Birazoku

“Sevdaya mı Tutuldum?” Orhan Veli’nin Nahit Hanım’a verdiği bir çift şiir defterinden oluşuyor. Bu iki deftere baktığımızda, şairin 1942 yılına kadar yazdığı şiirleri, muhtemelen askere giderken, başına bir şey gelirse saklasın ve yayımlasın diye, Nahit Hanım’a verdiğini anlıyoruz.

Orhan Veli’nin elyazısıyla 112 şiiri Raşit Çavaş ile Güzin Değişmez yayına hazırladı. Şiirlerin çeviri yazısı yapıldı, dergilerdeki ilk yayımlarıyla kitaplarının farklı yayınevlerindeki baskıları karşılaştırıldı ve R. Çavaş tarafından notlandı. Böylece, eski yazı meraklısı okurlara, Orhan Veli tutkunlarına ve bütün şiirseverlere özel bir yayın ortaya çıktı.

“Sevdaya mı Tutuldum?” Orhan Veli’nin sevdiği kadına emanet ettiği defterlerdeki şiirlerin bir kitabı.

Önsöz

Gelelim sonuncuya
Hiçbirine bağlanmadım
Ona bağlandığım kadar.
Sade kadın değil, insan

İki defter… Defterlerde de Orhan Veli’nin el yazısıyla tam 112 şiiri. Nahit Hanım… Orhan Veli’nin büyük bir tutkuyla bağlandığı kadın. Son yıllarına kadar genç/yaşlı birçok edebiyatseveri (tıpkı Madam de Staël gibi) haftanın bir günü evinde misafir eden bir Cumhuriyet kadını. Orhan Veli, şiirlerinden oluşan defteri ona verirken “Ölürsem bunları bastırır mısın Nahit hanım”1 demiş. Defterlerden birinde, “Ağlasam sesimi duyar mısınız” diye başlayan şiirinin baş tarafına koyduğu Fransızca notta şöyle diyor: “Bu şiiri size adayabilseydim şayet / Acım bir nebze olsun dinebilirdi.” Herhalde bu iç sayfa sunuşu Nahit Hanım’a yapılmış bir incelikti. Defterler 50 yıl kadar Nahit Hanım’da kalır, sonra da Nahit Hanım tarafından Orhan Veli’nin kız kardeşi Füruzan Yolyapan’a teslim edilir. Defterleri bunca yıl saklayan Nahit Hanım’a ve yayımlanma izni veren Füruzan Yol yapan’a edebiyat tarihi adına teşekkür borçluyuz. Nahit Hanım’a defterlerin ne zaman verildiği konusunda bir tarih vermek pek mümkün değil.

Defterde bulunup da, ölümünden sonra çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan (öyle denilerek yayımlanmıştı) şiirlerden ikisi 1951’de Varlık’ta ve Yeni Dergi’de, ikisi 1952’de gene Varlık’ta, 11’i 1952’de Vatan’da , yedisi Papirüs’ün 1967’deki iki sayısında yayımlanır. Toplam 22 şiir. Ancak bunların içinden beş şiir daha önce yayımlandığı için, aslında defterden yola çıkılarak yayımlanan yalnızca 15 şiir vardır. Bu şiirler, Nahit Hanım tarafından zaman zaman bu dergilere ya da (Asım Bezirci gibi) araştırmacılara yayımlanması için verilmiş. Zeynep Oral’la yaptığı konuşmada Nahit Hanım şöyle diyor: “Bu şiirleri ve yine bu defterde, yanına, ‘ölümümden sonra neşelenmek için’ diye not ettiğili edleri, hayattayken yayımlamak istemedi. Ölümünden sonra ben verdim yayımlamaya.” Asım Bezirci, Papirüs’ün Haziran 1967 tarihli sayısındaki yazısın da, “O. Veli’nin hiçbir yerde çıkmamış ve dolayısıyla Bütün Şiirleri’ne alınmamış şiirleri de vardır. Bir dostumda bulunan şiir defterini incelerken bunu sevinçle gördüm” diyerek dokuz şiiri o sayıda yayımlamıştı. Burada sözünü ettiği dostunun Nahit Hanım olduğu, defterin de şimdi yayımladığımız defterlerden biri olduğu açıktır.

