Birazoku

Kendini “Kripto Kraliçe” olarak adlandıran Ruja Ignatova, yarattığı yeni kripto para birimi OneCoin ile Bitcoin’i tahtından edeceğini söyleyerek yatırımcıların milyarlarca dolar kaybetmesine sebep oldu ve sırra kadem bastı. Çok değil, birkaç yıl önce oldu bu. Hâl böyleyken paranızın güvende olduğunu size düşündüren nedir? Hem de dolandırıcılık örnekleri yalnızca OneCoin ile sınırlı değilken.

Kripto uzmanı Erica Stanford’un kaleme aldığı Kripto Savaşları, dini liderlerden ünlülere pek çok ismin dahil olduğu en şok edici kripto dolandırıcılıkları sürükleyici bir dille anlatıyor. Bu kimi zaman üzücü kimi zaman eğlenceli “Vahşi Batı” hikâyelerinde, piyasa çapında milyonlarca insanı etkileyen manipülasyon planları, yanlış anlaşılan ya da bilinçli olarak çarpıtılan yeni para teknolojileri ve Ponzi sisteminin kılık değiştirmeleri gözler önüne seriliyor.

“Kripto paralara yatırım yapmayı düşünüyorsanız önce bu kitabı okumalısınız!” —Jamie Bartlett, BBC’nin The Missing Cryptoqueen podcast’inin sunucusu, yazar, sunucu ve gazeteci

“Kriptonun, yatırımcıların küçük yatırımlarla kısa yoldan zengin olmalarını mümkün kıldığını biliyoruz. Ne yazık ki kısa yoldan zengin olmayı uman insanları dolandırmak çok kolay. Sektörde sürekli olarak yatırımcıları ağına düşürmeyi planlayan yeni dolandırıcılık projelerinin çıkmasının sebeplerinden biri bu. Erica Stanford’un kaleminden çıkan bu sürükleyici kitap ile bir yandan olanlara üzülürken diğer yandan neler olduğunu öğrenmek için heyecan duyacaksınız.”
—Dominic Frisby, komedyen, aktör, Moneyweek’te köşe yazarı ve Daylight Robbery kitabının yazarı

