Birazoku

Prof. Dr. M. Hakan Türkçapar’ın editörlüğünde hazırlanan ve her kitapta belli bir psikolojik soruna odaklanan Hayatı Anlamak serisi, insanın hemen her ânında içinde bulunduğu sosyal ortamlar ve ilişkilerde yaşadığı kaygıları konu ederek devam ediyor. Bireyin kendine nasıl yardım edebileceğine yoğunlaşan bu serinin ana rengi, psikolojik bozuklukların nedenleri ve çözümlerini anlamak için iletişime dayalı bilimsel yöntemi esas alan Bilişsel Davranışçı Psikoterapi. Doç. Dr. Kadir Özdel, sosyal fobinin sebeplerini bilimsel yöntemlerle incelerken kaygının azaltılması için hayati çözüm önerileri getiriyor.

• Kendinizi insanlara doğru ifade ettiğinizden emin olamıyor musunuz?
• İnsanların yanında sebepsiz yere huzursuz ve kaygılı mı hissediyorsunuz?
• Sosyal ortamlar ya da kendinizi göstereceğiniz durumlar sizi bunaltıyor mu?
• İnsanlarla birlikte olmak istediğinizden emin değil misiniz?
• Özgüvensiz olduğunuzu ya da öyle göründüğünüzü mü düşünüyorsunuz?
• Yaşadığınız bu durumu anlamlandırmak ve kendiniz için daha iyi bir hâle getirmek ister misiniz?

İyileşme sürecinin en önemli adımı, yaşadıklarımızı nesnel bir biçimde anlamak ve gerçekçi sorular sormaktır:

• Sosyal kaygı nedir? Niye meydana gelir ve nasıl devam eder?
• Sosyal kaygıyla başa çıkmaya çalışan bireyler, istedikleri değişime ulaşma yolunda hangi zorluklarla karşılaşır?
• Sosyal kaygınızı giderecek gerçekçi uygulamalara sakin ve kararlı bir şekilde kapı aralamak ister misiniz?

Sosyal Fobiden Hayata Yolculuk, insanlarla iletişimimizde duyduğumuz kaygının temel meselelerine değinerek iyileşmenin yolunu açan, tekrar tekrar okunacak eşsiz bir kılavuz.
Bu kitapta bulunan davranış değişikliği önerilerini Doç. Dr. Özdel’in rehberliğinde uyguladığınızda yaşayacağınız değişime gerçekten şaşıracaksınız.

HAYATI ANLAMAK SERİSİ

Bilimsel ilkelere göre hazırlanmış yeni bir kitap dizisiyle karşınızdayız: Psikolojik konularla ilgili bilgi edinmek ve yeni yöntemler öğrenerek kendini geliştirmek isteyenler başta olmak üzere, herkese seslenen bir kitap dizisi.

Dizinin adının “Hayatı Anlamak” olması boşuna değil: Hepimiz bir bedene ve onunla bağlantılı bir psikolojiye sahibiz. Yaşamımızın diğer canlıların yaşamından ayrıldığı en önemli kısım, psikolojik dünyamız. Yaşama anlamını ve rengini veren çoğu zaman psikolojimiz. O yüzden hayatı anlamak, psikolojik dünyamızı da anlamaktan geçiyor.

Bu konuda hem yaşam içinde kendi deneyimlerimizle hem de araştırarak, okuyarak, duyarak öğrendiğimiz pek çok bilgi var. Psikolojik konular ve kavramlar, ne olursa olsun kaçamayacağımız, hep bizimle olan konular ve kavramlar. Psikolojik sıkıntıların yaşanması ise insanın psikolojik bir yanının olmasının doğal sonucu. “Hayatı Anlamak” serisi her kitapta belli bir psikolojik soruna ve konuya odaklanarak hem onlara dair bilgi vermeyi hem de çözümüyle ilgili bireyin neler yapabileceğini aktarmayı amaçlıyor.

