak için Osmanlı İmparatorluğu, İran ve Hindistan gibi ülkelere seyahat ederler ve buralarda gördüklerini eserlerine taşırlardı. 1828 de yayınladığı Doğu gürleri (Les Orientales) adlı eserinde Hugo, devletlerin yazgısında olduğu gibi edebiyatın geleceğinde de   Batılı yazarların doğuya bu ilgisi oryantalizmin doğuşunu hazırlamıştır Onlar doğuyu daha yakından tanımanın ve aynı zamanda onu sömürgeleştirmenin peşindedirler.

batı’nın Avrupa’nın yaşantısında önemli bir yeri olan Osmanlı’yı tanımlama çabası onların zihin dünyasında İslam ve Türk kavramının yan yana kullanımını da beraberinde getirmiştir. Buna paralel olarak özellikle 19. yüzyıldan itibaren Batıda Osmanlı kimliğinin Avrupa Dünyası’ndan dışlanması politikalarına Kız verilmiştir. Türksüz Avrupa kitabının, güvenlikli Avrupa anlayışının oryantalist bakış acısıyla birleşmesinin somut örneği olması bakımından önemli bir yeri vardır. Eserde yoğun olarak Fransa’nın güvenlik politikaları işlenmekte ve bu dönemde yaşamış birçok Fransız yazarın Osmanlı İmparatorluğu’na ilişkin farklı değerlendirmelerine yer verilmektedir.

Fransız yazarlardan kimisi Osmanlı topraklarını gezip gördükten sonra kimisi de hiç görmeksizin eserlerinde Osmanlı hakkında yazılar yazarlar. Bu konudaki ilk örneklerden birisi 17. yüzyılda Racine’in Bajaze t (Beyazı t) isimli tiyatro oyunudur 18. yüzyılda ise Lesage, Favan, Chamfon, Dorat, Mile Fauques, Jacques Grasset. Abble Provost, Mme de Gomez, Fromaget gibi yazarlar eserlerinde Türkiye ve Türkler’den söz ederler. 19.yüzyılda Türkiye ve Türkler hakkında yazan önemli yazarlar arasında Chateaubriand. Hugo, Vigny, Gautier, Nerval, Lamartine, Flaubert yer almaktadır. 19. yüzyılın sonlarına doğru ve 20. yüz yılın ilk yarısında ise Andre Gide, I’ierre Loti ve Claude Farrcre Türkiye ve Türkler hakkında eserler yazarlar.

Söz konusu yazarların bazıları Türkiye ve Türkleri överken, bazıları da eserlerinde olumsuz Türk imajı yaratmaya çalışmışlardır. Bu Türk imajı bazen Türk milletine işaret ederken, bazen de Müslümanlar’ı nitelemek amacıyla kullanılmıştır. Chateaubriand ve Hugo gibi yazarlar antik yunan hayranlığı ve tutucu Hıristiyan olmalarından dolayı Türkler’e karşı olumsuz ve önyargılı bu tulum sergilerken, Lamartine, özellikle de Loti ve larrerc gibi yazarlar birer Türk dostu olarak yapıtlarında Tütk insanını ve Türkiye’yi dünyaya tanıtmaya çalışmışlardır. …