İÇİNDEKİLER

Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. BÖLÜM | Vahşi ve Kural Tanımaz Batı: Milyon dolarlar toplamayı
başarabilmiş şaka temalı projeler ve dolandırıcılık projeleri
Birbirini taklit eden, değersiz dijital token’lar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Mucize niteliğindeki teknoloji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Büyük balon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Yeni bir fon toplama yöntemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Yaratıcı yollarla işe alım. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Farklı dolandırıcılık türleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Fırsatçılar için fırsatlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Seks, dating, aile ilişkileri, kum-güneş, şarap ve ibadet. . . . . . . . . . . . 32
Bir dolandırıcılık projesinin tanıtımı nasıl yapılır?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Ödül avcıları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Pazarlama: Kötü, daha da kötü ve çirkin işler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Kusura bakmayın ama şansınıza küsün . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
İlk coin arzları: Ekosistemde büyük bozulma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Ölü coin’ler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Anında ve meşru yollardan Bitcoin miktarını ikiye katlama. . . . . . . . . 44
Biraz umut da var!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2. BÖLÜM | Kriptoda Son Vurgun Dolandırıcılıkları
50 milyon dolarlık şaka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Parayı alıp kaçmak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Patlıcanlar ve diğer sebzeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Tüm dolandırıcılıklar arasında belki de en bariz olanı. . . . . . . . . . . . . . . 50
Teşekkürler ve kusura bakmayın. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Teknik sorunların arkasına saklanma sanatı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Global finans sisteminin yeniden icadı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Geleceği ve tehlike işaretlerini öngörme yeteneği. . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Yatırımcıların parasıyla alışveriş yapmak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
İnsanların umutlarıyla oynamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3. BÖLÜM | OneCoin: Kayıp Kripto Kraliçesi
Başlangıç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Son. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
(Kayıp) kripto kraliçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Sat, sat, sat ve zengin ol, zengin ol, zengin ol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Google’a güvenmeyin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Çıkmanın hiçbir yolu yok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Büyük, aşikâr tehlike işaretleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
İmkânsız, mantıksız ekonomi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Ne hayaller gerçek oluyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Paranın kokusunu almak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Paraya iman etmek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Grinin Elli Tonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Eğitim: Çalınmış PDF’ler ve biraz da mucizevi ekonomi. . . . . . . . . . . . . 78
Dünyanın en zengin insanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Yüksek enflasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Kayıp kripto kraliçesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Her şey yolundaymış gibi görünsün diye verilen estetik ameliyat
kuponları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Tüm bu paralar nereye gitti?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Aşk böcekleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Sahte kripto kraliçesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Parayı da alıp kaçıp gitmek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Dolandırıcılık kaldığı yerden devam ediyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
4. BÖLÜM | Bitconnect: Ponzi üstüne Ponzi ve güvenilmez,
yenilmez al-sat botu
Herkesin diline dolanan ama boş olan bir diğer kripto para. . . . . . . . . 95
Jeff Bezos’tan 95.751,58 kat daha zengin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Gerçeğe uygunluk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Gerçekten de hiçbir kullanım alanı ya da değeri yok. . . . . . . . . . . . . . . . 99
Büyük piramit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Dolandırıcılığın reklamını yapmak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Lüks arabalar, disko topları, iğrenç müzikler ve kötü şarkıcılar. Böyle
bir ortamda nasıl bir terslik olabilir?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Birkaç tehlike işareti daha. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Uyarı zillerinin sesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Büyük kıyım. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Çifte Ponzi: Bir dolandırıcılık fiyatına iki dolandırıcılık. . . . . . . . . . . . . . 110
Bitconnect 3; Çünkü iki dolandırıcılık yetmedi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Hikâyenin sonundaki beklenmedik gelişme: Kaçırılan kaçıranlar. . . 114
5. BÖLÜM | Kusura Bakmayın, Biz Kaçtık!: 17 milyar dolarlık son
vurgun
Bir dolandırıcılığın oluşumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Popüler kelimeler varsa iyi bir proje olmalı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Botlarla alım satım işlemleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Büyük vaatler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Ağız sulandıran rakamlar ve yaratıcı pazarlama stratejileri. . . . . . . . 124
Gizli saklı mesajlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Para nereye gitti?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
2. Vurgun: Milyar dolarlık dolandırıcılığın kopyası. . . . . . . . . . . . . . . . . 129
6. BÖLÜM | Sahte Ölüm İlanı, Kayıp Milyonlar ve Bedeni
Mezardan Çıkarmak İçin Yapılan Talepler
Gülümseyen bir adam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Pizzayı sevmeyen yoktur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Dört tarafı hack’lerle çevrili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
#luxurytravel (lüks seyahat). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Gerçekten de öldü mü?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Büyük çaplı varlık saklama sorunu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Hukuki yaptırımlar devreye girmeye başlıyor ya da devreye girmeye
çalışıyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Yatırımcılar devreye giriyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Şüpheli dayanaklar. Gerry nereye kayboldu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Gizemli ve suçlu kurucu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Dolandırıcılığı uygulama zamanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Profesyonelce kara para aklama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Kanada’nın en büyük kripto para borsası, kolluk kuvvetlerinin
yürüttüğü dikkatli incelemelere rağmen nasıl oldu da böyle kötü
sonuçlara neden oldu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Para çoktan gitmişti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Tüm bu para nereye gitti?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Başkalarının parasıyla kumar oynamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Mezarını açtırmalıyız!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Günümüz teknolojisiyle yapılmış eski tip dolandırıcılık. . . . . . . . . . . . 153
7. BÖLÜM | Mt. Gox: Hack saldırıları, sızdırılan milyarlar
ve güvenilmez al-sat botu
Tüm para gitti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Kartlar veya coin’ler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Hack üstüne hack. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Yapılan yanlışlar, yazılım hataları ve kaybedilen Bitcoin’ler. . . . . . . . 160
Yasalar devreye giriyor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Para girişi durdu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Sızdırılan Bitcoin’ler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Paramız nereye gitti?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Dünyanın en büyük bulmacası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Mt. Gox’taki Bitcoin’lere Güle Güle: Aklanan kara paranın arkasındaki
sabıkalı fikir insanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Willy isminde bir bot ve Markus isminde bir bot daha. . . . . . . . . . . . . 168
Tutuklamalar, kara para aklama, davalar, devam eden davalar ve
kötüye kullanılan fonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Henüz bitmeyen hikâyeden son gelişme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
8. BÖLÜM | Kripto Madenciliği: Hiç yoktan bir şey oluşturmak
Kolay kazanılmış para: Kâr içinde yüzmek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
722 milyon dolarlık para basma makinesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Herkesin hayalindeki yaşam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Anarşistlerin toplandığı tatil yeri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Para basmak: Altın yumurtlayan kaz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Muğlak sayılar, cahil liderler ve yalan beyanlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Sayılarda yapılan düzenbazlıklar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Kaybolan muhteşem madencilik makineleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Sudan neredeyse farksız. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
“Başarısızlıkla sonuçlanamayacak kadar büyük” bir projenin
başarısızlıkla sonuçlanması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
9. BÖLÜM | Piyasa Manipülasyonu: Kripto sektöründeki pump ve
dump manipülasyonları
Endişe ve olasılıklar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Sosyal medya üzerinden dolandırıcılık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Organize toplu alım satım grupları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
İşin içine ünlüleri dahil etmek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
John McAfee. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Piyasa manipülasyonunu öğrenmek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Bir sonraki büyük yatırım fırsatı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
2 milyar dolarlık tweet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Atılan yeni tweet’ler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Benden bu kadar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
10. BÖLÜM: Kriptoyu İnsanların Yararına Kullanmak
Venezuela: Tavuk ve yumurta sorunu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Kriptoya hızlı geçiş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
İlk günlere dönelim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Finansal devrim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Kriptonun hâkim şirketlerce benimsenmeye başlanması. . . . . . . . . . 211
Facebook. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Plastikler ve okyanuslar: Mutlu sonla biten bir hikâye. . . . . . . . . . . . . 214
Kaynakça. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Dizin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

