Birazoku

Nobel Ödüllü yazarın tüm öykülerinin bir arada olduğu tek eser.

Ernest Hemingway’in tüm kısa öykülerinin toplandığı bu bütünsel eserde okurlar hem Kilimanjaro’nun Karları, Beyaz Fil Tepeleri, Aydınlık ve Temiz Bir Yer gibi çok sevilen klasiklerle buluşacak hem de ilk defa bu seçkide yayımlanan yedi yeni öyküyü keşfedecek. Tüm Öyküler, Hemingway hayranları için paha biçilmez bir hazine.

Ernest Hemingway, İngilizce yazında, yirminci yüzyılda yaşamış herhangi bir yazardan çok daha büyük bir değişim yaratmış, bu nedenle 1954 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştür. Kısa ve net cümleler yazan Hemingway, sert ve etkileyici üslubuyla tanınır. Güneş de Doğar ve Silahlara Veda ile Hemingway, yirminci yüzyılın en büyük edebi kişilikleri arasında yerini almıştır. Gazetecilik ve Birinci Dünya Savaşı’nda ambulans sürücülüğü gibi işlerle uğraşmış olan yazar, 1920’lerde Paris’te gönüllü sürgünlerden oluşan yazar çevresinin bir parçası olarak uluslararası ün kazanacağı bir kariyere imza atmıştır. Hemingway, boğa güreşine ve avcılığa meraklıdır, ana karakterleri fiziksel ya da psikolojik olarak zarar görmüş, cesur ve kararlı erkeklerle kadınlardır. Çanlar Kimin İçin Çalıyor’da İspanyol İç Savaşı’ndan söz etmiş, İkinci Dünya Savaşı’na da değinmiştir. Klasik kısa romanı Yaşlı Adam ve Deniz ile 1953 yılında Pulitzer Ödülü kazanan Hemingway, 1961 yılında aramızdan ayrılmıştır.

