Birazoku

Gogol’ün, dönemin yozlaşan bürokrasisine serzenişte bulunan Puşkin’in sözlerinden esinlenerek yazdığı, resmî kurumların çatıları altında gayriresmi durumların yaşandığı bir güldürü Müfettiş.Çarın ıslahat planları gereği teftişler artırılınca adeta birer tanrıya dönüşen müfettişler, bürokrasinin kaderini belirlemeye başlar.

Kimi fırsatçıların bu durumu fark etmesiyle, gerçek bir müfettiş olmak ya da yalnızca müfettişe benzemek arasında bir fark kalmaz. Kentteki iyi giyimli, zengin bir toprak ağasının kumarbaz oğlunu müfettiş sanan kaymakam, posta müdürü, memurlar ve kent sakinleri, teftiş etmekle uzaktan yakından alakası olmayan bu adama ikramlar, hediyeler yağdırmaya başlar. Sözde müfettişe de durumun keyfini sürmek kalır…Çarlık Rusya’sını sarsan Müfettiş, Gogol’ün kariyeri için kısa vadede bir tehdit, uzun vadede bir başyapıt haline geldi.

“Çirkin görünüyorsan aynanın suçu yoktur.”
Rus atasözü

Kişiler
KAYMAKAM: Anton Antonoviç Skvoznik-Dmuhanovski
KARISI: Anna Andreyevna
KIZI: Marya Antonovna
OKUL MÜDÜRÜ: Luka Lukiç Hlopov
OKUL MÜDÜRÜNÜN KARISI
YARGIÇ: Ammos Fyodoroviç Lyapkin-Tyapkin
YOKSUL VE ÖKSÜZLERİ KORUMA YURDU MÜDÜRÜ:
Artemi Filippoviç Zemlyanika
POSTA MÜDÜRÜ: İvan Kuzmiç Şpekin
TOPRAK SAHİBİ: Pyotr İvanoviç Dobçinski
TOPRAK SAHİBİ: Pyotr İvanoviç Bobçinski
PETERBURG’LU MEMUR: İvan Aleksandroviç Hlestakov
HLESTAKOV’UN UŞAĞI: Osip
İLÇE HEKİMİ: Hristian İvanoviç Gibner
EMEKLİ MEMURLAR, İLÇENİN ÖNDE GELENLERİ:
Fyodor Andreyeviç Lülükov, İvan Lazareviç Rastakovski,
Stepan İvanoviç Korobkin,
KOMİSER: Stepan İlyiç Uhovertov
POLİS MEMURLARI: Svistunov, Pugovitsın, Derjimorda
TÜCCAR: Abdulin
TESVİYECİNİN KARISI: Fevronya Petrovna Paşlöpkina
BAŞÇAVUŞUN KARISI: İvanova
KAYMAKAMIN UŞAĞI: Mişka
MEYDANCI
JANDARMA
Kadınlı erkekli konuklar, tüccarlar, esnaflar, dilenciler

Karakterler, Kostümler ve
Oyuncular İçin Açıklamalar

Kaymakam; uzun yıllardır görev yapan, hiç de aptal olmayan, kendine özgü biridir. Rüşvetçi olmasına karşın vakur bir havası vardır, oldukça ciddidir, hatta biraz ukaladır, ne çok yüksek sesle ne çok alçak sesle, ne çok ne de az konuşur. Söylediği her sözün bir anlamı vardır. Yüz hatları, bu meşakkatli mesleğe en alt kademeden başlayan herkes gibi kaba ve serttir. Bütün kaba yaradılışlı insanlar gibi korkudan sevince, eziklikten kibire çabucak geçer. Genellikle spoletli resmî ceket ve mahmuzlu çizmeler giyer. Ağarmış saçları kısa kesilmiştir.

Anna Andreyevna; kaymakamın karısı, pek geçkin sayılmayacak taşralı hoppa bir kadındır. Eğitimini yarı yarıya romanlara ve hatıra defterlerine, kiler ve hizmetçi odasından öğrendiklerine borçludur. Çok meraklıdır ve fırsatını bulduğunda kendini över. Kocasının söyleyecek bir şey bulamadığı durumlarda ona üstünlüğünü hissettirir. Bu durum yalnızca ufak tefek konularda geçerlidir, sadece azarlamak ve alay etmekle sınırlıdır. Oyun boyunca dört kez farklı elbise giyer.

Hlestakov; yirmi üç yaşlarında, ince, zayıf bir delikanlıdır; biraz aptaldır, başında kavak yelleri eser. Resmî dairelerde “lüzumsuz” dedikleri türden biridir. Hiç düşünmeden konuşur ve davranır. Herhangi bir düşünce ye yoğunlaşamaz. Kesik kesik konuşur, sözcükler ağzından öylesine, düşünmeden çıkar. Bu rolü oynayan karakteri ne kadar saf ve basit tavırları olan biri olarak sergilerse o kadar başarılı olur. Modaya göre giyinir.

