Birazoku

Türkler, tarih boyunca birçok inanç ve kültürel ögeyi benliklerinde yaşatmış, İslam’ı kabul ettikten sonra bile eski geleneklerini barındırmaya devam etmişlerdir. Bu geleneklerin en köklülerinden biri de Şamanlıktır.

Türk-İslami Gelenekte Şamanlık adlı bu eserde, İslami Şamanlık olarak adlandırılan İslamiyet öncesi inanç ve uygulamaların Türk kültüründeki şekilleri ele alınırken, İslamlaşan Şamanlık adıyla şamanların Müslümanlıkla kaynaşarak aldıkları yeni formlar incelenmektedir. Halk sufileri, işanlar, şeyhler, seyitler ve dedeler gibi figürler İslami Şamanlık kategorisinde yer alırken; bakşılar, perihanlar ve falbinler İslamlaşan Şamanlık örneklerini oluşturmaktadır. Bu iki grup, İslami unsurlarla eski inançları sentezleyerek heterojen ve senkretik bir inanç yapısı meydana getirmiştir.

Kitap, Orta Asya ve Türk-İslam dünyasındaki gelişmeleri değerlendirmekle kalmayıp, Türk millî kimliğini temel alarak bu kültürlerin dinî, etnik, siyasi ve kültürel yapılarına da ışık tutmaktadır. Sünni Türk milliyetçiliği veya belirli bir mezhepsel kimliği öne çıkarmaktan ziyade Türk kimliğini geniş ve kapsayıcı bir kültürel anlamda işleyip, Sünni Türkmen ile Alevi veya Şii Türkmen arasındaki farkların ötesine geçerek İslam öncesi inançların yaşatılmasındaki ortaklıkları vurgulayan bu çalışma, Türk kültürünün inanç köklerine nüfuz etmektedir.

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ / 9
KONUNUN TEORIK VE METODOLOJIK ÇATISI / 11
BİRİNCİ BÖLÜM
İSLAM ŞAMAN VE/VEYA
“İSLAMLAŞAN” ŞAMANLIK KURUMU / 15
İKİNCİ BÖLÜM
İSLAM ŞAMAN VE/VEYA İSLAMLAŞAN
ŞAMAN ANLAYIŞI / 53
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İSLAMİ DÖNEMDE KUTSANMIŞ KADINLAR:
MOMA VE/VEYA BB KÜLTÜ / 77
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUFİ ŞAMANLIĞI VEYA EVLİYA KÜLTÜ / 143
BEŞİNCİ BÖLÜM
ŞAMANST KÜLTÜR ÜZERİNDE
KURUMSALLAŞAN HALK SUFİ GRUPLARI / 173
ALTINCI BÖLÜM
RUS VE SOVYET İŞGALNE KARŞI
SUFİ-ŞAMAN DİRENİŞİ / 207
YEDİNCİ BÖLÜM
İSLAMİ DÖNEMDE ŞAMANIN
İYİLEŞTRME YÖNTEMLERİ / 249
KAYNAKÇA / 297
DİZİN / 321

BİRİNCİ BÖLÜM
İSLAMİ ŞAMAN VE/VEYA
“İSLAMLAŞAN” ŞAMANLIK KURUMU

Giriş

Bütün dinler ve dinî inançlar gibi Şamanlık da uzun yaşamı boyunca toplumsal değişikliklerle birlikte çeşitli dinler ve inançlarla etkileşim hâlinde olmuştur. Şamanlık salt bir din olmadığı gibi eski Türklerin Şamanik kümelenme adı altında değerlendirdiğimiz inançları ve dinsel yaşamları da siyasi, ekonomik, sosyal, coğrafi etkenlerin tesiri sonucunda zaman zaman yenilenmelere, değişim ve dönüşümlere maruz kalmıştır. Özellikle erken orta asırlardan itibaren Müslümanlaşmaya yüz tutan Orta Asya Şamanlığı büyük bir yıkım yaşamış, belli ölçüde yeni örf ve âdetlerin yoğun baskısı sonucunda köklü değişikliklere uğramıştır. Bu durumda “Şamanlık adlı bir kurum kalmış mıdır ve kalmışsa hangi düzeyde varlığını sürdürmektedir?” sorusu akla gelir. Akla gelen diğer bir soru da “Bugün İslamiyetle bağdaşmayan örf ve âdetlerin, uygulamaların, yaşam biçimlerinin hangi şartlar altında varlığını koruduğu ve bunların Şamanlıkla bağlantısının hangi seviyede olduğu”dur. Tüm bunlar softa din adamlarının dışında kalan ve toplumsal sorumluluk üstlenmiş diğer insanların cevap aradığı sorulardır. İslam’a inanan ve inanmayanların aynı örf ve âdet ekseninde buluşması da eski geleneksel kültürümüzün bizlere bıraktığı mirasın sonucudur. Oysa normalde bir inançlı insanla bir ateistin, Müslümanla Hristiyanın geleneksel, örfsel, âdetsel düzeyde farklı farklı cephelerde durması gerekirdi.

Tüm bu sorulara cevap bulmak için İslamiyetin kabulünden sonraki yaşamımıza bakmamız ve Şamanik kalıntılar olarak gördüğümüz bir dizi inanç ve pratiğin kökenlerini incelememiz gerekir. Bu kalıntıların bu kadar uzun bir zamanda Müslümanlık, Hristiyanlık ve Lamaizm adı altında yaşamasına neden olan esas etmenleri ince….