Giriş

Çıkarım yoluyla test etme ya da diğer adıyla ördek testi Normal şartlarda ve eski bir atasözünde de denildiği gibi bir şey ördeğe benziyorsa, ördek gibi yüzüyorsa ve ördek gibi vaklıyorsa o zaman genelde o şeyin ördek olduğu kabul edilir. Hiç olmadı ördeğe benzer özellikleri olan bir hayvan olarak görülür. Zirve noktasında 1,8 trilyon dolarlık değerlemeye ulaşan, bir dijital para ekosistemi olan kripto para neredeyse Vahşi Batı örneği oldu. Kripto alanında regülasyonlar henüz teknolojinin ve bu inovasyonun hızına yetişebilmiş değil, en azından son yıllarda bu alanda ya regülasyonlar büyük oranda eksik ya da hiç regülasyon yok. Hâl böyle olunca mafyanın, organize suç örgütlerinin, ajanların, bilgisayar korsanlarının, fırsatçıların ve dolandırıcıların aleni olarak suç faaliyetlerinde bulunduğu bir suç dünyası ortaya çıktı. Dolandırıcılıkların, hack’leme vakalarının, hırsızlıkların, insan kaçırmaların ve kaybolan insan vakalarının ardı ardına yaşandığı bu dünyada milyar dolarlık Ponzi sistemleri sıradan bir hâle geldi ve bir projenin, daha yeni topladığı parayı alıp ortadan kaybolması ihtimali yükseldi. Dolandırıcılıkların, maalesef diğer sektörlere kıyasla daha fazla yaşandığı kripto sektöründe ördek testi ile elde edilen sonuçlar daha farklı. Litecoin’in kurucusu ve kripto influencer’ı Charlie Lee’nin kripto sektöründeki dolandırıcılıklara dikkat çeken tweet’inde şu ifadeler yer alıyordu: “Eğer ördek gibi görünüyorsa, ördek gibi yüzüyorsa ve ördek gibi vaklıyorsa, muhtemelen o bir Ponzi sistemidir.”1 Evet, kripto sektöründeki dolandırıcılıklar yeni başlıyordu.

