Birazoku

Bu kitap önce sistemin tek tek parçalarının, sonra da bütününün çalışmasını göstermeyi amaçlıyor. Tıpkı bir otomobilin parçalarının tek tek sökülüp yeniden takılmasında olduğu gibi, bu kitapta yazar, makroekonominin bütün parçalarını tek tek çıkarıp nasıl çalıştığını, sonra da hepsini yeniden bir araya getirip sistemin nasıl işlediğini göstermeyi, böylece makroekonomi okuyanların parçalar arasında kaybolma şikâyetini gidermeyi amaçlıyor.

***

İçindekiler

ÖNSÖZ..13

BİRİNCİ BÖLÜM

Ekonomiye Giriş
Ekonominin Konusu ve Tarihçesi..15
*Ekonomi Biliminin Konusu..15
*Ekonomi Biliminin özellikleri..16
*Ekonominin Gelişim Süreci..19
*Türkiye Ekonomisinin Kısa Geçmişi..27
*Merkantilist Ekonomik Yaklaşım
Ekonominin Çerçevesi..34
*Bazı önemli Konular..34
*Temel Kavramlar..37
*Ekonomide Kesimler..43
*Ekonominin Politikayla İlişkisi ve Ekonomi Politikası..44
*Fizyokratların Ekonomiye Yaklaşımı..46
*Geometrik Gösterim ve Fonksiyonel İlişkiler..48
*Koordinat Sistemi ve Ekonomide Kullanılışı..48
*Zaman Serisi ve Ekonomide Kullanılışı..52
*Fonksiyonel İlişkiler..53
*Klasik Ekonomi Teorisi..54
*Makro Analizin Mikro Temelleri..57
*Ekonomide Karar Alıcılar..57
*Piyasa ..57
*Arz (S)..58
*Talep (D)..59
*Piyasa Dengesi (S = D)……60
*Piyasa Ekonomisi ve Katılıklar..67
*Neoklasik Ekonomi Teorisi..68

ÎKÎNCÎ BÖLÜM

Makroekonomik Denge
*Dört Denklem..71
*Y – GSYH..71
*GSYH’nin Hesaplanma Şekilleri..72
*Ekonominin Parasal ve Reel             Dengesi..76
*Üretim ya da Y= A_p + I_p + S_p + O..77
*Toplam Üretim Fonksiyonu..77
*Üretim imkânları Eğrisi..79
*Üretim Kesimleri ve Payları..80
*A_p = Tarımsal Üretim..81
*I_p = Sanayi Üretimi..83
*S_p = Hizmet Üretimi..84
*Dolaylı ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri, Vergi ve Sübvansiyonlar..86
*Toplam Üretim Fonksiyonu..86
*Üretim Kesimlerine İlişkin Parçaların Bir Araya Getirilmesi..86
*Sosyalist Ekonomi Teorisi..88
*Harcamalar ya da Y=C+I+G+(X- M)..90
*C= Tüketim..90
*S = Tasarruf..99
*1= Yatırım ..107
*Kamu Kesimi Dengesi..108
*X – M= Dış Ekonomik Denge..130
*Harcama Parçalarının Bir Araya Getirilmesi..146
*Karma Ekonomi Teorisi..148
*Üretim ile Harcamaların ya da Arz ile Talebin Bir Araya *Getirilmesi..150
*Toplam Arz ve Toplam Talep Aritmetiği..150
*Toplam Arz Toplam Talep Geometrisi..150
*Makroekonomik Dengenin Bir Başka Görünümü (IS, LM Eğrileri Analizi)..151
*Faktör Gelirleri ya da Y=ıv+r +i+ p+ o..153
*Üretim Faktörleri ve Gelirleri..153
*w = Ücret ve Emek..155
*r = Rant ve Doğal Kaynaklar..163
*i = Faiz ve Sermaye..164
*p = Kâr ve Girişimcilik..166
*Parasal Denge ya da MV = PQ..167
*M = Para ve Para Arzı ..167
*V = Para Talebi ve Paranın Dolanım Hızı ..171
*P= Fiyatlar..173
*Q = Üretim..180
*Parasal Dengenin özü..181
*Dört Denklem Birlikte..182
*Parasalcı Ekonomi Yaklaşımı..183
*Beşinci Denklem: (5-1) + (T- G) = (X-M) ..185
*Beşinci Denklemin önemi..185
*Türkiye’de Makroekonomik Denge..188
*Makroekonomik Dengede Bozulma: IS – LM Analizi..190
*Ekonominin Genel Dengesinde Bozulma..190
*IS, LM Dengesi ve Dönemler..192

