Birazoku

“Philebos Yunanların felsefi literatüründe haz üzerine gerçekten keskin ve kapsamlı ilk araştırmayı sunar… Platon’un Parmenides dışında bu kadar çok tartışma yaratan başka bir diyaloğu yoktur.” – Otto Apelt

“Yasalar’ı dışarıda bırakırsak, Philebos, muhtemelen Platon’un en son yazılarındandır. Bu nedenle, bu kitapta, Platon felsefesinin nihai gelişimine sahibiz.” – Benjamin Jowett

“…İnsan yaşamının belirleyici etkenleri olarak haz ve bilginin rolü Platon’u ömrü boyunca meşgul etmiştir. Dolayısıyla bunun nihayet yaşamının geç döneminde yazmış olduğu bir diyalog olan Philebos’ta nasıl çözüldüğü büyük önem taşır” – Dorothea Frede

“Bu diyalog, en eski zamanlardan beri, Platon’un en önemli ama aynı zamanda en zor eserlerinden biri olarak görülmüştür.” – Schleiermacher

Bu kitap birkaç açıdan önemli: İlk olarak Platon düşüncesinin evrimini bize gösterir. İkinci olarak ‘haz’ konusunu kapsamlı olarak ele alan ilk felsefe metnidir. Aynı zamanda eser, ‘haz’ kadar ‘iyi’ kavramı üzerinedir ve bu açıdan etik üzerine bir eserdir. Reinhardt ve Gadamer’in de belirttiği gibi, eserin bir diğer önemli yanı, Aristoteles’in etik öğretisine ışık tutmasından kaynaklanır. Diyaloğun bir başka ilginç noktası ise, Platon’un Akademi okulundaki iç tartışmalara dair sunduğu bilgilerdir.

İçindekiler
Çevirenin Önsözü 13
Giriş
Phılebos Üzerine 39
Phılebos
Birinci Bölüm
Giriş 109
1. Ön İnceleme 114
1.1. Hazzın Türleri ve İyi ile İlişkileri 114
1.2. Diyalektiğin Doğası ve Önemi 118
1.3. Tartışma Konusunun Düzeltilmesi 130
2. Diyalektik Aracılığıyla Sınırlı ve Sınırsıza Dair
Ön Karar
137
İkinci Bölüm
Ana İnceleme 156
1. Hazza Dair 156
1.1. Bedensel ve Ruhsal Haz 156
1.2. Doğru ve Yanlış Haz 169
1.3. Hazzın Oluş Olarak Görülmesi 205
2. Bilgiye Dair 210
3. Karışım 218
4. Karışımın Belirli Özelliklerine Göre Sınanması 228
5. Nihai Karar 231

Ekler
1
“Zira gerçekten de çoğun bir ve birin çok
olduğunun söylenmesi şaşırtıcıdır”
238
2
‘to peras’ ve ‘to apeiron’ 246
3
Hafıza ve Anımsama 264
4
Hayal 267
5
25d vdd. Pasajı 277
6
66a-c’de İyilerin Nihai Şeması 286
7
Erken Yunan Düşüncesinde ‘to apeiron’ 301
8
Platon’da ‘to apeiron’ ve ‘to peras’ 318
9
he metretike 330
10
Aletheia 339
11
teleon, hikanon, haireton 358
12
Platon’un İdealar Öğretisi; Philebos 364
13
30a9-b7 Pasajı Üzerine Not 373
14
Mutluluk Sorusuna Yanıt (64c-67a) 377
Dizin ve Sözlükçe 389

Çevirenin Önsözü

Philebos’un Platon’un külliyatında öne çıkmasının birçok sebebi vardır. Platon’un son eserlerinden biri olması,  diyaloğun Platon’un felsefesinde önemli bir değişimi yansıtıp yansıtmadığı tartışmasına yol açmış, haz konusunu işleyen diyaloğun Phaidon gibi önceki diyalogların benzer pasajlarından daha farklı görüşler ortaya koyduğu öne sürülmüştür.İkinci olarak, haz konusu Antik Yunan felsefesinde ilk defa kapsamlı birşekilde ele alınmıştır. Platon külliyatını Almancaya çevirmiş olan Otto Apelt (1845-1932) şöyle der: “Philebos Yunanların felsefi literatüründe haz üzerine gerçekten keskin ve kapsamlı ilk araştırmayısunar: önemi hiç de az olmayan bilimsel bir başarı” (1919/22, 5). Diyalog ‘haz’ kadar Platon’un diğer diyaloglarından ve özellikle Devlet’ten tanıdık olan ‘iyi’ kavramı üzerinedir ve bu açıdan etik üzerine bir eserdir. Diyaloğun el yazmalarındaki sonradan konmuş alt başlığı ἤ περὶ ἡδονῆς, ἠθικός (‘Haz Üzerine, Etikle İlgili’) buna tanıklık eder. Bu eserin bir diğer önemi, ‘etik’ ya da ‘ahlak felsefesi’ni ilk defa belirgin bir şekilde ayırt eden Platon’un öğrencisi Aristoteles’in bu konudaki öğretisine ışık tutmasından kaynaklanır(Reinhardt 1878; Gadamer 1991, 1-2, 216-18). Örneğin, Alman filozof Gustav Teichmüller (1832-88) bu alanda ‘Aristotelesçi Ay’ın Platoncu Güneşışığını çok güzel yansıttığını’ ifade eder. Werner Jaeger de Aristoteles’in düşüncelerinin gelişiminin izini sürdüğü eserinde (Aristoteles: Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung, 1923) Aristoteles’in ‘üç yaşam’ teorisinin kaynağı olarak Philebos’u gösterir. Diyaloğun bir başka ilginç noktası ise, Platon’un Akademi okulundaki iç tartışmalara dair sunduğu bilgilerdir. Diyalogda birden fazla kez adı verilmeyen ama Akademi’den oldukları anlaşılan kişilerin düşünceleri ifade edilir ve hatta eleştirilir.

Philebos üzerine çeviri ve çalışmalarıyla bilinen Dorothea Frede, Philebos’un öneminişöyle özetler(1993, vii): “İlk olarak, ana problemi –insan yaşamının belirleyici etkenleri olarak haz ve bilginin rolü– Platon’u ömrü boyunca meşgul etmiştir. Dolayısıyla, bunun nihayet yaşamının geç döneminde yazmış olduğu bir diyalog olan Philebos’ta nasıl çözüldüğü büyük önem taşır. İkinci olarak, beşerî iyinin arayışı burada, Devlet ve Yasalar’da olduğu gibi, daha geniş ideal toplum perspektifine oturtulmaz. Platon bizzat haz ve bilginin doğasını belirlemek için konuya daha ziyade metafizik bir açıdan yaklaşır ve problemleri hak ettikleri gibi kapsamlı bir şekilde ele almak için diyalektik araçlarının tüm takımını kullanır. Yaşamlarımızdaki nihai amaç sorusunu çözmeye yönelik bu diyalektik yaklaşım, eski bir vaadi, Devlet’te (435d, 504b) Sokrates’in kafasındaki, erdem ve iyinin çok yönlü problemini daha uzun ve daha eksiksiz ele alma yolu vaadini kaldığı yerden devam ettiriyor görünür.”

Philebos önemine kıyasla az ilgi çekmiştir. Benjamin Jowet’in…