Birazoku

Yazarın kültürümüzle alakalı olarak erken bir dönemde yazdığı ve kendisinden sonra yapılan çalışmalara yol gösteren eseridir.”Her millet maddî imkânları ve manevî değerleri ile bir kültür bütünüdür. Bir millet yaşamakta ise, onun bir kültürü olacaktır. Biz de takriben 4000 yıllık tarihe sahip Türk milletinin kültürünü araştırdık. Asya bozkırlarında gerçekleştirilen bu kültürü çeşitli cepheleri ile belirtmeğe çalıştık.

Kültür unsurlarının da zamanın ve çevrenin şartlarına uygun bazı değişiklikler gösterdiği, fakat ana vasıflarını daima koruduğu gerçeğinden hareket ederek yaptığımız iş, bütün yönleri ile Türk milletince ortaya konup geliştirilmiş kültürün çatısını kurmak ve onun yüzyıllarca karakterini muhafaza eden özelliklerini tespit etmek gayretinden ibarettir.

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM I
GİRİŞ
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Önsöz …………………………………………………………………………………………………………………………..9
Kısaltmalar ………………………………………………………………………………………………………………….11
A- Kültür ve Medeniyet Farkı…………………………………………………………………………………………15
B. Medeniyetlerin Menşei Hakkında Nazariyeler………………………………………………………………18
a. Evolution (gelişme, tekâmül) nazariyesi ………………………………………………………………………..18
b. Diffusion (yayılma, intişar) nazariyesi ………………………………………………………………………….19
c. “Yüksek kültür” nazariyesi………………………………………………………………………………………….21
ç. “Ana kültür kalıbı” nazariyesi……………………………………………………………………………………..23
C. Medeniyetin Doğuş Sebepleri …………………………………………………………………………………….25
a. Coğrafî çevre ………………………………………………………………………………………………………….27
b. İnsan unsuru…………………………………………………………………………………………………………..27
c. Motivation nazariyesi ……………………………………………………………………………………………….28
ç. Cemiyet …………………………………………………………………………………………………………………30
Ç- Göçebelik Meselesi…………………………………………………………………………………………………..32
D- Viyana Diffusioncuları (“Kültür Çevreleri’’ Teorisi)……………………………………………………..36
BÖLÜM II
TARİH
1- “Türk ” Adı ………………………………………………………………………………………………………………43
2- Türk Soyu………………………………………………………………………………………………………………..46
3- Türklerin Anayurdu ………………………………………………………………………………………………….48
4- Türklerin Yayılmaları ………………………………………………………………………………………………..50
TÜRK DEVLETLERİ
1- Hun İmparatorlukları………………………………………………………………………………………………..57
A. Asya Hunları …………………………………………………………………………………………………………57
B. Batı (Avrupa) Hunları……………………………………………………………………………………………..69
C- Orta – Doğu Hunları ……………………………………………………………………………………………….83
2- Tabgaç Devleti …………………………………………………………………………………………………………88
3- Gök-Türkler …………………………………………………………………………………………………………….92
a- I. Gök-Türk Hâkanlığı……………………………………………………………………………………………..96
b- Doğu Gök-Türk Hâkanlığı………………………………………………………………………………………102
c-Batı Gök-Türk Hâkanlığı …………………………………………………………………………………………106
ç- II. Gök-Türk Hâkanlığı…………………………………………………………………………………………..108
4- Uygur’lar……………………………………………………………………………………………………………….125
a- Uygur Hâkanlığı……………………………………………………………………………………………………126
b- Kan-çou Uygur Devleti ……………………………………………………………………………………………130
c- Doğu Türkistan (Turfan) Uygur Devleti ………………………………………………………………………131
5- Kırgız’lar………………………………………………………………………………………………………………..133
6- Türgiş’ler……………………………………………………………………………………………………………….135
7- Karluk’lar ………………………………………………………………………………………………………………140
8- Oğuz’lar…………………………………………………………………………………………………………………144
9- Sabar Devleti………………………………………………………………………………………………………….151
10- Avar Hâkanlığı ……………………………………………………………………………………………………..154
11- Hazar Hâkanlığı…………………………………………………………………………………………………….161
12- Peçenek’ler, Uz’lar ve Kuman(Kıpçak)’lar………………………………………………………………..173
13- Ogur’lar (Bulgar’lar) ……………………………………………………………………………………………..190
14- Bulgar Devletleri …………………………………………………………………………………………………..195
a- Büyük Bulgarya …………………………………………………………………………………………………….195
b- Tuna Bulgar Devleti ……………………………………………………………………………………………….196
c- İtil (Volga) Bulgar Devleti ……………………………………………………………………………………….200
BÖLÜM III
KÜLTÜR
BOZKIR KÜLTÜRÜ
A- Esasları …………………………………………………………………………………………………………………205
B- Bozkır Kültürünün Menşei Meselesi………………………………………………………………………….208
a- İskit Nazariyesi……………………………………………………………………………………………………..208
b- İndo-Germen Nazariyesi…………………………………………………………………………………………..209
c- “Altaylı” Nazariyesi………………………………………………………………………………………………..211