*
İÇİNDEKİLER
Önsöz ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9
Yayıncının Önsözü ……………………………………………………………………………………………………. 13
I. Bölüm
“İLK KIRK DOKUZ” ……………………………………………………………………………………………… 19
“İlk Kırk Dokuz”a Önsöz ……………………………………………………………………………………. 21
Francis Macomber’ın Kısa Mutlu Hayatı ………………………………………….. 23
Dünyanın Başkenti …………………………………………………………………………………………………… 57
Kilimanjaro’nun Karları ………………………………………………………………………………………. 70
Köprüdeki İhtiyar ………………………………………………………………………………………………………. 96
Michigan’da ………………………………………………………………………………………………………………………. 99
İzmir’deki İskelede ………………………………………………………………………………………………… 104
Kızılderili Kampı …………………………………………………………………………………………………….. 109
Doktor ve Karısı ………………………………………………………………………………………………………. 117
Bir Şeylerin Sonu ……………………………………………………………………………………………………. 125
Üç Gün Süren Rüzgâr ………………………………………………………………………………………… 133
Dövüşçü ……………………………………………………………………………………………………………………………. 147
Kısacık Bir Öykü ……………………………………………………………………………………………………… 159
Asker Yuvaya Döndü ………………………………………………………………………………………….. 163
Devrimci ………………………………………………………………………………………………………………………….. 173
Bay ve Bayan Elliot ……………………………………………………………………………………………….. 177
Yağmurda Bir Kedi ………………………………………………………………………………………………… 183
Sezon Dışı ………………………………………………………………………………………………………………………. 189
Dere Tepe Kar ……………………………………………………………………………………………………………. 199
Babam …………………………………………………………………………………………………………………………………. 207
Koca Nehir: 1. Kısım …………………………………………………………………………………………… 223
Koca Nehir: 2. Kısım …………………………………………………………………………………………… 235
Yenilmez …………………………………………………………………………………………………………………………… 249
Başka Bir Ülkede …………………………………………………………………………………………………….. 280
Beyaz Fil Tepeleri …………………………………………………………………………………………………… 286
Katiller ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 291
Che Ti Dice La Patria? ………………………………………………………………………………………. 302
Elli Bin Papel ……………………………………………………………………………………………………………….. 312
Basit Bir Sorgu …………………………………………………………………………………………………………… 338
On Kızılderili ………………………………………………………………………………………………………………. 341
Kafeste Bir Kanarya ……………………………………………………………………………………………… 347
Bir Alp Dağları Masalı ………………………………………………………………………………………. 352
Zamana Karşı Yarış ………………………………………………………………………………………………. 358
Bugün Cuma ………………………………………………………………………………………………………………… 363
Sıradan Bir Hikâye ………………………………………………………………………………………………… 367
Uykuyu Beklerken …………………………………………………………………………………………………. 369
Fırtına Sonrası …………………………………………………………………………………………………………… 377
Aydınlık ve Temiz Bir Yer ………………………………………………………………………………. 383
Dünyanın Işığı ……………………………………………………………………………………………………………. 388
Tanrı Güç Versin Beyler ………………………………………………………………………………….. 396
Büyük Değişim ………………………………………………………………………………………………………….. 401
Hiç Olmayacağın Gibi ……………………………………………………………………………………….. 406
Kraliçenin Annesi ………………………………………………………………………………………………….. 419
Bir Okuyucu Mektubu ………………………………………………………………………………………. 424
İsviçre’ye Hürmetler ……………………………………………………………………………………………. 426
Bir Günlük Bekleyiş …………………………………………………………………………………………….. 440
Ölülerin Doğal Tarihi ………………………………………………………………………………………… 444
Wyoming Şarabı ………………………………………………………………………………………………………. 453
Kumarbaz, Rahibe ve Radyo ……………………………………………………………………….. 471
Babalar ve Oğulları ……………………………………………………………………………………………….. 490
II. Bölüm
“İLK KIRK DOKUZ”U TAKİBEN KİTAP YA DA
DERGİLERDE YAYIMLANAN KISA ÖYKÜLER …………………. 503
Karşıya Kısa Bir Gezinti ………………………………………………………………………………….. 505
Tüccarın Dönüşü …………………………………………………………………………………………………….. 545
İhbar …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 559
Kelebek ve Tank ……………………………………………………………………………………………………….. 572
Çatışmadan Önceki Gece ………………………………………………………………………………. 582
Dağ Sırtının Altında ……………………………………………………………………………………………. 613
Aslında Kimse Ölmez ………………………………………………………………………………………… 626
İyi Kalpli Aslan ………………………………………………………………………………………………………….. 641
Sadık Boğa ……………………………………………………………………………………………………………………… 644
Kendine Rehberli Köpek Bul ………………………………………………………………………. 646
Görmüş Geçirmiş …………………………………………………………………………………………………… 652
Yazlıkçılar ……………………………………………………………………………………………………………………….. 657
Bozulmamış Son Topraklar …………………………………………………………………………. 668
Bir Afrika Öyküsü ………………………………………………………………………………………………….. 726
III. Bölüm
DAHA ÖNCE YAYIMLANMAMIŞ
KURMACA ESERLERİ …………………………………………………………………………………….. 739
Bir Tren Yolculuğu ………………………………………………………………………………………………… 741
Vagon Görevlisi ………………………………………………………………………………………………………… 758
Kavşakta Gelen Bunalım …………………………………………………………………………………. 768
İnsan Manzaraları ………………………………………………………………………………………………….. 784
Her Şey Bir Şeyi Hatırlatıyor ……………………………………………………………………… 794
Anakaradan Harika Haberler …………………………………………………………………….. 800
Yabancı Topraklar ………………………………………………………………………………………………….. 804

ÖNSÖZ
1940 yılında Papa1 ve Marty,2 yazarın sonraki yirmi iki yıl boyunca, ölümüne kadar evi olacak olan Finca Vigía’yı ilk kez kiraladıklarında, güneyde hâlâ gerçek anlamda bir taşra vardı. Bu taşra bölgesi artık yok. Burası Çehov’un kiraz bahçesi gibi orta sınıf mensubu emlak müteahhitleri tarafından yapılarak değil –ki Porto Riko ya da Castro devrimi öncesindeki Küba’da kaderi bu olurdu– fakir halk nüfusu ve onların yaptıkları gecekonduların şaşırtıcı biçimde artmasıyla ortaya çıkmıştı. Gecekondular, politik eğilimleri ne olursa olsun Büyük Antiller’in belirgin bir özelliğidir. Marty’nin bizim için kurduğu kendi küçük evimizde sabahın çok erken saatlerinde uyanan çocuklar olarak, o taşradaki bıldırcınların güneye doğru çaldıkları ıslıklara kulak verirdik.