Bilgi edinmenin pek çok yolu olduğunu bilmekle ve bunlara saygı duymakla birlikte, bu seri kendini psikolojik bozukluklarla ilgili bilime dayandırıyor. Psikolojik bozuklukların çözümüyle ilgili iletişime dayalı yöntemlerden oluşan psikoterapiye bilimsel bakış, bu serinin ana rengi. Ruhsal rahatsızlıkların nedenleri ve çözümleri için bilimsel yöntemi esas alan bir psikoterapi türü olan Bilişsel Davranışçı Psikoterapi’yi temel alan kitaplar bunlar.

Bilişsel Davranışçı Psikoterapi en yalın şekilde şu ilkeye dayanır: Kişinin içinde olduğu ortam, bu ortamda yaşadığı olaylar, bu çevreye ilişkin algıladıkları ve algılarıyla ilgili düşünceleri, duygusal ve bedensel tepkileri, davranış ve konuşmaları birbirlerini etkiler. Ve eğer bir ruhsal sorun varsa, bu alanlarda yaşanan bazı aksaklıklar başlatıcı olmakla birlikte, daha sonra sorunun sürmesinde özellikle bilişsel ve davranışsal etkenler rol oynar. Yaşam ve olaylar, bedensel ve duygusal tepkilerimiz doğrudan doğruya bizim kontrolümüzde değildir. Bizim kontrolümüzde olan, davranışlarımız ve düşüncelerimize verdiğimiz tepkidir. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi, bu tepkinin psikolojik sıkıntılarımızı azaltacak biçime dönüşmesine yardımcı olur. Hedef, bireyin daha gerçekçi, duruma ve amaçlarına uygun şekilde düşünmesine, nasıl bir insan olmak ve nasıl bir hayat yaşamak istiyorsa ona uygun davranıp yaşamasına yardımcı olmaktır.

Dizinin editörü olarak beni, katkıda bulunan bütün yazar arkadaşlarımızı, yayınevini ve ekibi çok heyecanlandıran bu serinin sizlerde bulacağı yankı çabalarımızın en büyük ödülü olacaktır. Anlamlı ve iyi bir yaşam dileğiyle…

Prof. Dr. M. Hakan Türkçapar

İÇİNDEKİLER

Önsöz 11

Okuma Rehberi 13

Birinci Bölüm

Sosyal Kaygı Bozukluğu Nedir? 15

İkinci Bölüm

Sosyal Kaygı Bozukluğu Neden Olur? 45 

Üçüncü Bölüm

Sosyal Kaygı Bozukluğunun Tedavisi 65

Dördüncü Bölüm

“Ben Ne Yapabilirim?” 81

Sonsöz 149

Referanslar 151

ÖNSÖZ

Yaşam, insanın kendini inşa etme sürecidir.

Kısa bir süre başınızı kitaptan kaldırın ve etrafınıza bakın. Gördüğünüz şeylerin çoğu düşünce olmaksızın var olamazdı. Öte yandan, gördüklerinizin hiçbiri sadece düşünceyle meydana gelmedi. Düşünceleri izleyen eylem, etkinlik ve değişim sürecinde var oldular.

Bu bizim için de böyle. Yani bir otomobilin tasarlanıp meydana getirilme süreciyle bizi biz yapan, aynı zihinsel süreç.

Çocukluktaki öğrenmelerimiz ağırlıklı olarak çevresel koşullara ve yakın çevremizle yani anne babamızla, okuldaki, mahalledeki ya da etrafımızdaki diğer çocuklarla ve yetişkinlerle yaşadıklarımıza bağlıdır: Erişkinlikte ise gitgide özgürleşiriz. Yeni fikirler ve deneyimlerle evriliriz. Kendimizi böyle inşa ederiz. Ve bu ifadeler her ne kadar kulağa hoş gelse de aslında hepsine karşılık bir bedel öderiz.