ç- Bozkır Kültürünün Teşekkül Çağı ………………………………………………………………………………217
C- Sosyal Yapı ……………………………………………………………………………………………………………219
a- Âile (Oguş)…………………………………………………………………………………………………………… 219
b- Urug……………………………………………………………………………………………………………………. 221
c- Boy (Bod), Ok ……………………………………………………………………………………………………….. 221
ç- Bodun ………………………………………………………………………………………………………………….. 223
d- Devlet (İl, él)……………………………………………………………………………………………………………………224
1- İstiklâl (Oksızlık)………………………………………………………………………………………………225
2- Ülke (Uluş) ……………………………………………………………………………………………………..227
3- Halk (Kün) ……………………………………………………………………………………………………..228
4- Kanun (Töre)……………………………………………………………………………………………………237
Ç- Hükümranlık (Erklik), “Kut” ve Cihan Hâkimiyeti Ülküsü………………………………………….239
D- Türk İl’inde Teşkilat……………………………………………………………………………………………….249
a) 1- Devlet Meclisi (Toy)………………………………………………………………………………………….249
2- Hükûmet (Ayukı?)……………………………………………………………………………………………253
b) 1- Hükümdar (İlig)………………………………………………………………………………………………257
2- Hâtun……………………………………………………………………………………………………………….259
3- Velîahd (Elig-Beğ)……………………………………………………………………………………………….260
4- İkili Teşkilât……………………………………………………………………………………………………….261
5- “Çifte Krallık” Meselesi …………………………………………………………………………………………263
6- Diplomasi (Elçi-Bilgelik) ……………………………………………………………………………………….267
7- Ordu (Sü)………………………………………………………………………………………………………….270
8. Adliye (Könilik)…………………………………………………………………………………………………..280
9- Bozkır Türk Devletinin Kuruluş Özelliği……………………………………………………………………281
E- Din……………………………………………………………………………………………………………………….285
1- Totemcilik Meselesi ………………………………………………………………………………………………285
2- Şamanlık Meselesi………………………………………………………………………………………………..288
3- Eski Türk İnancı ………………………………………………………………………………………………….290
a- Tabiat kuvvetlerine inanma …………………………………………………………………………………. 290
b- Atalar kültü…………………………………………………………………………………………………….. 292
c- Gök-Tanrı dini……………………………………………………………………………………………………………. 295
4- Diğer Dinler ………………………………………………………………………………………………………301
F- İktisadî Hayat…………………………………………………………………………………………………………304
a- At ve Koyun ……………………………………………………………………………………………………….304
b- Beslenme ……………………………………………………………………………………………………………305
c- Giyim………………………………………………………………………………………………………………..306
ç- Endüstri ve El san’atları…………………………………………………………………………………………307
d-Şehir………………………………………………………………………………………………………………….308
e- Ticaret……………………………………………………………………………………………………………….312
f- Tarım, Mâliye ……………………………………………………………………………………………………..313
G- Edebî Kültür ve San’at…………………………………………………………………………………………….316
a- Destanlar ve efsâneler……………………………………………………………………………………………316
b- Yazı………………………………………………………………………………………………………………….321
c- Eğitim……………………………………………………………………………………………………………….325
ç- San’at, Müzik ……………………………………………………………………………………………………..326
d- Zaman Hesabı (Takvim)………………………………………………………………………………………..328
H- Düşünce ve Ahlâk ………………………………………………………………………………………………….331
BÖLÜM IV
İSLÂM-TÜRK DEVRESİNDE
TÜRK KÜLTÜRÜ
İslâm-Türk Devresinde Türk Kültürü ……………………………………………………………………………339
1- Hükümranlık………………………………………………………………………………………………………….341
a- Umumî Durum ……………………………………………………………………………………………………341
b- İslâm âmme (kamu) hukukunda değişiklik…………………………………………………………………………344
c- Cihan hâkimiyeti ………………………………………………………………………………………………….347
ç- Ülkenin “taksimi” meselesi ……………………………………………………………………………………..349
2- Teşkilât………………………………………………………………………………………………………………….351
a- Hükümdar ve Saray ……………………………………………………………………………………………..351
b- Hükûmet……………………………………………………………………………………………………………352
c- Adliye ……………………………………………………………………………………………………………….353
ç- Ordu …………………………………………………………………………………………………………………354
3- Halk ve Toprak……………………………………………………………………………………………………….357
4- Dinî Hayat……………………………………………………………………………………………………………..360
a- Din Siyâseti………………………………………………………………………………………………………..360
b- Sünnîlik-Şiîlik …………………………………………………………………………………………………….361
c- Dinî Bilgiler………………………………………………………………………………………………………..363
ç- Sûfîlik ……………………………………………………………………………………………………………….365
5- Felsefe ve İlim ………………………………………………………………………………………………………..368
6- Edebiyat ………………………………………………………………………………………………………………..377
7- Güzel San’atlar ve İmar Faaliyetleri …………………………………………………………………………..379
Bibliyografya………………………………………………………………………………………………………………385
INDEKS…………………………………………………………………………………………………………………….407