Manigua çalılıklarıyla kaplı bir taşraydı burası ve içinden akıp giden dere boyunca büyüyen uzun flamboyante ağaçlara her akşam yabani beç tavukları gelip tünerdi. Bunlar, eşelenerek yürüyüp çalıların arasında yiyecek aradıkları günün sonunda ufaktan fırlayarak gerisin geri tünedikleri ağaca koşar ve birbirlerine seslenerek çalılıkların içinde sürekli irtibat halinde olurlardı.

Manigua çalılığı, menşei Afrika olan bodur bir dikenli akasya çalısıdır; Kreol’lerin anlattıklarına bakılırsa ilk tohumları adaya siyah kölelerin ayak parmakları arasında gelmişti. Beç tavukları da Afrika’dan gelmişti. Hiçbir zaman İspanyol yerleşimcilerin yanlarında getirdikleri diğer kümes hayvanları kadar evcilleşmemişlerdi ve bazıları kaçıp tropik muson ikliminde serpildiler. Tıpkı Papa’nın bize anlattığı, Güney Amerika kıyısındaki köle gemilerinin enkazından kaçan ve yeteri kadarı kültürleri ve dilleriyle bozulmadan kalıp, aynı Afrika’da yaptıkları gibi el değmemiş doğanın içinde günümüze kadar bir arada yaşamayı başarmış siyah köleler gibi.

Vigía İspanyolcada manzara ya da görüntü anlamına geliyor. Çiftlik evi, Havana’yı ve kuzeye uzanan yumuşak eğimli kıyı ovasını önünde hiçbir engel olmaksızın gören bir tepenin üzerine inşa edilmişti. Kuzeye uzayan bu manzaranın Afrika’yla, hatta kıtasal herhangi bir şeyle hiç alakası yoktur. Winslow Homer’ın tropik suluboya resimlerinden aşina olduğumuz, içinde palmiyeler, mavi gökyüzü ve sürekli şekil değiştiren ve sığ kuzeydoğu alize rüzgârı brisa’nın üst kısmında genişleyen ufak, beyaz kümülüs bulutlarıyla bir Kreol adası manzarasıdır.

Yazın sonlarında, rüzgârın esmediği durgun sular güneşi takip ederek kuzeye hareket ettiğinde, sık sık, öğleden sonraları ısı toplandıkça o rutubetli sıcağı bir süreliğine de olsa hafifleten olağanüstü gök gürültülü sağanaklar, güneye doğru iç kesimlerde oluşup kuzeye, denize doğru ilerleyen chusbasco’lar meydana gelir.

Bazı yazlar bir, bazen iki kasırga adadaki yoksulların yaşadığı kulübelerin arasından bir tırpan gibi geçerdi. Sonrasında kasırga mağdurları –damnificados del ciclón– yetersiz şebeke suyu, sarhoş Amerikalı askerlerin korkunç bir şekilde kayıtlara da geçen José Martí anıtının üzerine işemeleri gibi ulusal onuru zedeleyen büyük ayıplar ve her zaman yüksek şeker fiyatları nedeniyle zaten gergin olan yerel politikaya yeni bir gerilim daha eklerlerdi.

Hâlâ eve illa her yaz defalarca yıldırım düşer; çocukluğumuzda, Papa’nın bir telefon görüşmesinin ortasında yere savrulmasından ve hem onun hem de tüm odanın Aziz Elmo Ateşi’nin3 mavi ışığıyla parladığı günden sonra, hiç kimse gök gürültülü sağanak sonrasında telefonu kullanmaz olmuştu.

Finca’nın ilk yıllarında, Papa kurmaca anlamında herhangi bir şey yazıyor gibi görünmüyordu. Bir sürü mektup yazıyordu elbette; bunlardan birinde artık dinlenme sırasının kendisinde olduğunu söyler. Bırakın dünya kendini içine soktuğu bu karmaşayla boğuşsun dursun.