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ekonomik Büyüme, Beklentiler ve Gelir Dağılımı
*Ekonomik Büyüme..194
*Ekonomik Büyümenin Anlamı..194
*Büyümeyle ilgili Bazı Konular..196
*Büyüme Teorisi..197
*Ekonomide Beklentilerin önemi ..203
*Beklentilerle ilgili Yaklaşımlar..203
*Beklentilerin Biçimlenmesi..204
*Beklentilerin izlenmesi..208
*Beklentilerin Etkilenmesi..209
*Yeni Klasik Ekonomi..211
*Gelir Dağılımı..212
*Gelir Dağılımının Anlamı..212
*Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin ölçülmesi..214
*Türkiye’de Gelir Dağılımı..215
*Yoksulluk..217

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ekonomi Politikası ve Uygulama
*Ekonomi Politikası ve Konjonktür Dalgaları ..219
*Konjonktür Dalgaları..219
*Ekonomi Politikasıyla Konjonktür Dalgalarının İlgisi..222
*Konjonktür Dalgasının Dibi..223
*Bazı Temel Sorunlar..224
*Ekonomi Okullarının Ekonomi Politikası Görüşleri..225
*Ekonomi Politikasının Hazırlanması..227
*istikrar Politikası..243
*Kur Rejiminin Ekonomi Politikasına Etkisi..246
*Bütün Politikaların Bir arada Uygulanması.. 249
*Keynes mi Friedman mı? .. 251

BEŞİNCİ BÖLÜM

Uygulamada Makro ekonomi

*Güncel Konular..254
*Dünya Ekonomisinin Görünümü..254
*Ülkelerin Ekonomik Açıdan Sınıflandırılması ..256
*IMF ve Dünya Ekonomisi..257
*Uluslararası Ekonomik işbirliği..260
*Ülkelerin Kredi Değerliliği (Reyting)..263
*Sermaye Hareketleri ve Sıcak Para..266
*Üçüz Açık..271
*Enflasyon Hedeflemesi..273
*Faiz Dışı Fazla..275
*Borç Yükü..277
*Kamu Kesimi İç Borç Yükünün Sürdürülebilirliği..279
*BRIC Ekonomileri ve Decoupling Hipotezi..280
*Döviz Rezervi..282
*Özelleştirme..283
*Kayıt Dışı Ekonomi..285
*Petrol, Altın, Metal Fiyatları ve Dolar Arasındaki ilişki..287
*Regülasyon ve Deregülasyon..288
*Para ikamesi ve Ters Para ikamesi..289
*Türkiye Ekonomisinin Görünümü..291
*2008 Küresel Krizi..295
*Yeni Ekonomi..300
*Nobel Ekonomi ödülü ..301
*Ekonomi Ödülünün Dayanağı ..301
*Ekonomi ödülünü Alan iktisatçılar ve Çalışmaları..302