Osip; belli bir yaşa gelmiş bütün uşaklar gibidir. Ciddi bir edayla, başını hep hafifçe eğerek konuşur. Ukaladır, beyine ahlak dersi vermeyi sever. Ses tonu her zaman aynıdır ama beyiyle konuşurken sert, kesik kesik ve hatta biraz da kaba bir ifade takınır. Beyinden akıllıdır ve dolayısıyla olayları daha çabuk sezer, çok konuşmayı sevmez, saman altından su yürütür. Gri ya da mavi üniforması eskimiştir.

Bobçinski ve Dobçinski; ikisi de ufak tefek, kısa boylu, çok meraklıdır, birbirlerine çok benzerler. İkisi de hafif göbeklidir. İkisi çok hızlı konuşurlar, konuşurken jest ve mimiklerini kullanırlar. Dobçinski biraz daha uzun ve ciddidir, buna karşılık Bobçinski daha cüretkâr ve canlıdır.

Yargıç Lyapkin-Tyapkin; beş-altı kitap okuduğu için açık fikirlidir. Her sözün altında bir şey aradığından kendi sözcüklerini de özenle seçer. Bu rolü oynayacak oyuncu her zaman ciddi olmalıdır. Eski saatlerin saat başlarını vurmadan önce çıkardıklarına benzer, hırıltılı, bas bir sesle, sözcükleri uzatarak konuşmalıdır.

Zemlyanika; Yoksul Ve Öksüzleri Koruma Yurdu müdürü çok şişmandır, hantaldır, ağırkanlıdır, bunlara karşın kurnaz ve düzenbazdır. Kibar ve telaşlıdır.

Posta müdürü; aptal denecek kadar saf biridir.

Diğer roller için özel açıklamalara gerek yok. Ne de olsa gerçekleriyle hemen her yerde karşılaşıyoruz.

Oyuncular son sahneye özellikle dikkat etmelidir. Sonsöz herkeste, ani bir elektrik şoku yaratacak biçimde söylenmelidir. Bütün oyuncular durumu bir anda değiştirebilmelidir. Kadınların çıkardıkları şaşkınlık nidaları aynı anda, tek bir ağızdan çıkıyormuş gibi olmalıdır. Bu açıklamalara dikkat edilmediğinde bütün etki kaybolabilir.

BİRİNCİ PERDE

Kaymakamın evinde bir oda

I. SAHNE

KAYMAKAM, YOKSUL VE ÖKSÜZLERİ KORUMA YURDU MÜDÜRÜ, OKUL MÜDÜRÜ, YARGIÇ,
KOMİSER, HEKİM, İKİ POLİS MEMURU KAYMAKAM

Beyler, sizi buraya çağırmamın nedeni, can sıkıcı bir haber. Bize bir müfettiş geliyor…

AMMOS FYODOROVİÇ

Ne müfettişi?

ARTEMİ FİLİPPOVİÇ

Ne müfettişi?

KAYMAKAM

Peterburg’dan bir müfettiş, kimliği saklı. Hem de gizli emirle.

AMMOS FYODOROVİÇ

Al başına belayı!

ARTEMİ FİLİPPOVİÇ

Derdimiz başımızdan aşkın değilmiş gibi!

LUKA LUKİÇ

Tanrım! Hem de gizli emirle!

KAYMAKAM

Sanki içime doğdu; bütün gece rüyamda olağanüstü boyutlarda iki sıçanla uğraştım durdum. Gerçekten, böylelerini hiç görmedim; kapkara ve kocaman iki sıçan! Yanıma gelip beni kokladılar ve uzaklaştılar. Andrey İvanoviç Çmıhov’un mektubunu okuyayım. Artemi Filippoviç, siz onu tanıyorsunuz. Şunları yazıyor: “Sevgili dostum, büyüğüm ve velinimetim (Mırıltıyla geçiştirerek satırlara göz gezdirir.) sana haber vermeliyim.” Hah, işte, “Bu arada bütün eyaleti, özellikle de bizim ilçeyi (Burada parmağını anlamlı bir ifadeyle havaya kaldırır.) denetlemek üzere gizli emirle bir memur yollandığını sana bir an önce haber vermeliyim. Çok güvenilir kişilerden öğrendiğime göre, kendisini sıradan biri gibi tanıtıyor. Herkes gibi senin de bazı günahların olduğunu ve eline geçen fırsatları kolay kolay kaçırmadığını, üstelik akıllı biri olduğunu bildiğim için…” (Okumayı bırakır.) Buralar özel… “Sana dikkatli olmanı tavsiye ediyorum çünkü müfettiş her an gelebilir, eğer şimdiye kadar gelmediyse ve başka bir kimlikle konaklamıyorsa… Dün de…” Burada aile meselelerine değiniyor. “Kız kardeşim Anna Kirilovna kocasıyla bize geldi, İvan Kiriloviç çok şişmanlamış, keman çalıp duruyor…” vesaire, vesaire. İşte durum bu.

….