Yazı yazan ve İspanyol İç Savaşı’nın son döneminde Madrid’de birlikte sürdükleri hayatın yoğun heyecanını hissetmekten vazgeçmeyen taraf daha çok Marty gibi görünüyordu. O ve Papa, yüzme havuzunun yanındaki kilden kortta sürekli birlikte tenis oynarlar ve Havana’daki frontondan profesyonel jai alai4 oyuncusu olan arkadaşlarıyla sık sık tenis partileri düzenlerlerdi. Bu oyunculardan biri, günümüz genç kızlarının iriyarı diyeceği türden kaslı bir adamdı ve Marty onunla biraz flört halindeydi. Papa, karşısında bir kale gibi yükselen ama kontrolsüz ve samimi olan güç karşısında falsolu vuruşlar, top kesmeler ve topu bilerek havaya fırlatmalarla kurnazlığın en alçak şeklini uygulayarak arasıra teniste mağlup ettiği rakibi hakkında konuşurdu.

Hepsi bizim için büyük eğlenceydi: ikinci kaptan Gregorio Fuentes’in Cojimar’ın ufak balıkçı limanında hep hazırda tuttuğu Pilar’la açık denizde balık ve Club de Cazadores del Cerro’da canlı güvercin avına çıkmak, Floridita’da içki içmek ve çok uzaklarda, ta Avrupa’da devam eden savaşın ayrıntılı çizimlerinin yer aldığı The Illustrated London News’u almak için Havana’ya yapılan kısa geziler.

Papa –ki böyle şeylerde hep çok iyi olmuştu– Marty’ye Turgenev’den bir alıntı önermişti: “Bir başkasının kalbi, karanlık bir ormandır.” Marty de bunun bir kısmını o sıralar yeni tamamladığı bir kurmaca eserin adında kullanmıştı.

Her ne kadar Finca Vigía toplu öyküleri, 1938’de yayımlanan ve Papa’nın kısa öykülerinden oluşan ilk kapsamlı derlemede yer alan tüm öyküleri içeriyor olsa da, o zaman yayımlanan öyküler bugün artık çok iyi biliniyor. Bu derlemenin okur açısından en ilgi çekici yönü, şüphesiz, Finca Vigía’da yazılan ya da ancak Papa orada yaşamaya başladıktan sonra gün yüzüne çıkan öyküler olacaktır.

John, Patrick ve Gregory Hemingway 1987

YAYINCININ ÖNSÖZÜ

Uzun zamandır, Ernest Hemingway’in kısa öykülerinin eksiksiz ve güncel bir basımına ihtiyaç vardı. Bugüne kadar bu tarzdaki tek kitap, 1938 yılında Hemingway’in The Fifth Column adlı tiyatro oyunuyla birlikte basılan ilk kırk dokuz öyküden meydana gelen seçmelerin yer aldığı koleksiyondu. Bu, Hemingway’in yazarlığı açısından verimli bir dönemdi ve yazarın Küba ve İspanya’daki deneyimlerine dayanan ama “İlk Kırk Dokuz”a dahil edilmek için geç kalınan bazı öyküleri dergilerde çıkmaya başlamıştı.

Hemingway 1939’da, daha önce basılmış Zamanımızda, Kadınsız Erkekler ve Kazanana Ödül Yok adlı kitapların yanında yerini alacak yeni bir öykü derlemesiyle ilgili düşünmeye çoktan başlamıştı. 7 Şubatta Key West’teki evinden Scribners’daki editörü Maxwell Perkins’e yazıp böyle bir kitap önerisinde bulundu. Beş öyküyü tamamlamıştı bile: ilk kez bu kitapta yayımlanan “İhbar”, “Kelebek ve Tank”, “Çatışmadan Önceki Gece”, “Aslında Kimse Ölmez” ve “İnsan Manzaraları”. Bir altıncı öykü, “Dağ Sırtının Altında”, kısa süre sonra Cosmopolitan’ın 1939 baskısında yerini alacaktı.