BÖLÜM I
GİRİŞ
Kültür ve Medeniyet

A- Kültür ve Medeniyet Farkı

Kültür kelimesinin çeşitli mânaları vardır. Aslında Lâtince’de “toprağı işleme” demek olan bu tâbir, sonraları Batı Avrupa dillerinde kazandığı “yüksek umûmî bilgi” mânası ile Türkçe’ye de girmiştir. Kültür sözü biraz daha hususîleştirilerek şu tâbirlerde de kullanılmaktadır: İbtidaî kültür, ileri kültür, beşerî kültür, teknik kültür, yerleşik kültür, aşîret kültürü, kültür kavimleri-tabiat kavimleri vb… Fakat bu deyimlerde de “kültür”ün mânası, gereği kadar açık değildir. Başta sosyologlar ve sosyal psikologlar olmak üzere, umûmîyetle kültür tarihçilerince “kültür” kelimesinin ilmî yönden ifade ettiği kavram aşağıdaki şekillerde belirlenmeğe çalışılmıştır: “Bilgiyi, îmanı, san’atı, ahlâkı, hukuku, örf-âdeti ve insanın cemiyetin bir üyesi olması dolayısiyle kazandığı diğer bütün maharet ve itiyatları ihtiva eden mürekkep bir bütün.” (E. B. Taylor) “Bir topluluğun yaşama tarzı.” (C. Wiesler) “Atalardan gelen maddî-manevî değerler yekûnu.” (E. Sapir) “İnsanın tabiatı ve kendini idare etme yolu ile bizzat meydana getirdiği eser.” (A. Young) “Bir toplulukta örf ve âdetlerden, davranış tarzlarından, teşkilât ve tesislerden kurulu âhenkli bütün.” (R. Thurnwald)1 . “Umûmî olarak inançlar, değer hükümleri, örf ve âdetler, zevkler, kısaca insan tarafından yapılmış ve yaratılmış herşey.” (A. K. Kohen) “Bir millet fertlerinin iştirak hâlinde bulunduğu mânevî hayat.” (F. A. Wolf)2 . A. Vierkand şöyle der: “Bir yabancı, bir kabilenin hudutlarını âdet ve yaşayış şekillerinin değişmesi ile kavrar; giyinmenin ve süslenmenin başka bir tarzı, ev eşyalarının ayrılıkları, başka silâhlar, yeni şarkılar, danslar vb… Diğer taraftan bütün bunlar aynı kabilenin kültüründe değişmez”3 . Görüldüğü üzere, bu tariflerde dikkati çeken ortak noktalardan biri “kültür”ün daha ziyâde her topluluğun kendine mahsus yaşayış ve davranış tarzı olmasıdır. Kültürün bu mânası Z. Gökalp tarafından yapılan târifte daha da açık olarak belirmektedir: “Kültür (hars), bir milletin dinî, ahlâkî, hûkukî, muakalevî (intellectuel), bediî (estetique), lisanî, iktisadî, fennî (thecnique) hayatlarının âhenkli mecmuasıdır”4 . Demek ki, belirli bir topluluğa âit sosyal davranış ve teknik kuruluşlar “kültür”ü meydana getirmektedir. Medeniyet ise başka bir mâna taşır. Medeniyet milletlerarası ortak değerler seviyesine yükselen anlayış, davranış ve yaşama vasıtaları bütünüdür5 . Bu ortak değerlerin kaynağı kültürlerdir. Meselâ “Batı medeniyeti” denildiği zaman, din bakımından Hıristiyan toplulukların manevî-sosyal