Birazoku

Yayan dolaşırım,
Mütenekkiren seyahat ederim.

Oktay Rifat’la Melih Cevdet’tir

En yakın arkadaşlarım.

Bir de sevgilim vardır pek muteber;

İsmini söyleyemem,

Edebiyat tarihçisi bulsun.

Modern şiire güncel bir ifade kazandırmak için yola çıkan, bir kırılım niteliğindeki Garip akımının kurucusu, bir garip Orhan Veli. Süleyman Efendilerin, Yüksekkaldırım’daki Melâhatlerin, her gece şehrin sakinleri uyanmadan gökyüzünü boyayan Dalgacı Mahmutların “mısra-ı meşhurunun mübdii”, bir garip Orhan Veli. “Cep delik cepken delik” dolaştığı İstanbul çarşılarının, lokantalarının ve sokaklarının dilini “şairanenin aleyhinde” şiire getirmiş, bir garip Orhan Veli.

Orhan Veli’nin Bütün Şiirleri, Can Yayınları’nda yayımlanan derlemeden yola çıkılarak hazırlanmış bir baskıyla, Erdal Öz’ün güncellediği Garip önsözleriyle bir kez daha okurla buluşuyor.

İçindekiler
Yayıncının Notu ……………………………………………………….. 15
Birkaç Söz ……………………………………………………………….. 17
KİTAPLARINA GİRMEYEN ŞİİRLER
İLK ŞİİRLER – Eski Biçimli Olanlar
Gün Doğuyor ……………………………………………………… 23
Oaristys ……………………………………………………………… 24
Ebabil ………………………………………………………………… 25
Düşüncelerimin Başucunda …………………………………… 26
Eldorado …………………………………………………………….. 27
Buğday……………………………………………………………….. 28
Ave Maria …………………………………………………………… 30
Kurt…………………………………………………………………… 31
Zeval………………………………………………………………….. 32
Odamda……………………………………………………………… 33
Son Türkü…………………………………………………………… 35
Ehram………………………………………………………………… 36
Dar Kapı…………………………………………………………….. 38
Açsam Rüzgâra ……………………………………………………. 39
Masal …………………………………………………………………. 41
Uyku………………………………………………………………….. 41
Tûbâ ………………………………………………………………….. 42
Ekmek ……………………………………………………………….. 42
Uzun Bir Istırabın Sonunda ve Bir Saadet Ânında
Gelecek Ölümün Türküsü …………………………………….. 43
Güneş………………………………………………………………… 44
Helene İçin …………………………………………………………. 45
Ölümden Sonra Neşelenmek İçin Lied ……………………. 46
İhtiyarlık…………………………………………………………….. 47
Haber ………………………………………………………………… 48
Mahallemdeki Akşamlar İçin………………………………….. 49
Seyahat………………………………………………………………. 50
Efsâne ………………………………………………………………… 51
Cânân ………………………………………………………………… 51
Rubai…………………………………………………………………. 52
Şarkı ………………………………………………………………….. 52
Şarkı ………………………………………………………………….. 52
İLK ŞİİRLER – Yeni Biçimli Olanlar
Pazar Akşamları …………………………………………………… 55
Hoy Lu-Lu………………………………………………………….. 55
Yokuş…………………………………………………………………. 56
Yolculuk …………………………………………………………….. 56
Yaşıyor musun?……………………………………………………. 56
Sicilyalı Balıkçı…………………………………………………….. 57
Ağaç ………………………………………………………………….. 57
Deniz…………………………………………………………………. 58
Saka Kuşu …………………………………………………………… 58
Asfalt Üzerine Şiirler ……………………………………………. 59
Edith Alméra ………………………………………………………. 60
Ağacım ………………………………………………………………. 61
Mahzun Durmak …………………………………………………. 61
Meyhane…………………………………………………………….. 62
İnsanlar………………………………………………………………. 62
Şaheserim …………………………………………………………… 63
Seyahat………………………………………………………………. 63
Seyahat Üstüne Şiirler ………………………………………….. 64
Sabah…………………………………………………………………. 64
Bebek Suite’i……………………………………………………….. 65
Montör Sabri ………………………………………………………. 67
İş Olsun Diye………………………………………………………. 67
Bir Şehri Bırakmak……………………………………………….. 68
Oktay’a Mektuplar ………………………………………………. 69
İntihar………………………………………………………………… 70
Sokakta Giderken ………………………………………………… 70
Yatağım………………………………………………………………. 70
Quantitatif………………………………………………………….. 71
Ali Rıza ile Ahmed’in Hikâyesi………………………………. 71
İçkiye Benzer Bir Şey ……………………………………………. 71
Küçük Bir Kalp ……………………………………………………. 72
Mangal……………………………………………………………….. 72
Üstüne ……………………………………………………………….. 73
Şehir Haricinde……………………………………………………. 73
Hayat Böyle Zaten……………………………………………….. 74
Rönesans…………………………………………………………….. 74
Karanfil………………………………………………………………. 75
Lakırdılarım………………………………………………………… 75
Bizim Gibi ………………………………………………………….. 76
Tereyağı ……………………………………………………………… 76
Veda ………………………………………………………………….. 77
Gangster…………………………………………………………….. 78
Tenezzüh ……………………………………………………………. 78
Ben Orhan Veli……………………………………………………. 79
Hardalname ………………………………………………………… 80
Manzara……………………………………………………………… 81