Anlaşılacağı üzere, Hemingway’in bu yeni kitapla ilgili planları meyvesini vermedi. Koleksiyonu tamamlamak için yazar kendini üç “çok uzun” öykü yazmaya adadı (ikisi İspanyol İç Savaşındaki muharebelerle, bir tanesi de dört gün dört gece boyunca bir kılıçbalığını yakalamak için mücadele verip nihayetinde onu köpekbalıklarına kaptıran Kübalı bir balıkçıyla ilgiliydi). Ne var ki, Hemingway romanını yazmaya başladığında –daha sonra Çanlar Kimin İçin Çalıyor adıyla basılan roman– diğer tüm yazı projeleri rafa kalkmış oldu. Yalnızca yarım bıraktığı iki savaş öyküsüyle ilgili tahminlerde bulunabiliriz ama onların içinde yer alması muhtemel olayların sonradan romana yerleştirilmiş olması da son derece mümkün. Kübalı balıkçının öyküsüne gelecek olursak, Hemingway o öyküye tam on üç yıl sonra, öyküyü geliştirip ünlü kısa romanı Yaşlı Adam ve Deniz’e dönüştürmüş olarak geri döndü.

Hemingway’in ilk öykülerinin pek çoğu, ailesinin Waloon gölünde bir kır evine sahip olduğu ve yazarın hem çocukluk hem de gençlik döneminde yazlarını geçirdiği kuzey Michigan’da geçmektedir. Orada edindiği ve aralarında civarda yaşayan Kızılderililerin de olduğu arkadaş grubu şüphesiz çeşitli öykülerde karşımıza çıkmakta ve bazı bölümler muhtemelen, en azından kısmen, gerçek olaylara dayanmaktadır. Hemingway’in amacı, son derece önemli ve dokunaklı anları canlı ve eksiksiz bir şekilde aktarmaktı, ki bu deneyimleri tarif etmek için en uygun sözcük “tezahür” olabilir. Yazarın ölümünden sonra yayımlanan “Yazlıkçılar” ve bitmemiş bir kitaptan bir bölüm olan “Bozulmamış Son Topraklar” bu dönemde ortaya çıkmıştır.

Yine Amerika’da geçen daha sonraki öyküleri, Hemingway’in bir eş, bir baba, hatta hastanede yatan bir hasta olarak deneyimleriyle ilgilidir. Öykülerdeki karakterler ve konuların çeşitliliği tıpkı yazarın kendi hayatı gibi farklılaşmıştır. Malzeme olarak kullandığı özel kaynaklardan biri, yirmili ve otuzlu yaşlarında yaşadığı Key West’teki hayatıdır. Pilar adlı balıkçı teknesi üzerinde denizle buluşmalarıyla arkadaş çevresi birlikte ele alındığında, yazdığı en iyi eserlerinin bazılarına ilham olmuştur. Bu döneme ait iki Harry Morgan öyküsü, “Karşıya Kısa Bir Gezinti” (Cosmopolitan, Mayıs 1934) ve “Tüccarın Dönüşü” (Esquire, Şubat 1936), nihayetinde Varlık ve Yokluk adlı romana dahil edilmiştir; ama bunları ilk çıktıkları haliyle, yani ayrı öyküler şeklinde okumak da son derece uygun ve keyiflidir.

Hemingway muhtemelen edebiyat tarihinin kavrayışı en yüksek gezginlerinden biriydi; öyküleri bir bütün olarak ele alındığında dünya kadar deneyimi gözler önüne serer. Yazar 1918’de İtalya’da ambulans şoförü olarak görev almak üzere Amerikan Ordusunun Sahra Hizmet Bölüğüne yazıldı. Bu onun Atlantik ötesine yaptığı ilk yolculuktu ve o sırada on sekiz yaşındaydı. Milano’ya vardığı gün bir mühimmat fabrikası havaya uçtu ve Hemingway birliğindeki diğer gönüllülerle birlikte ölenlerden geriye kalanları toplamak üzere görevlendirildi. Bu olaydan yalnızca üç ay sonra iki bacağından birden çok kötü şekilde yaralandı ve Milano’daki Amerikan Kızıl Haç Hastanesine yatırılıp sonrasında da ayakta tedavi gördü. Tanıştığı insanların da dahil olduğu bu savaş zamanı..