değerleri ile, müsbet ilme dayalı teknik anlaşılır. Halbuki Batı medeniyetine bağlı milletlerden herbiri ayrı bir kültür topluluğudur: Müsbet ilim sahasında benzer anlayış içinde olmalarına, “teknik”i ortaya koyma ve kullanmada birbirlerine yakın yollar tâkip etmelerine rağmen, bu milletler başka başka diller konuşurlar; âdetleri, gelenekleri, ahlâk telâkkileri, edebiyatı (şiiri, mecazı, hattâ lâtifeleri), masalları, destanları, güzel san’atları, folkloru ve hattâ giyinişleri bir değildir. Hattâ, hepsi de Hıristiyan inancı içinde bulunmakla beraber din karşısındaki tutumları da farklıdır. İşte bu ayrı ayrı inanış, eğilim, düşünce, kullanış ve davranış tarzları her milletin kültür unsurlarını teşkil eder. O hâlde her topluluk bir kültür sahibidir; diğer bir deyişle, her kültür ayrı bir topluluğu temsil etmektedir. Türk milleti de dili, töresi, dini, hukuku, düşüncesi ve hâdiseler karşısındaki husûsî davranışları ile asırlardan beri yaşamakta olduğuna göre bir millî Türk kültürü mevcut demektir. Buraya kadar yazdıklarımızdan şu neticeleri çıkarmak mümkündür: 1. Kültür, karakter bakımından “husûsî”, medeniyet “umûmî”dir. 2. Medeniyet, “kültür”lerden doğar. 3. Bir kültürün varlığı bir milletin mevcudiyetini veya bir topluluğun varlığı bir kültürün mevcudiyetini gösterir. Kültürün doğuşunda, aşağıda görüleceği gibi coğrafî durum ve insan unsuru başlıca rol oynadığından ve topluluklar ancak yaşadıkları bölge şartlarının etkisi altında kendi kültürlerini kurabileceklerinden, çeşitli kültürler arasında ilerilik, yükseklik vb. gibi, ayırımlar yapmak, bazılarını üstün, bazılarını ibtidaî saymak ilmî anlayışa uygun düşmez. Bu gibi hükümlere, ancak, tek bir kültürün tarih içinde seyrinde müşahede edilen gelişmeler açısından, yâni aynı kültürün çeşitli devreleri birbiri ile karşılaştırılırken gidilebilir. Zira kültürler de, temsil ettikleri cemiyetle birlikte, zaman ve çevre icaplarına uyarak, bizzat sosyal değerler ortaya koyma veya dış tesir yolu ile gelişirler. Şu şartla ki, her kültür öz vasfını kaybetmez. “Ana-kültür kalıbı” belirli bir karakter hâlinde devam edip gider. Bu tarihî-sosyal gelişmeyi gözden kaçıran bir kısım Avrupa fikir adamı ve bilgini bazı yanlış “sınıflandırma”lar yapmışlar, kendi kültürlerini yüksek ve üstün, diğerlerini geri ve ilkel sayarak; işi, kültür ile medeniyeti aynı şey kabul edecek kadar ileri götürmüşlerdir. Onlara göre, gerçek kültür Batı medeniyetinden ibarettir ki, bunun da esası “köylü kültürü”, yâni tarıma dayalı “yerleşik” hayattır. Nitekim aşağıdaki teoriler bu temele oturtulmuştur.