KAYNAKLAR..307

EKONOMİ SÖZLÜĞÜ..309

Tablolar

1: Türkiye Ekonomisinin Geçirdiği Ekonomi Politikası Evreleri..28
2: Türkiye Ekonomisinin Geçmişten Bugüne Görünümü..29
3: Türkiye Ekonomisi 1923-2008..31
4: Ekonomilerin Sınıflandırılması (Satın alma gücü paritesine göre)..41
5: Türkiye’de Kesimlerin GSYH İçindeki Payları..81
6: Türkiye’de Tarımsal Üretimin Değerleri..82
7: Türkiye’de Sanayi Üretiminin Değerleri..84
8: Türkiye’de Hizmetler Kesimi Üretiminin Değerleri..85
9: Türkiye’de Tüketim Eğilimi..95
10: Türkiye’de özel Tasarrufların Dağılımı..106
11: Yatınm Çarpanı Tablosu..116
12: Türkiye’de Sabit Sermaye Yatırımlarının Dağılımı..117
13: Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (2003-2008)..129
14: Kamu Kesimi Borç Stoku..130
15: Türkiye Ödemeler Dengesi (2002 – 2008)..136
16: Türkiye’nin Dış Ticaret Fiyat Hadleri..144
17: Türkiye’de İşsizlik Oranı..157
18: Çeşitli Ülkelerde İşsizlik Oranları (%)..157
19: Türkiye’de İşsizlik Oranı..161
20: Ekonominin Geneli İçin işgücü Verimliliğindeki Artış..162
21: Kaydi Paranın Doğuşu..169
22: Enflasyon (Sayısal Örnek)..175
23: f Yılı İçin Fiyat Endeksi..175
24: t + 1 Yılı için Fiyat Endeksi..176
25: Türkiye’de 2008 Yılında Aylık Enflasyon Değişimleri (%).. 177
26: Deflasyon (Sayısal örnek)..179
27: Sayısal örneklerle Makroekonomik Denge..187
28: IS ve LM Eğrilerinde Kayma veDengede Bozulma Nedenleri..190
29: Kişisel Gelir Dağılımı örnek Tablosu..212
30: Fonksiyonel Gelir Dağılımı örnek Tablosu..213
31: Türkiye’de Kişisel Gelir Dağılımı..216
32: Türkiye’de Fonksiyonel Gelir Dağılımı (%)..217
33: Politikaların Uygulanma Sınırı..250
34: Politikalarda Tercih önceliği..250
35: Dünyanın Ekonomik Görünümü (2007) ..255
36: G 7 ve 4 Büyük Yeni Yükselen Pazar Ekonomisinin Karşılaştırılması (cari fiyatlarla)..257
37: Türkiye-IMF ilişkileri..260
38: Uzun Dönemli Borçlanma İçin Reyting Sembolleri..264
39: Bazı Ülkelerin 2009 Yılındaki Kredi Notları..264
40: Ülke Kredi Değerliliği ölçümünde Esas Alman Bazı Temel Göstergeler..265
41: Üçüz, ikiz ve Tek Açıklı Makroekonomik Dengeler..272
42: Faiz Dışı Denge Halleri..276
43: Türk Merkezi Yönetim Bütçesinde Faiz Dışı Fazla..277
44: Türkiye’de Borç Yükü..278
45: Çeşitli Ülkelerin Haziran 2009 İtibariyle Döviz Rezervleri..283
46: Türkiye’de Özelleştirme Gelirleri..285
47: Petrol, Altın, Bakır Fiyatları ve USD-Euro Paritesi 2000-2008 ..287
48: Mevduatın Dağılımı ve Ters Para İkamesi 2003-2007..290
49: Türkiye Ekonomisi Göstergeleri..292

Şekiller

1: Fiyat Artışı ile Enflasyon Farkı..42
2: Kartezyen Koordinat Sistemi..49
3: Koordinat Sisteminin Ekonomik Gösterimlerde Kullanılan Alanı..49
4: Pozitif ve Negatif ilişkiler..50
5: Çeşitli Eğimler..51
6: Zaman içinde Enflasyondaki Gelişme..52
7: C= Y_d+ 3..54
8: Arz Eğrisinin Gösterimi..59
9: Talep Eğrisinin Gösterimi..60
10: Piyasa Dengesi..61
11: Mal Piyasasında Fiyat Oluşumu..62
12: Emek Arzı ve Talebi..63
13: Yabancı Para Karşısındaki Pariteler..64

