Birazoku

Mutlu olmak, mutlu yaşamak mümkün müdür?

Schopenhauer’in radikal kötümserliği, onun felsefesini mutluluk düşüncesiyle bağdaştırma girişimlerini daha doğmadan boğar. Schopenhauer’e göre yaratıkların en mutsuzu insandır ve her türlü oluşun kaynağı olan irade, dünyadaki bütün kötülüklerin çıkış noktasıdır. Dünya kötü bir yerdir ve kötülüğünün en belirleyici yönü, acı ve mutsuzluğun her yerde hazır ve nazır oluşudur.

Mutlu Olma Sanatı, iyimser dünya görüşüne karşı çıkan ve yaşadığımız dünyayı olası dünyaların en kötüsü sayan Schopenhauer’den umulmadık bir kılavuz. Adını felsefe tarihine kötümser olarak yazdıran filozofun bu küçük kitabı, mutluluğa ulaşma çabası olarak hayata dair pratik bir felsefeyi de olanaklı kılıyor.

[MUTLU OLMA SANATI
YA DA]
EUDAEMONOLOJİ

Doktrin1 olarak hayat bilgeliğinin, eudaemonia’yla2 aşa­ğı yukarı eşanlamlı olması muhtemeldir. Eudaimonia olabildiğince mutlu yaşamayı öğretebilir, daha doğrusu bu ödevi iki kısıtlama koyarak yerine getirebilir: Yani Stoacı zihniyet ve Makyavelizm etkisi yaratmadan. Nitekim feragat ve yoksunluk yolu olan ilkinde bilgi, sıradan insanı hesaba katar ve o da bu yolda kendi mutluluğunu arayamayacak kadar (genellikle duyusal) arzuyla doludur. İkincisinde, yani kendi mutluluğuna geri kalan diğer herkesin mutluluğu pahasına ulaşmanın maksimi olan Makyavelizmdeyse bunun için gereken akıl, sıradan insanda öngörülebilir değildir.

Şu halde eudaimonia’nın alanı, Stoacılık ile Makyavelizm arasında bir yerdedir; gerçi her iki aşırı uç da daha kestirmedir; fakat hedefe giden yollarının başarısızlığa mahkûm olduğu göz önünde bulundurulursa eudaimonia büyük bir feragatte bulunmadan ve kendini zapt etmeden, amaçları için olası araçları gözetmekten başka bir şey yapmayan diğerleri olmadan, nasıl olabildiğince mutlu yaşanabileceğini öğretir.

En başta pozitif ve kusursuz bir mutluluğun imkânsız olduğu önermesi yer alır; oysa sadece nispeten daha az acı çekilen bir durum beklenmelidir. Bununla birlikte bu konudaki kavrayışımız, hayatın izin verdiği mutluluğa erişmemize büyük ölçüde yardımcı olabilir. Üstelik bunun araçları sadece kısmi olarak bizim elimizde olsa bile: τ¦ μὲν ἐφ’ ¹μῖν [gücümüz dahilinde olan].

Dahası bu da iki maddeye ayrılır:

1) kendimize karşı davranışımıza ilişkin kurallar
2) başka insanlara karşı davranışımıza ilişkin kurallar.

Bu iki maddeye ayırmadan önce hedef daha yakından belirlenebilir, yani mümkün olduğu belirtilen insan mutluluğunun özünün ne olduğu ve bunun için neyin esas teşkil ettiği tartışılabilir.

En başta: Neşeli bir mizaç, εÙϰolία, mutlu bir ruh hali. Bunu acı ve sevinç kapasitesi belirler.

Ama öncelikle yakından ilintili ve neredeyse vazgeçilmez koşulu olan beden sağlığı.

…