Üyelere özel bir grupta anlatılan hikâyeler BBC’de yayımlanan popüler podcast serisi The Missing Cryptoqueen’in sunuculuğunu yapan araştırmacı Jamie Bartlett’i, 2019 yılının Aralık ayında Noel için Crypto Curry Club üyelerimize özel düzenlediğimiz öğle yemeğinde ağırlamıştım. Podcast serisinin popüler olmasının ana sebebi, OneCoin isimli Ponzi dolandırıcılığının kurucusu olan Ruja Ignatova’nın yaklaşık 4 ila 15 milyar doları alıp kayıplara karışmasından sonra süren arama çalışmalarını konu edinmesiydi.

Tüm dünya bir sonraki seride neler konuşulacağını merakla bekliyordu. FBI tarafından aranan Ruja, iki yıldır kayıptı. Ruja, FBI’ın arananlar listesinde olduğunu duymuş ve o zamandan bu yana da kimseler tarafından görülmemişti. (Bu duyumu sevgililerinden, çevresindekilerden veya karışmış olması muhtemel organize suç örgütlerinden almış olabilir.) En azından adına kayıtlı yarım milyar dolar ve plastik cerrahiye olan ilgisi düşünüldüğünde herhangi bir yerde saklanıyor olabilirdi. Bu hikâye günümüze ait bir olayı yansıtan, dedektif filmlerindeki gibi, “Bu kadın nerede?” gizemine sahip olup gerçek zamanlı gelişmelerin paylaşıldığı bir hikâyeydi. Jamie konuşmayı sürdürdükçe odadaki atmosfer yoğunlaşıyordu. Jamie tüm paylaşacaklarını paylaştı, konuklarla konuşup Chatham House* kuralları çerçevesinde soruları cevapladı. O odada konuşulanlar başka herhangi bir yerde dile getirilemezdi. Bu yüzden özgürce konuştuk. Jamie, saatlerce bu konu hakkında bildiklerini paylaştı ve olayın en karanlık yanlarıyla ilgili bulgularını anlattı durdu.

Bu olay dile getirildikten sonra suçlar, dolandırıcılıklar ve sahtekârlıklarla ilgili başka hikâyeler de bir bir ortaya dökülmeye başladı. Üyelerimizin çoğu (çeşitli şekillerde kripto alanında uzmanlar) kripto dolandırıcılıklarıyla ilgili bildiklerini anlatmaya başladılar. Bu dolandırıcılardan bazıları ortada yoktu, çoğu ise hâlâ aktifti ve sıradan insanlardan milyarlarca dolar çalmaya devam ediyorlardı. Kendilerinin reklamını her gün kullandığımız arama motorlarında ve sosyal medya platformlarında yapıyorlardı. Başka neler döndüğünü öğrenmek için insanlarla konuşmaya başladım. Bu kişilerin çoğu (kripto sektöründe çalıştıkları ve yatırım yaptıkları yıllar boyunca) birçok karanlık işin döndüğü dolandırıcılıkları ortaya çıkarmışlardı. Kimileri ölüm tehditleri almıştı, çoğu da bildiklerinden veya araştırmaları neticesinde öğrendikleri şeylerden dolayı çevrimiçi ortamda sürekli korkutulmuştu.