TABLOLAR

14: Hisse Senedi Piyasasında Denge..65
15: Borç Verilebilir Fonlar Piyasasında Denge ve Piyasa Dışına İtilme Olgusu..66
16: GSYH’nm Üç Farklı Görünümü..74
17: Üretim Fonksiyonu..78
18: Üretim İmkânları Eğrisi..79
19: 45 Derecelik Arz Eğrisi..87
20: Tüketim Fonksiyonu..94
21: Tüketim Fonksiyonu..95
22: Sürekli Gelir Hipotezi (Milton Friedman) ..97
23: Yaşam Boyu Gelire Bağlı Tüketim Hipotezi (Modigliani)..97
24: Tasarruf Fonksiyonu..103
25: Sermayenin Marjinal Etkinliği (MEC)..111
26: Otonom Yatırım..112
27: Kapasite Kullanımı Artışı ..113
28: Uyarılmış Yatırım (I,) ..114
29: Toplam Yatırımlar..115
30: Ekonominin Bütçe İmkânları Kısıtı..120
31: Bütçe Dengesi, Bütçe Açığı ve Bütçe Fazlası..121
32: İhale ile Tahvil Satış Yöntemi..124
33: İhracat Fonksiyonu..132
34: İthalat Fonksiyonu..133
35: Döviz Kurunun Piyasada Belirlenmesi..137
36: Dış Kaynakların Yönü..142
37: Y=C+I+G+(X-M)..147
38: (AS = AD = GSYH)..151
39: IS, LM Dengesi..153
40: Emek Arzı ve Talebi..155
41: işsizlik Histeresisi..160
42: Rant..164
43: Sermaye ve Faiz İlişkisi ..166
44: Para Arzı Doğrusu..171
45: Enflasyonla Bir Defalık Fiyat Artışı Arasındaki Fark..174
46: Phillips Eğrisi..178
47: Para Arzında Artış..191
48: Kamu Harcamalarında Artış..191
49: IS, LM Dengesi ve Dönemsel Analizler..192
50: Üretim imkânları Eğrisinin Kayması..195
51: Solow Modeli..201
52: Lorenz Eğrisi..214
53: Harcanabilir Hane Halkı Gelirine Göre Türkiye’nin Lorenz Eğrisi…..216
54: Konjonktür Dalgalan..219
55: Türkiye’nin 1923-2007 Arasındaki Konjonktür Dalgaları..221
56: Konjonktür Dalgalarının Ekonomi Politikasıyla Yumuşatılması ..222
57: Konjonktür Dalgasının Alabileceği Dip Görünümleri..223
58: Kamu Harcamalarının Genişletici Etkisi ..235
59: Kamu Harcamalarının Daraltıcı Etkisi ..235
60: Laffer Eğrisi..242
61: IS Eğrisinin istikrarsız Olduğu Durumda Para Arzının ve Faizin Hedeflenmesi Tercihi..245
62: LM Eğrisinin istikrarsız Olduğu Durumda Para Arzının ve Faizin Hedeflenmesi Tercihi..245
63: Dalgalı Kur Rejiminde Maliye Politikasının Etkisizliği..247
64: Dalgalı Kur Rejiminde Para Politikasının Etkinliği..248
65: Sermaye Akımları ve Çeşitli İlişkiler..270
66: Türkiye’de 1999-2001 Arasında Oluşan J Eğrisi..273
67: TCMB ve Enflasyon Hedeflemesi..274
68: Türkiye Ekonomisinin Gidişi (Büyüme Oranları %)..294
69: Kanca Tipi Çıkış..299

Şemalar

1: Neolitik Çağ Öncesi Ekonomik İlişkiler..19
2: Neolitik Çağda Ekonomik ilişkiler..21
3: Neolitik Çağda Dış Ticaretle Birlikte Değişen Ekonomik İlişkiler..23
4: Günümüzde Ekonomik İlişkiler..27
5: Günümüz Dünyasında Kesimler Arası Ekonomik İlişkilerin Görünümü..44
6: Sermaye Hareketlerinin Serbestlik Derecesi ve Kur Rejimi..141

Önsöz

Bu kitabın temel çabası, makroekonomi kitaplarında dağınık olarak bulunan ve bir türlü bütüne ulaşamayan analizlerin birkaç basit temel denklem çerçevesinde toparlanarak sistemin bütünü­nün gösterilmesine çalışmaktır. Otomobil tamircilerinin eğiti­minde, otomobilin motorunu indirip bütün parçaları tek tek ele alıp tanıttıktan sonra motoru tekrar toplamak ve yeniden eski ha­line getirerek çalıştırmak temel hedef olarak alınır. Bu kitapta da aşağı yukarı aynı yöntem izlendi. Makroekonomi okuyanlar ge­nellikle tek tek parçaların nasıl çalıştığım bildikleri halde, o parça­ların bütün sistemin içinde nasıl çalıştığım ve hangi işlevi yürüt­tüğünü görememekten şikâyet ederler. Bunun nedeni, yine oto­mobil örneğinden hareketle açıklarsak, makroekonomi kitapla­rında parçaların bütünden sökülüp her birinin ne işe yaradığının anlatılmasına karşın, tekrar yerine takılıp sistemin topluca nasıl çalıştığının gösterilmemesinden kaynaklanıyor.