B. Medeniyetlerin Menşei Hakkında Nazariyeler
A.EVOLUTİON (GELİŞME,TEKÂMÜL) NAZARİYESİ

Bu teoride medeniyetin, vahşet devirlerinden zamanımıza kadar devamlı ilerleme kaydeden insan kültürünün mahsûlü olduğu, ilerlemenin de basitten karmaşığa doğru düz bir çizgi hâlinde, birbiri ile tutarlı merhaleler aşılmak suretiyle vukûa geldiği iddia edilmiştir. Buna göre, gelişmeye ayak uyduramadıkları için iki bin yıl öncesi seviyede kalan günümüzdeki ibtidaî kavimlerin kültüründe, ilk merhalelerin canlı izlerini görmek mümkündür. Yâni bunların teşkilâtında, örf-âdetlerinde, inanç ve san’atlarında kadîm medeniyetin ön hatıraları hâlâ mevcut bulunmaktadır1 . Evolution teorisi, insan ruhunun her yerde bir ve aynı olduğu düşüncesine dayanmaktadır, dolayısiyle çeşitli topluluklar eşit şartlar altında aynı şeyleri vücuda getirmeğe, birbirine paralel şekilde düşünmeğe ve aynı mahiyette keşifler ve icatlar yapmağa muktedirler. Bu sebeple “paralelci”ler de denilen evolution nazariyesi taraftarlarınca her kavimde ayrı ayrı meydana çıkan medeniyetler, paralel şekilde, kendiliklerinden gelişip giderler. Fakat bu görüş tenkitlere uğramıştır: Birçok sahalarda kültürel ve sosyal ilerleme bir çizgi hâlinde ve aynı yönde gelişme göstermemektedir; zaman zaman değişmeler, duraklamalar dikkati çekecek kadar açıktır. Nazariyenin en zayıf tarafı, insanlık tarihinde tek bir kültür türünün kabul edilmesidir. Halbuki aynı kültür dünyanın her yerinde mevcut değildir; birçok kültürler vardır. Aralarındaki farklar bilhassa teknik âletlerde, din, san’at, sosyal dayanışma gibi mânevî alanlarda görünür. Bu itibarla “evolution”cuların karmaşık kültür olgularını basitleştirmeleri doğru bulunmamıştır.

