Birazoku

İLK KİTABIMIZI SUNARKEN…

Ülkemizdeki eski eserler hakkında binlerce araştırma, inceleme, kazı yapılmış, kütüphaneler dolusu kitap, makale yayınlanmıştır. Çoğunun ortak özelliği Türkçenin dışında bir dilde yazılmış olmalarıdır. Tarihte Rönesans’ı oluşturan etmenlerin başında gelen ve günümüzde dokümantasyonun temeli sayılan tercüme çalışmaları, ülkemizde yeterince ele alınmadığından ister akademik bir çalışma, ister öğrenmek için bir şey aradığınızda karşınıza genellikle yabancı dilde kaynaklar çıkmaktadır. Eğer o eserleri bulabilir ve yabancı diliniz de varsa, bir şeyler öğrenebilirsiniz. Özgün telif bilimsel eserlerin ise olması gereken seviyede gerçekleşemediği görülmektedir.

Bu gerçeklerden hareketle, kapsadığı alanda ülkemizde ilk popüler periyodik denemesi olan Arkeoloji ve Sanat dergisini Nisan 1978’de çıkarmıştık. Tüm zorluklara rağmen bir gerçeğe dayanmanın verdiği güç ve gerekli hizmeti vermenin sorumluluğu ile dergi bugüne kadar yaşadı ve gelişebildi. Ancak derginin çıkışından sonra, aynı alanda kaynak olacak kitaplara daha büyük bir gereksinim olduğunu gördük. Bunun üzerine 1979 yılından itibaren dergi bünyesinde bir yayın bölümünün oluşturulabilmesi için çalışmalara başladık.

Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler ile Arkeoloji ve Sanat Yayınları ilk kurumsal kitabını gerçekleştirmektedir. Amacımız eski eserler alanında çalışanlara yayın olanağı sağlamak, yurdumuzdaki uygarlıklar ve tarihi eserlerle ilgili çalışmaları telif ve tercüme yoluyla kültürümüze kazandırmaktır. Yurdumuz topraklarında değişik bir senteze ulaşan kendi sanatımızın değerleri hakkında kuramsal çalışmalarını ilk kitabımız olarak yayınlama önerimizi olumlu karşılayan Prof. Dr. Doğan Kuban’a teşekkür ederiz.

ÜLKEMİZ ARKEOLOJİSİNİN ÇEVİRİ SORUNLARI

Ülkemizde birçok bilim dalında olduğu gibi, arkeoloji ve sanat tarihi alanında da yokluğu hissedilen bir konu Türkçe yayın eksikliğidir. Hemen hemen her bilimsel toplantıda ve yazıda yüzlerce kez bu sorun dile getirildiği halde, bugüne kadar çözümü yolunda elle tutulur bir gelişme sağlanamadığı görülmektedir. Yazılmış, söylenilmiş, yakınılmış ama pratikte bir sonuca ulaşılamamıştır. Hangi eserlerin, ne şekilde, kim tarafından, nasıl çevrileceği gibi sorular gerçekçi olarak ele alınıp ortak bir görüş ve kesin bir program saptanamadığından, pek çok girişim bugüne kadar çeşitli nedenlerle çıkmaza girmiştir.

1979’da Ankara’da düzenlenen ilk Kazı Sonuçları Sempozyumunun sonundaki tartışma bölümünde de dile getirilen konular içinde ortak bir nokta, yayın alanındaki bu bağlamdaki sorunlardı. Bu konuşmalar sırasında biz de yayın hayatına yeni başlamış bir arkeoloji dergisi temsilcisi olarak söz almış, gerekli temel eserlerin basılması ve Türkçeye kazandırılması konusunda elimizden geleni yapmaya hazır olduğumuzu belirtmiştik. Ancak daha sonraki süreçte gördük ki, yayın alanındaki bu olanaksızlıklardan yakınanların sorunların giderilmesine yönelik yaklaşımları pek yapıcı ve gerçekçi değildi.

Bunun üzerine Arkeoloji ve Sanat dergisi olarak bir şeyler yapabilmek amacıyla bünyemizdeki çalışmaların bir bölümünü bu konuya ayırdık. Çeşitli zorluk ve engellerin olduğu bir gerçekti. Ancak bunlardan yakınmanın pratikte yararı yoktu. İşin bir ucundan başlayıp azimle ve kararlılıkla çalışarak, zorlukları aşmak ve sonuç almak gerekiyordu. İki yıllık hazırlık dönemi sonunda, bir yayın bölümünü kurup geliştirebilecek güç ve tecrübeye ulaştık.

Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Hitit Mimarlığı ile çeviri çalışmalarının ilk eserini gerçekleştirmektedir. Dizinin yeni kitaplarla devam etmesi ve yapılacak çevirilerle ülke arkeolojisine yararlı eserler kazandırmak en büyük dileğimizdir. Arkeoloji ve Sanat dergisinde olduğu gibi kitap yayınlarında da hiçbir devir ve kültür farkı gözetmeden, tarafsız ve objektif bir tutumla hareket etmeye özen gösterecektir. Yayımlanacak eserlerin seçiminde ana prensip olarak bilimsellik ve kültürel gereksinimler göz önünde tutulacaktır.

Çalışmasını Türkçe yayımlama önerimizi olumlu karşılayan Almanya’nın Karlsruhe Üniversitesi’nden Prof. Wulf Schirmeke, gerekli kolaylığı gösteren Propyläen Yayınevi’ne, kısa sürede Türkçeye çeviren Beral Madra’ya, çeviriyi gözden geçiren Prof. Muhibbe Darga’ya, titizlikle kapak düzenini yapan Aydın Erkmen’e ve dizilip basılmasını gerçekleştiren Ufuk Matbaası personeline teşekkürü bir borç biliriz. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Hitit Mimarlığı ile çeviri çalışmalarının ilk eserini gerçekleştirmektedir. Dizinin yeni kitaplarla devam etmesi ve yapılacak çevirilerle ülke arkeolojisine yararlı eserler kazandırmak en büyük dileğimizdir. Arkeoloji ve Sanat dergisinde olduğu gibi kitap yayınlarında da hiçbir devir ve kültür farkı gözetmeden, tarafsız ve objektif bir tutumla hareket etmeye özen gösterecektir. Yayımlanacak eserlerin seçiminde ana prensip olarak bilimsellik ve kültürel gereksinimler göz önünde tutulacaktır.

HOMEROS ILYADA / ILIAS (Şehir İsimleri)

Yurdumuz toprakları bilinen en eski yerleşmelerden günümüze yoğun arkeolojik birikimlere sahip olmasına karşın, bütünün tespitine yönelik çalışmalar oldukça yetersiz kalmıştır. Belirli yerlerde esaslı kazı ve araştırmalar yapılıp sonuçları değerlendirildiği halde, ülke genelinde yüzey araştırmaları ve kalıntıların envanterleme çalışmaları istenen düzeyde olmamıştır.

1973 sonbaharında ülkemizin tarihi coğrafyasına yönelik bir tarama çalışmasına başladık. Amacımız, yurdumuzdaki her türlü arkeolojk yerleşme, kalıntı ve izlerin taranıp genel bir tarihi coğrafya katalogunun çıkarılabilmesi idi. Çalışma geliştikçe, eski metinlerin taranıp konulara göre ayrı ayrı fişlenmesini de yaptık. Bu arada Hitit, Urartu ile Eski Yunan, Roma ve Bizans kaynaklarındaki tarihi coğrafya bilgileri ayrı ayrı ele alınıp aralarındaki ilişkilerin kurulması konusunda da çalışıldı. Bunun yanısıra 1974’ten itibaren Trakya ve Anadolu’daki belgeleme gezilerimizde eski kaynaklardaki bu tarihi coğrafya i Melerinin bugünkü yüzey verileriyle aralarındaki bağlantıların bulunabilmesi yolunda da çalışmalarda bulunduk.

Aradan geçen süre içinde oldukça geniş boyutlara ulaşan bu çalışmaların bugün yayımlanmasının yararlı olacağı kanısındayız. Bu amaçla Arkeoloji ve Sanat Yayınlarının bir serisini “Tarihi Coğrafya Taramaları ve Araştırmaları” dizisine ayırmayı uygun bulduk. Çalışmalar, tarama ve araştırmalar olmak üzere iki ana grupta ve kısım kısım yayımlanacaktır.

Klasik Dönem Anadolu coğrafyasının temellerini bulduğumuz eserlerin başmda ise şüphesiz Homeros’un Ilyada’sı gelmektedir. Tarama dizisinin ilk etüdü Ilyada’da geçen Anadolu ile ilgili şehir adlarını kapsamaktadır. Burada sadece bu şehirlerin bir listesi çıkarılmış ve İlyada’da geçtiği dizeler verilmiştir. Bunların lokalizasyonları ile ilgili değerlendirmeler ayrı bir etüt olarak ele alınacaktır.

Taramanın başına, İlyada’nın hangi bölümünde hangi şehir adlarının yer aldığını gösteren bir liste ilave edilmiş, sonuna da antik Troas Bölgesi’ndeki yerleşmeleri gösteren bir harita konmuştur. Metin, Azra Erhat – A. Kadir’in Türkçeye kazandırdığı İlyada çevirisinden alınmış, dizin taramasında Cunliffe’m Homeric Proper and Place Names Londra 1931 adlı çalışmasından yararlanılmıştır.