Resimler …………………………………………………………….. 81
Kuş ve Bulut ……………………………………………………….. 81
Beyaz Maşlahlı Hanım ………………………………………….. 82
Çok Şükür ………………………………………………………….. 82
Fena Çocuk…………………………………………………………. 82
Bayrak………………………………………………………………… 83
Hay-Kay …………………………………………………………….. 84
GARİP
Garip İçin …………………………………………………………… 87
Garip…………………………………………………………………. 91
NETİCE
Robenson………………………………………………………….. 108
Rüya ………………………………………………………………… 108
İnsanlar…………………………………………………………….. 109
Bayram …………………………………………………………….. 109
Hicret ………………………………………………………………. 110
Hicret ………………………………………………………………. 110
Sol Elim……………………………………………………………. 111
Gölgem…………………………………………………………….. 111
Gözlerim ………………………………………………………….. 111
Dağ Başı……………………………………………………………. 112
Şoförün Karısı……………………………………………………. 112
Dedikodu………………………………………………………….. 113
Kitabe-i Seng-i Mezar I……………………………………….. 114
Kitabe-i Seng-i Mezar II………………………………………. 114
Kitabe-i Seng-i Mezar III …………………………………….. 115
Derdim Başka ……………………………………………………. 116
?………………………………………………………………………. 116
Harbe Giden……………………………………………………… 117
Başağrısı……………………………………………………………. 117
Sabaha Kadar…………………………………………………….. 118
İstanbul İçin………………………………………………………. 119
Ne Kadar Güzel…………………………………………………. 120
Sevdaya mı Tutuldum? ……………………………………….. 120
Gemilerim ………………………………………………………… 121
Güzel Havalar……………………………………………………. 121
Karmakarışık……………………………………………………… 122
Illusion……………………………………………………………… 122
Anlatamıyorum …………………………………………………. 123
Kızılcık …………………………………………………………….. 123
Eski Karım………………………………………………………… 124
Kuşlar Yalan Söyler …………………………………………….. 124
Festival……………………………………………………………… 125
Kaside………………………………………………………………. 125
Efkârlanırım………………………………………………………. 126
Söz…………………………………………………………………… 126
VAZGEÇEMEDİĞİM
Bir Roman Kahramanı ………………………………………… 130
Sakal………………………………………………………………… 130
Yolculuk …………………………………………………………… 131
Tren Sesi …………………………………………………………… 131
İstanbul Türküsü………………………………………………… 132
Değil………………………………………………………………… 133
Giderayak …………………………………………………………. 133
Keşan ……………………………………………………………….. 134
Misafir ……………………………………………………………… 134
Eskiler Alıyorum………………………………………………… 135
DESTAN GİBİ
Yol Türküleri……………………………………………………… 139
YENİSİ
Tahattur……………………………………………………………. 147
Altın Dişlim………………………………………………………. 147
Bir İş Var…………………………………………………………… 148
Şanolu Şiir………………………………………………………… 148
İçinde……………………………………………………………….. 149
Cımbızlı Şiir ……………………………………………………… 149
Kumrulu Şiir……………………………………………………… 149
Sereserpe ………………………………………………………….. 150
Ah Neydi Benim Gençliğim! ……………………………….. 150
Denizi Özleyenler İçin………………………………………… 151
Kapalı Çarşı ………………………………………………………. 152
Ölüme Yakın……………………………………………………… 153
Zilli Şiir …………………………………………………………… 154
Pırpırlı Şiir………………………………………………………… 154
Ek ……………………………………………………………………. 155
Altındağ……………………………………………………………. 155
Sucunun Türküsü……………………………………………….. 157
KARŞI
Gün Olur………………………………………………………….. 161
Sizin İçin…………………………………………………………… 162
İstanbul’u Dinliyorum ………………………………………… 163
Hürriyete Doğru ……………………………………………….. 165
Galata Köprüsü………………………………………………….. 166
Karşı ………………………………………………………………… 167
Dalgacı Mahmut………………………………………………… 168
Baharın İlk Sabahları…………………………………………… 169
Yalnızlık Şiiri …………………………………………………….. 169
Ayrılış ………………………………………………………………. 170
İçerde……………………………………………………………….. 170
Bir Duyma da Gör……………………………………………… 170
Bedava ……………………………………………………………… 171
Vatan İçin …………………………………………………………. 171
Ahmetler………………………………………………………….. 171
Pireli Şiir…………………………………………………………… 173
SON ŞİİRLER
Dalga ……………………………………………………………….. 177
Kuyruklu Şiir …………………………………………………….. 179
Cevap ………………………………………………………………. 179
Rahat……………………………………………………………….. 180
Birdenbire…………………………………………………………. 180
Macera……………………………………………………………… 181
Deniz Kızı ………………………………………………………… 182
Gelirli Şiir…………………………………………………………. 183
Delikli Şiir ………………………………………………………… 183
Yaşamak……………………………………………………………. 184
Aşk Resmigeçiti …………………………………………………. 185
ORHAN VELİ’NİN GARİP İÇİN YAZDIĞI
İKİ ÖNSÖZ (Özgün Metinler)
Garip İçin …………………………………………………………. 191
Garip……………………………………………………………….. 195