Bu bedelleri öderken ruhsal zorluklar yaşayan kişilere yardım etmek için kullanılan en önemli yöntemlerden biri psikoterapidir. Bilimsel arka plana sahip psikoterapiler insanın kendini inşa sürecindeki etkinliğini dikkate alıp harekete geçirerek değişim umudu sunar.

Bu etkinlik şöyle işler: Düşünceler davranışı ortaya çıkarır; davranış, duygu ve dış olaylarla birlikte bir yaşantıya dönüşür; sonra bu yaşantı tekrar düşüncelerle anlamlandırılıp değerlendirilir ve öngörüler oluşturulur, yani işlenir. Bu süreç kesintisiz biçimde devam eder.

Elinizdeki kendi kendine yardım kitabı bu ilkelere dayanarak hazırlandı. Çünkü farkındalık, düşünce ve deneyim, değişimin olmazsa olmazları.

Bu kitap bir tedavi alternatifi değil. Sosyal kaygıyı anlamak ve bununla başa çıkmada yararlı olabilecek yöntemleri öğrenmek isteyenler için bir kaynak. Aynı zamanda, bir sağlık profesyonelinden sosyal kaygı bozukluğu nedeniyle ilaç ve/veya psikoterapi tedavisi alan kişilere destek sağlamayı da amaçlıyor.

Yaşamımız boyunca dışsal (çevresel) veya içsel (duygusal) sorunlarla başa çıkmaya çalışırken aslında hep yalnızız. Değişimlerin bedelini kendimiz ödüyoruz. Çektiğimiz acı dışarıdan görülse ve kabul edilse bile bu istırabın sorumluluğunu taşıyan biziz. Orası öyle ama dıştan gelen yardımların işimizi kolaylaştırabildiği de bir başka gerçek. O yüzden, bu kitabı sıkıntınıza saygı gösteren ve kendi başa çıkma sürecinizde size yardımcı olabilecek fikirler sunan bir dost gibi görmenizi isterim.

Kitap temelde iki aşamadan oluşuyor. İlk kısım sosyal kaygıyı anlamakla, ikinci kısımsa değişimle ilgili. Kitabın kısalığı sizi yanıltmasın. Bazı bölümler her okuyuşunuzda size yeni öneriler, düşünceler sunacaktır. Bu nedenle, okuyup bitirilecek bir kitaptan öte, tekrar tekrar çıkılabilecek bir değişim yolculuğunun rehberi gibi değerlendirilmesini dilerim.

Saygılarımla…

OKUMA REHBERİ

Değerli okuyucumuz,

Bu kitabın bölümleri birbirlerini sırayla tamamlayacak şekilde yazılmıştır. Her bölüm birbirinden bağımsız olarak okunduğunda da bu bölümlerden bir şeyler öğrenilmesi mümkündür ancak en verimlisi kitaptaki sıralamayı izleyerek yapılacak olan okumadır. Verimi daha da artırmak için kitabın başında sizlere bu kılavuzu sunmak istedik.

Kitabın ilk bölümü, “Sosyal kaygı bozukluğu nedir?” sorusunun cevabını ele alıyor. Bu bölümde sosyal kaygı bozukluğunun ne olduğuna, kendini kişinin yaşamında nasıl gösterdiğine ve bireylerin bu kaygıyı nasıl deneyimlediğine dair bilgiler sunuluyor. Sosyal kaygıya benzeyen durumlar ve sosyal fobinin beraberinde ortaya çıkma riski taşıyan başka zorluklar aktarılıyor.

İkinci bölümde sosyal fobinin nedenlerine, genetik ve çevresel faktörlerle birlikte mizaç ve kişilik özelliklerinin etkisine yer veriliyor. Modern bilimsel bilgiler ışığında sosyal fobinin nasıl anlaşıldığı tartışılıyor.

Üçüncü bölümde sosyal kaygı bozukluğunun mevcut tedavi uygulamaları anlatılıyor. Önerilmiş ve başarılı olmuş yöntemlere dair genel bilgiler sunuluyor.

…