Defterleri yayıma hazırlarken, Yapı Kredi Yayınları’nın Bütün Şiirleri’ni 1 temel aldık, ayrıca, şairin sağlığında dergilerde yayımlanan bütün 2 ilk yayınlara da ulaşılmaya çalışıldı. Dergilerin dışında, gene şairin sağlığında yayımladığı Garip (arkadaşlarıyla olan ilk baskı, 1941), Garip (genişlettiği ve yalnızca kendi şiirlerini içeren ikinci baskı, 1945), Vazgeçemediğim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947) ve Karşı (1949) temel karşılaştırma kılavuzumuz oldu.

Sevdaya mı Tutuldum?’da şairin el yazısıyla tam 112 şiiri var. Bun – ların beşi Çeviri Şiirler kitabından, diğerleri Bütün Şiirleri’nden. Orhan Veli, Bütün Şiirleri’ne giren 176 şiirinin neredeyse üçte ikisini (beş çeviriyi dışarıda bıraksak bile) iki deftere yazarak, (belki de defterin verildiği tarihe kadarki bütün şiirleridir) Nahit Hanım’a ilettiği düşünülebilir. Varlık Yayınları’nın ilk baskı Bütün Şiirleri kitabı hayli eksikti. Sonraki baskılarda epeyce genişledi. 3 Gerek Asım Bezirci gerek Memet Fuat yazılarında farklı baskılardaki eksiklikleri ve hataları işaret etmişlerdi. Defterlere ve ilk kaynaklara (bütün dergi yayımlarına ve şairin kitaplarının ilk baskılarına) bakınca, onca eleştiri ve uyarıya rağmen, ne yazık ki Varlık, Bilgi, Adam yayınları baskılarının bir türlü yanlışları düzeltilememiş mükemmel birer baskı hâline gelemediği görüldü.  Bugün, şairin ölümünden 65 yıl, Bütün Şiirleri’nin ilk yayımının üzerinden 64 yıl geçtikten sonra baktığımızda, şiirimizin bu en çok bilinen ve okunan şairinin şiirlerinin durumunun artık şaire yakışır bir duruma geldiği görülüyor.

Defterleri yayıma hazırlarken, tamamen defterdeki yazımlar temel alındı. Kitap/dergi yayımlarında ay adları güncelleştirilmişti, bunlara uyulmadı, (teşrinievvel gibi) aynen bırakıldı. Defterdeki boş sayfalar çıkarıldı ama en küçük bir not olan sayfalar bile yayıma alındı. Kütüphanemdeki ilk baskı bütün Orhan Veli koleksiyonum, gençliğimde sahaflardan alıp sakladığım Yaprak dergileri, tek sayı çıkmış Küllük dergisi, Tercüme ve Papirüs koleksiyonlarım defterleri yayımlarken temel kaynaklarımız oldu. Ayrıca, çalışma sırasında Varlık Yayınları’nın yöneticisi Filiz Nayır Deniztekin’den, Eda Ağca’dan, Ankara Milli Kütüphane ve İstanbul Atatürk Kitaplığı çalışanları ile Orhan Veli tutkunu M. Şeref Özsoy’dan gördüğüm yardımlar için teşekkür ederim. Orhan Veli’den Nahit Hanım’a, aslında cevabını kendinin de bildiği net bir soru duruyor karşımızda: Sevdaya mı Tutuldum?

OARYSTİS

Ey hatırası içimde yemin kadar büyük,
Ey bahçesinin hoş günlere açık kapısı
Hâlâ rüyalarıma giren ilk göz ağrısı,
Çocuk alınlarda duyulan sıcak öpücük.

Ey sevgi dalımda ilk çiçek açan tomurcuk,
Kanımın akışını yenileştiren damar,
Gül rengi ışıkları sevda dolu akşamlar,
İçime taze bir fecir gibi doğan çocuk.

…