Bu teori insanlar arasındaki sosyal münasebet temeline dayanır. Gerçekten en ibtidaî kavimlerin bile birbirleri ile daima temas hâlinde olduklarına şüphe yoktur. Böylece medeniyet “yayılma” imkânına kavuşmuştur. “Diffusion”cular da, esasta kültürde “gelişme”yi kabul etmektedir, fakat bu “gelişme” sebebini, toplulukların karşılıklı tesirlerine bağlamaktadırlar. Böylece bir kültürden ötekine sirayet eden kültür unsurlarının kaynaklarını tâyin etmek üzere tarihe başvurulduğu için bu nazariyeye “tarihçi ekol” adı da verilir. Alman bilgini A. Bastian ile başlayıp (1881), tanınmış etnolog, coğrafyacı ve jeopolitikçi F. Ratzel’in “Völkerkunde” (I-III, 1885-1888) adlı eseri ile temeli atılan bu teorinin hareket noktası da insanların taklit eğilimleridir. “Diffusion” culara göre, insan her yerde başkalarında gördüğünü kolayca alabilmekte, keşif ve icat gayretleri ikinci plânda gelmektedir.

“Tarihçi ekol” mensupları iki gruba ayrılmışlardır: İngiliz Diffusioncuları ve Viyana Diffusioncuları.

1. İngiliz Diffusioncuları

İngiliz grubunun başında yer alan G. Elliot Smith (ölm. 1937)’e göre, dünya medeniyetinin beşiği Mısır kıt’asıdır. Medeniyet yeryüzüne oradan yayılmıştır. İddiaya göre, yüksek bir kültürün meydana gelmesi için, buna elverişli bir çevreye ihtiyaç vardır; her yerde “elverişli çevre” mevcut olmadığı için de “paralel” kültürler ortaya koymak mümkün değildir; halbuki Mısır, medeniyetin yaratılmasına en uygun imkânlara sahip bulunuyordu; nitekim medeniyet, bu kıt’aya uzaklıklarına göre çeşitli bölgelerde gittikçe zayıflamaktadır vb… İlk devirlerde insanların kültür adına ne varsa hepsinden mahrum bir hâlde, âdeta maymundan farksız bir hayat sürdüğü düşüncesinden hareket eden G. E. Smith, medeniyetin ilk ışığını Nil nehrinde tesbit ettiği kanaatindedir: Bu nehir yılın belirli mevsiminde muntazaman taşar ve mecraına çekilirken verimli kil tabakası bırakır. Burada kendiliğinden yabanî arpa yetişir. Nehrin taşması eski Mısırlı’ya sulama tertibatının kurulması lüzumunu duyurmuş, arpanın zuhûru da ziraat yapma fikrini vermiştir. Diğer taraftan, taşan nehir sularının kurak günler için muhafazası, çanak, çömlek yapımını ve depolar inşâını hatıra getirmiş, bu da bina ihtiyacını ortaya koymuştur. Dolayısiyle ilk defa Mısır’da sabit meskenlerde oturan çiftçi bir halk kütlesi görünmüştür. Ayrıca, Nil’in hep aynı mevsimde taşması da Mısırlıda zaman ve takvim fikrini uyandırmış, antropoloji ve astronomi bu yolla ilerlemiş, bundan da, inanç sistemi olarak Güneş kültü teşekkül etmiştir. Nil’in taşma zamanının yaklaştığını ilân ederek halkı uyaran Firavun, halkın gözünde ölmezliğe yükselmiş, hâkimiyet telâkkisi böylece belirmiş ve hükümdarın ebedîliği düşüncesi mumyaların, tapınak inşâının, ölü gömme törenlerinin ve bununla ilgili olarak musıkinin meydana gelmesine yol açmıştır3 . G. E. Smith’den başka, W. J. Perry ve W. H. R. Rivers vb. gibi taraftarlar4 ve diğer kültür tarihçilerince medeniyeti “Mısırlılaştırma” (“Egyptionisante”) veya “Pan-Egyptologiste” teorisi diye ad takılan bu nazariyenin elbette birçok eksik ve yanlış tarafları vardır. Önce, zikredilen medeniyet belirtilerinin Mısır’da ne zaman ortaya çıktığı ve hangi tarihlerde, nerelere kadar yayıldığı tesbit edilememiştir. İkincisi, aslında megalitik (büyük taş) eserler inşâı üzerine kurulu ve Güneş kültürüne dayalı bu “hânedan medeniyeti”nin bütün Ön-Asya’yı, İndonezya adalarını ve Okyanus’u aşıp Amerika’ya kadar uzandığı ve oradaki Mexico-Andien medeniyetine temel olduğu iddiaları teori üzerinde şüpheler uyandırmıştır. Üstelik arkeolojik keşiflerle de hayli yıpranan bu teori Mısır’da benzeri bulunmayan Sümer çivi yazısı ile Fenike yazısını izah edememektedir5 . Nihayet Mısır medeniyetinin oldukça geç bir devre âit olduğu, yâni yeryüzünde ondan da eski “kültür çevreleri”nin bulunduğu beyan edilmiştir.