Kitap beş bölümden oluşuyor, ilk bölümde makroekonominin altyapısını oluşturan konular üzerinde duruluyor, ikinci bö­lümde makroekonomik denge ele alınıyor. Üçüncü bölüm eko­nomik büyüme, beklentiler ve gelir dağılımına ayrılmış bulunu­yor. Dördüncü bölüm ekonomi politikasını açıklıyor. Beşinci bölüm günümüzün makroekonomik tartışma konularını ele alıp yorumlamayı deniyor. Böylece kitap teori ve politikayı anlatıp tartışmanın yanı sıra uygulamayı Türkiye ağırlıklı olarak ele al­mak suretiyle analizden senteze giden bir sunum gerçekleştiri­yor.

Bazı altbölümlerin sonunda ekonomi okullarının yaklaşımla­rını özet olarak veren ekler yer alıyor. Bu ekleri okuyarak ekono­mik düşünce tarihinin gelişimini ve çeşitli ekonomi okullarının ekonomiye yaklaşımlarını özet olarak izlemek mümkün. Kitabın sonunda, izlemeyi kolaylaştıracak olan bir de ekonomik terimler sözlüğü bulunuyor.

Kendi değerli zamanlarının bir bölümünü bu kitabın basım­dan önceki halini okumaya ayırarak görüş ve önerilerinden ya­rarlanmamı sağlayan Dr. Ekrem Keskin ve Servet Yıldırım’a, bi­limsel kitapların yayına hazırlanmasında uzmanlığına saygı duy­duğum Saadet Özkal’a teşekkür borçluyum. Kitabı okumuş, gö­rüşlerini söylemiş ve öneriler getirmiş olmaları onları benim ha­ta ve eksikliklerime ortak etmiyor ama onların katkısı bu kita­bın amacına uygun bir biçime dönüşmesi açısından çok şey ifa­de ediyor.

BİRİNCİ BÖLÜM

Ekonomiye Giriş

1. EKONOMİNİN KONUSU VE TARİHÇESİ

1) Ekonomi Biliminin Konusu

insanın ihtiyaçları sonsuz denebilecek kadar çoktur. Bir Çin atasözü, “Taşlar altın olsa insanoğlu doymaz” der. Buna karşılık, insanın ihtiyaçlarını tatmin edecek olan kaynaklar kıttır. Su, yiye­cek, içecek, giyecek, konut hep kıt kaynaklardır. Sonsuz gibi gö­rünen tek kaynak belki de havadır. Ama o bile hava kirliliği nede­niyle kıt kaynak konumuna dönüşmek üzere gibi görünüyor.

Ekonomi biliminin temel konusunu kıt kaynakların en yük­sek tatmini sağlayacak şekilde insan ihtiyaçlarına tahsis edilmesi oluşturur. Tahsis sorunu iki farklı aşamada iki farklı biçimde karşımıza çıkar: İlk olarak, kişiler ellerindeki sınırlı kaynakları han­gi ihtiyaçlarına ayıracaklarına karar vererek kişisel tahsislerini ya­parlar. İkinci olaraksa toplum, elindeki üretim faktörleri ile han­gi malların üretimini yapacağına karar vermek suretiyle kaynak tahsisi yapar. Tarih boyunca toplum adına tahsis sorununun çö­zümü için başlıca iki sistem uygulanmıştır: Piyasa yöntemi ve ku­manda yöntemi. Piyasa yönteminde kıt kaynakların insan ihti­yaçlarına tahsisi sorunu piyasada arz ve talep dengesiyle belirle­nen fiyat ve miktar ilişkisiyle çözülür. Kumanda ekonomisinde ise kimin hangi kaynağı ne kadar kullanacağını kamu adına oto­rite kullananlar belirler. Bir de karma yöntem adı verilen ve ba­zı mal ve hizmetlerin piyasa güçleri tarafından, bazı mal ve…