Birazoku

Feribot iskeleye yanaşırken ucundaki uzun demir gözünüze ‘çarpıyor’. Bu da nedir? Zihninize ‘fikirler’ akın ediyor: Belki bir bayrak direği (fazla alçak)? Belki de bir anten? Ve nihayetinde kaptana feribotun yönünü gösteren bir işaretçi olduğuna ‘karar’ veriyorsunuz. Her gün sayısız kez yaptığımız ne kadar basit bir işlem değil mi? Önce bir olgunun doğurduğu bir ‘telkin’ ardından ‘fikir’, ‘gözlem’, ‘varsayım’ ve düşüncenin önüne geçilemez akışı.

Newton’un başına düşen ve kütleçekimini ‘akla getiren’ elma da aynı sürecin ürünü değil miydi? Peki bir bebek nasıl düşünür? Dünyaya gözlerini açtığından itibaren öğrendiği onca şey, büyük bir saygıyı hak etmiyor mu? Okul, çocuktaki bu büyük güçleri nasıl geliştirebilir? Öğretmenin düşünmedeki rolü ne olmalıdır?

Amerikalı filozof John Dewey’in elinizdeki kitabı, düşünce eğitiminin ve eğitim düşüncesinin ayrılmazlığı içerisinde ‘düşünme’nin neliği üzerine bir sorgulamaya girişiyor. Bu kitap, düşünce eğitiminin farklı düşünme yollarını; zihnin sürekli bir devinim içinde olduğu yaşam güzergâhı üzerinde yer alan daha ‘doğru’ yolların rotasını arıyor. Yazara göre birine nasıl ki nefes alması gerektiğini söyleyemezsek nasıl düşünmesi gerektiğini de söyleyemeyiz. Ancak düşüncenin ne olduğunu ve nasıl ‘doğru’ ürünler vereceğini deneyimin unsurlarıyla birlikte araştırabiliriz. Bu ise zihnin belli kurallar çerçevesinde hem kendisine hem de olguya dönerek gerçekleştirdiği bir düşünüm ile gerçekleşecektir.

İçindekiler
Yeni Baskıya Önsöz 11
Birinci Kısım 15
Düşünceyi Eğitme Sorunu
1 15
Düşünme Nedir?
2 29
Refleksif Düşünme Neden Eğitimin Hedeflerinden
Biri Olmalıdır?
3 47
Düşünce Eğitiminde Doğal Kaynaklar
4 67
Okul Koşulları ve Düşünce Eğitimi
İkinci Kısım 81
Mantıksal Düşünceler
5 81
Refleksif Etkinlik Süreci ve Ürünü: Psikolojik
Süreç ve Mantıksal Biçim
6 101
Çıkarım ve Sınama Örnekleri
7 112
Refleksif Düşünmenin Analizi
8 129
Yargıda Bulunmanın
Düşünsel Etkinlik İçindeki Yeri
9 142
Anlama: Düşünceler ve Anlamlar
10 159
Anlama: Kavram ve Tanım
11 175
Sistematik Yöntem: Verilerin ve Delillerin
Denetlenmesi
12 189
Sistematik Yöntem: Akıl Yürütmenin ve
Kavramların Denetlenmesi
13 200
Empirik ve Bilimsel Düşünce
Üçüncü Kısım 213
Düşünce Eğitimi
14 215
Etkinlik ve Düşünce Eğitimi
15 228
Somuttan Soyuta
16 238
Dil ve Düşünce Eğitimi
17 256
Zihin Eğitiminde Gözlem ve Bilgi
18 270
Ezber ve Düşünce Eğitimi
19 290
Bazı Genel Sonuçlar
Dizin 303

Yeni Baskıya Önsöz

Bir metin ‘gözden geçirilip düzeltildi’ demek, küçük sözel değişiklikler ya da kapsamlı bir yeniden yazma anlamına gelebilir. Nasıl Düşünürüz?’ün elinizdeki yeni baskısı, ikinci türden bir gözden geçirmedir. Alt başlığının işaret ettiği üzere o, Nasıl Düşünürüz?’ün ‘yeniden ifade edilişi’dir.

Öncelikle, ilk baskıda bulunan bazı malzemeler çıkarılmış olsa da hacim olarak önemli bir genişleme söz konusudur. Elinizdeki kitap ilk baskıdan yaklaşık dörtte bir oranında daha kapsamlıdır. İkinci olarak, gözden geçirme, açıklamanın kesinlik ve açıklığının artırılması amacıyla yapılmıştır. Öğretmenler tarafından anlaşılması aşırı zor bulunan bütün düşüncelerin yeniden ifade edilmesine özel itina gösterilmiştir. Bu konuda yapılan değişiklikler hem daha yüksek kesinlikle anlaşılması için küçük değişiklikler kümesinin gerçekleştirildiği yerde uygun sözcük ve cümleler ile ifade etme sorunlarıyla hem de önemli düşüncelerin geliştirmesiyle ilgilidir. İkinci türden değişiklikler en çok İkinci Bölüm’de, kitabın teorik bölümünde, gerçekleştirilmiştir.

Söz konusu bölümde refleksiyona dair mantıksal analizin tümü yeniden yazılmıştır ve açıklama açısından çok önemli oranda basitleştirildiğine inanılmaktadır. Aynı zamanda asıl çalışmaya kendi ayırt edici özgünlüğünü veren temel düşünceler sadece korunmakla kalınmamış, onlar daha da zenginleştirilmiş ve geliştirilmiştir. Açıklık yararına daha çok aydınlatıcı malzeme eklenmiş ve bütün bölümlerin yerlerinin yeni bir düzenlemesi yapılmıştır.

Birinci Kısım
Düşünceyi Eğitme Sorunu
Birinci Bölüm
Düşünme Nedir?
1. Düşüncenin Çeşitli Anlamları
1.1. Düşünmenin En İyi Yolu

Nasıl ki hiç kimse bir başkasına nasıl nefes alması gerektiğini veya kanını nasıl pompalaması gerektiğini kesinkes söyleyemezse, nasıl düşünmesi gerektiğini de söyleyemez. Yine de insanların düşünme yollarından birçoğu anlatılabilir ve genel özellikleriyle betimlenebilir. Bu yollardan bazıları diğerlerinden daha üstündür ve onların neden üstün olduğu da ortaya konabilir. Düşünme yollarının hangileri olduğunu ve bu yolların neden daha iyi olduğunu bilen biri, düşünürken yürüdüğü güzergâhı gerektiğinde değiştirerek daha etkili düşünebileceği bir yola pekâlâ girebilir; böylece, başka mental işlemlerle yapamadığı şeyleri yapabilecek hâle gelebilir. Bu kitapta refleksif düşünmeyi, yani bir konu üzerinde ciddi ve kesintisiz biçimde kafa yorup onu zihinde evirip çevirmeyi, düşünmenin daha iyi bir yolu addediyoruz. Ancak asıl konumuz olan bu düşünme biçimine eğilmeden önce, kimileyin düşünce [thought] diye adlandırılan başka bazı mental süreçleri de burada kısaca ele alalım.

1.2. ‘Bilinç Akışı’

Uyanıkken daima ve uykudayken bazen aklımızdan ‘bir şeyler geçer’. Uykudayken bu düşünce akışına ‘rüya görme’ deriz. Bunun yanı sıra bir de uyanıkken gündüz düşleri gördü…