Yayıncının Notu

Orhan Veli’nin Bütün Şiirleri, Can Yayınları tarafından 1982 yılında yayımlanmıştı. Bu baskıda Orhan Veli’nin tüm şiirlerinin yanı sıra Asım Bezirci’nin metodolojisini açıkladığı bir önsöz ile kurucumuz Erdal Öz’ün şairin ailesinin onayını alarak dilini sadeleştirdiği ve güncellediği “Garip” ve “Garip İçin” önsözleri bulunuyordu. Yeni baskımızda onların da emeklerini yaşatmak için bu sıralamaya, verilen dipnotlara ve mizan paja olabildiğince sadık kaldık. 1982 baskısında olduğu gibi, Orhan Veli’nin Garip için yazdığı iki önsözün özgün metinlerini yine kitabın sonuna ekledik.

Birkaç Söz

Orhan Veli’nin şiirlerini derleyip düzenlemeyi ben istedim. Bilgi Yayınevi dileğimi anlayışla karşılayınca sevindim. Çünkü, nicedir kaygılanıp duruyordum: Varlık Yayınevi’nin çıkardığı Orhan Veli: Bütün Şiirleri adlı derlemede bence birtakım önemli eksikler, dizgi yanlışları vardı. Üstelik, “İlk Şiirler” kesimindeki örnekler de iyi düzenlenmemişti: Birinci bölüme alınması gereken bazı şiirler ikinci bölüme konulmuştu, şiirlerin sıralanışında yazılış ya da yayımlanış tarihine dikkat edilmemişti. Bunları Orhan Veli üzerine bir inceleme1 hazırlarken görmüştüm. Ardından, gidip yayımcıyı uyarmaya uğraşmıştım. Olumlu bir sonuç alamayınca, gözlemlerimi bir de yazıyla2 açıklamıştım. Rastladığım eksikleri, yanlışları, düzensizlikleri yeniden belirtmiştim.

*

Aradan yıllar geçti. Öyleyken, durumda bir değişme olmadı.3 Elinizdeki bu kitapta söz konusu kusurların önlenmesine çalışılmıştır. Bunun için şu işler yapılmıştır:

– Orhan Veli’nin basılmış ya da basılmamış bütün şiirleri bir araya getirilmiştir. Başa şairin kitaplarına girmeyen şiirleri, sona da yayımlanmış eserleri ve son şiirleri konulmuştur.

– Derlemeye Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı adlı eserlerin ilk ve Garip’in ikinci basımı temel alınmıştır. Garip’in ikinci basımına Orhan Veli’nin koyduğu önsözler de kitaba eklenmiştir. (Bu önsözler Varlık Yayınevi basımında yoktur.)