2. Viyana Diffusion’cuları

C. “YÜKSEK KÜLTÜR” NAZARİYESİ

Bu teoride topluluklardaki kültür ve tarih ortaklığı esas alınmakta ve aralarında siyasî bağlantı ile dil birliği bulunan yerleşik kütlelerin, aynı zamanda “medeniyet” kavramını ifade eden “yüksek kültür”ler ortaya koydukları ileri sürülmektedir. Meselâ eski Mısırlılar; Çinliler; Asur, Babil, Fenike, Kalde grubu bu suretle “kültür ve tarih ortaklığı”na dayanan tipte medeniyetler kurmuş topluluklardır. Teorinin başlıca temsilcilerinden olan tanınmış Rus Pan-İslâvist’i N.Y. Danilevsky (ölm.1885)7 bu medeniyetin; parçaları birbirine ve bütüne, bütünün de parçalarına bağlı bir “organizm” teşkil ettiğini, organizm (canlı uzviyet) kadar sıkı şekilde bütünlük gösterdiğini söylemiş, medeniyet unsurlarının da, tıpkı organizm gibi, doğup, büyüyüp, olgunlaşıp, nihayet öldüklerini iddia etmiştir. “Yüksek kültür” nazariyesinde, belirli topluluklar arasındaki tarih ortaklığı ve kültür birliği (veya benzerliği) hâlinin medeniyetlerin karakterini yansıttığı ve bu sebeple meselâ eski Grek medeniyetinin estetik, Hind medeniyetinin dinî, Batı medeniyetinin mekanik-teknik vasıf taşıdığının tesbit edilebildiği ileri sürülmüştür. Buna göre de, medeniyet ile sosyal sistem âdeta ayrılmaz bir çift gibi düşünülmekte, diğer bir deyişle, her medeniyet bir sosyo-kültürel bütün sayılmaktadır. Bu teoriyi işleyenler arasında önemli yeri olan O. Spengler (ölm. 1936)8 “yüksek kültür” tipi medeniyetleri birbirinden açık şekilde ayırt eden bir takım “ana sembol”ler tesbitine çalışmıştır. Dediğine göre, her medeniyet onun sahibi olan topluluk ile alâkalıdır, hattâ bahis konusu sosyal grup (millet) ile ortaya koyduğu “yüksek kültür” arasında tam bir aynîlik görmek bile mümkündür. Bu medeniyetleri sembollerle ifadelendirmek gerekirse, Antik-çağ (Eski Yunan-Roma) medeniyetine Apolloncu, Ortaçağ medeniyetine Büyücü, zamanımız Batı medeniyetine Faustcu demek doğru olur: Apolloncu medeniyeti “hisli insan vücudu”, Faustcu medeniyeti ise “saf bir feza ile iradecilik” karakterize eder. Spengler, bu “ana sembol”lerin her yüksek kültürde çekirdek teşkil ettiği ve medeniyetin gelişmesinde birinci derecede rol oynayan çekirdek muhtevâsının bütün o medeniyet unsurlarında mevcut olduğu iddiasındadır; dolayısiyle her yüksek kültürde yer alan unsurlarla bütün arasında “mânalı” bağlılık vardır. Ancak, medeniyetlere birer

…