Birazoku

Çağdaş fenomenolojinin en önemli isimlerinden Çek düşünür Jan Patocka bu kitapta, felsefi kökleri ve mirasıyla birlikte Avrupa üzerine bir düşünüme girişiyor. Avrupa coğrafi veya tamamen politik bir birliktelik midir? Yoksa manevi temellere dayanan bir kavrayış mıdır? Avrupa’nın kökeninde olan şey nedir?

Tüm düşünce mitlerle başlar. Hatta mitos düşüncenin rüyasıdır ve rüya için uyumak ne ise mitos için de felsefe odur. Felsefenin ortaya çıkışı bir dönüşümü temsil eder; onun en uygun tanımı ‘hakikatte yaşamak’tır. Bunun içindir ki felsefe ruha, ruhun özüne ihtimam göstermektir. Platon’da köklerini bulan ‘ruha ihtimam gösterme’ öğretisi, bir bakıma Avrupa’yı yaratan şeydir. Öteki dünya düşüncesi ve saf iyiliğin tanrısallığına ilk kez Platon’da rastlanır. Bu nedenledir ki Nietzsche Hristiyanlığı ‘halk için Platonculuk’ olarak tanımlar. Heidegger ise tüm metafiziğin Platon’un dilini konuştuğunu söyler.

Ruha ihtimam göstermenin dünyaya hükmetme ilgisine evrildiği bir zamanda Avrupa hâlâ aynı Avrupa mıdır? Bu sonsuza dek Avrupa’nın yitirilmesi değil midir?

İÇİNDEKİLER

1
Giriş:
İnsanlığın Durumu; Avrupa’nın Durumu 11
2
Fenomen Nedir? Fenomenoloji ve Hakikat 26
3
Mitosun Muğlaklığı; Yunan Felsefesinin Mitik
Çerçevesi
51
4
Belirginlik, Sapma ve Felsefenin Doğuşu;
Anaksimandros, Herakleitos, Parmenides,
Demokritos
65
5
Ruhun Bakımı ve Avrupa Mirası; Özgürlük İlkesi ve
Sokrates
87
6
Platoncu Devlet ve Ruhun İncelenmesi 110
7
Avrupa Mirasının Metafizik Temeli; Mitosun Dine
Dönüşümü
130
8
Varlık ve Fenomen; Ruhun Bakımı ve Sonluluk 154
9
Tartışma; Husserl ve Heıdegger 183
10
Mağaraya Geri Dönüş; Aristoteles 208
11
İnsanın Özgürlüğünü ve Sorunsallığını Anlamak 223
Dizin 258

1
Giriş:
İnsanlığın Durumu; Avrupa’nın Durumu

Günümüzde insanlar, soyut ve ahlaki değeri yüksek olan, hakkında konuşulduğunda kişinin ruhunu ve zihnini rahatlatan konularda konuşmak ve böylece hepimizin içine düştüğü iç sıkıntısından bir parça da olsa uzaklaşabilmek için sıklıkla bir araya gelmektedir. Tüm bunlar iyi ve güzel ancak kapsamlarına gelince bu tartışmalar çoğunlukla yaşlı hanımlar için vakit öldüren bir uğraşıya benziyor. Felsefi düşünümün anlamı başka bir yerdedir. Felsefi düşünüm sıkıntımızda bize yardımcı olmalı, kendimizi içinde bulduğumuz durumda bir tür içsel eylem olmalıdır. Bugün sizlere anlatmak istediğim şey tam anlamıyla bir ders olmaktan çok bugünün dünya..

2
Fenomen Nedir? Fenomenoloji ve Hakikat

Avrupa yaşam projesinin kristalize olduğu merkezî temanın ruha ihtimam gösterme olduğunu söylemiştik. Geriye ruhun bizim için ne anlama geldiği ve ruha ihtimam göstermenin ne olduğunu belirlemek kalır. Neden ruha ihtimam göstermek gerekir? Bunun anlamı nedir? Tarihî bir açıklamadan önce1 –bu sorunun tüm ağırlığını göstermek için– ilk olarak çağdaş felsefenin temalarından biri olan daha güncel bir şeyden söz etmek isterim. İlk bakışta bu, bizi yolumuzdan alıkoyacakmış gibi görünebilir ancak umarım bu saptığımız yol, bizi yoldan çıkarmanın ötesinde, Avrupa’nın merkezî teması olarak ruh ve ruha ihtimam gösterme sorununu daha kesin biçimde tanımlamamıza olanak vereceğini fark etmemiz uzun sürmez.

Şimdi, geliştirmek istediğim felsefi tema, özellikle Husserl’in fenomenolojik indirgeme denilen defalarca tartıştığı, eleştirdiği, kınadığı, sonra yeniden savunduğu düşüncesini ortaya koyduğu Ideen I’deki §31’e dayanmaktadır. Kelimesi kelimesine alırsak ‘fenomenolojik indirgeme’ terimi fenomene dönüştürme anlamına gelir. Ancak neyin fenomene dönüşmesi? Ve fenomen nedir? Neden bir dönüşüme gerek duyarız? Nereden ve nereye dönüştürmeliyiz?

Fenomenle başlayalım. Bu sözcük bizim için ne çağrıştırır? Bize bir şeyin sadece şurada olmadığını, aynı zamanda kendini de gösterdiğini söyler. Oysa kendini gösteren her…