– Kitaplara girmeyen şiirler iki ana kesime ayrılmıştır: İlk şiirler, son şiirler. Birinci kesimdeki şiirler de “eski biçimli olanlar” ve “yeni biçimli olanlar” diye iki bölümde toplanmıştır. Bu şiirlerden şairin sağlığında yayımlananlar ilk basımlarıyla karşılaştırılmış, eksikleri ve yanlışları giderilmiştir. Hiç basılmayanlar ile şairin ölümünden sonra yayımlananlar ise Orhan Veli’nin eski yazıyla tuttuğu şiir defterindeki asıllarıyla denetlenmiştir.

– Kitaplara girmeyen şiirlerden her birinin altına yazıldığı ay ve yıl ile ilk yayın organının adı ve tarihi konulmuştur. Şiirler buna göre sıralanmıştır.

– Orhan Veli’nin eserlerine aldığı şiirlerin altlarına da yazılış ve yayımlanış tarihleriyle basıldığı dergi ya da gazetenin adının konulması yararlı görülmüştür. Şiirlerin derlenişinde, genellikle, bugünkü yazım kurallarına uyulmuştur.

– “Kitaplarına girmeyen şiirler” kesimindeki örneklerden “Efsane”, “Canan”, “Şarkı I”, “Şarkı II”, “İhtiyarlık”, “Seyahat”, “Sicilyalı Balıkçı”, “Şaheserim”, “Bebek Suite’i”, “Bir Şehri Bırakmak”, “Bayrak”, “Lakırdılarım”, “Resimler”, “Manzara”, “Ben Orhan Veli”, “Küçük Bir Kalp”, “Hay-Kay” adını taşıyanlar Varlık Yayınevi’nin Bütün Şiirleri’nde bulunmamaktadır. İlk kez burada hepsi birlikte sunulmaktadır. Böylece, sanıyorum ki, Orhan Veli’nin “bütün şiirleri” gerçekten bir araya getirilmiş olmaktadır. Bunun sağlanması yolunda verdikleri belgelerle bana büyük yardımlarda bulunan, şairin yakın arkadaşı Nahit Hanım ile kız kardeşi Füruzan Yolyapan’a teşekkür borçluyum.

Asım Bezirci

KİTAPLARINA GİRMEYEN ŞİİRLER

İLK ŞİİRLER

Eski Biçimli Olanlar

GÜN DOĞUYOR
Dili çözülüyor gecelerin.
Gölgeler kaçışıyor derine.
Alıp sihrini bilmecelerin:
Gün doğuyor şehrin üzerine.

Korkarak şekl’alıyor bacalar,
Gün doğuyor şehrin üzerine.
Bakıyorlar günün gözlerine
Gözleri uykulu atmacalar.

Sallayarak dallarını kavak
Yükseliyor her günkü yerine,
Gün doğuyor şehrin üzerine.
Mavi bir ışıkla ağararak.

Gün doğuyor şehrin üzerine,
Renk renk hacimle doluyor her yer.
Dalıyor dağınık yüzlü evler
Hâlâ yanan sokak fenerine.

Toprak kımıldıyor yavaş yavaş,
Gün doğuyor şehrin üzerine;
Bembeyaz gece çiçeklerine
Sabahla düşüyor bir damla yaş.

Ve bir deniz hücumu halinde
Gün doğuyor şehrin üzerinde.

(Nisan 1936/Varlık, 15.3.1937)

OARISTYS
In memoriam

Ey hâtırası içimde yemin kadar büyük,
Ey bahçesinin hoş günlere açık kapısı
Hâlâ rüyalarıma giren ilk göz ağrısı,
Çocuk alınlarda duyulan sıcak öpücük.

Ey sevgi dalımda ilk çiçek açan tomurcuk.
Kanımın akışını yenileştiren damar.
Gül rengi ışıkları sevda dolu akşamlar,
İçime yeni bir fecir gibi dolan çocuk.

Ey tahta perdenin üzerinden aşan hatmi
Ve havaları seslerimizle dolu bahar,
Koşuştuğumuz yollar, oynadığımız sular.
Kâğıttan teknesinde sevinç taşıyan gemi.

Duyup karşı minarede okunan yatsıyı
Yatağıma sıcaklığını getiren rüya.
Denizlerinde onunla yaşadığım dünya
Ve ey ufku beyaz cennetlere giden kıyı.

Ah! Birçok şeyler hatırlatan erik ağacı
Ve o ilk yolculukla başlıyan hasret, zindan;
Atları çıngıraklı arabanın ardından
Beyaz, keten mendilimde sallanan ilk acı.

(Haziran 1936/Varlık, 1.12.1936)

….