Sonra da insanların arasında bu tip konuları konuşmamaya karar vermişlerdi çünkü risk almaya değmeyeceğini düşünüyorlardı. Fakat buna rağmen büyük dolandırıcılıkların arkasındaki kurnaz pazarlama stratejileri, bu dolandırıcılıklarda dönen oyunlar hakkında az da olsa bilgi verdiler. Ben de bölük pörçük bilgileri bir araya getirip bahsedilen dolandırıcılık projelerinden bazılarını araştırmaya başladım. Ayrıca bu bilgiler, hâlâ dünyanın dört bir yanındaki insanları aktif olarak dolandırmaya devam eden projelerin sohbet odalarına ve gruplarına kabul edilmemi sağladı. Böylece neler olup bittiğini görebilecektim. 800 milyar dolarlık balon Bitcoin’den sonra hızla binlerce kripto para ortaya çıktı. Kripto para oluşturmak çok kolaydı. Herhangi biri çok az bir çaba veya çok düşük miktarda para harcayarak yepyeni bir kripto para oluşturabilirdi. İlk coin arzı (ICO) olarak bilinen yeni bir kripto fon toplama yöntemiyle piyasaya proje üstüne proje yağdı. Jesus Coin, Sexcoin, PotCoin, TrumpCoin, Catcoin gibi projeler türemişti ve abartmadan söylüyorum, diğer proje adlarında da bunlara benzer kelimeler vardı. Kısa yoldan zengin olma umudu ve pazarlama stratejileri sonucunda 1,8 trilyon dolar zirvesine ulaşan ve binlerce farklı kripto projesini içinde barındıran bir balon yaratıldı.

Birçok ICO’nun gerçek dünyada hiçbir değeri veya kullanım alanı yoktu. Tıpkı dotcom balonu gibi… Tarihteki tüm balonlarda çılgınca ve devasa kazançlar, yüksek fiyat oynaklıkları yaşanmıştı ve büyük bir çoğunluğu kesinlikle hiçbir anlam ifade etmiyordu. İnsanlar, Bitcoin’e ve ondan sonra çıkan ilk kripto paralara erken yatırım yapanların nasıl paralar kazandıklarını gördüler ve kendi paylarını almanın yoluna düştüler. Paranın hoyratça saçıldığı, hack’lemelerin, dolandırıcılıkların, gerçekleşme ihtimali olmayan, çılgınca vaatlerin ve sözlerin verildiği zamanlardı. Zaman içinde hukuki yaptırımlar, kripto ICO projelerinin yüzde 98’inden fazlasını dolandırıcılık projeleri, başarısızlıkla sonuçlanmış projeler veya yatırımcılarının bağışladığı parayı kaybetmiş projeler olarak nitelendirecek kadar ileriye gidecekti.2 Bir süre sonra bu projeler teker teker bir sis bulutuyla kaplanmaya ve 2018 yılına kadar şişirilmiş kripto ve ICO balonu içinde kaybolmaya başladı.

Para nerede? Parayı göster. 

Bu projelerin hepsi unutulup gitmedi. Bazıları çeşitli yönleriyle göze çarpmayı başarmıştı. Bunlar, en heyecan verici görünen projelerdi: En çılgınca partileri düzenleyenler, paraları fütursuzca harcayanlar, dünyanın bir ucundaki etkinliklere insanları eğlenmeleri için gönderenler, yatırımcılarına özel lüks yatlarda seyahat ayarlayan projeler. Nereden çıktığı belli olmamasına rağmen en çok parayı toplamayı (her biri neredeyse milyarlarca dolar toplamıştı) ve en fazla takipçi sayısına ulaşmayı başarmış olanlar da bu projelerdi. Bu projelerin arkasındaki isimlerin zeki, güzel veya yakışıklı, hitabeti kuvvetli ya da etkileyici kişiler olmasına gerek yoktu. Zaten projenin arkasındaki isimler, çoğunlukla insanları kendilerine çekecek niteliklere sahip değildi. Bazı projelerde projenin arkasındaki isim bilinmiyordu bile.

Ki bu, dolandırıcılık amacıyla oluşturulmuş çoğu projenin ortak noktasıydı, projenin sahipleri tamamen anonimdi. Buna rağmen insanlar kendilerini bu projelerin kucağına atıp ellerine ne var ne yoksa veriyorlardı. Zenginlik trenini kaçırmamak için bu projelerin bir parçası olmak istiyorlardı. Bu kitapta yer verdiğim dolandırıcılıklar dünyadaki milyonlarca insanın yaşamını etkiledi. Milyonlarca insan bu projelere kandı ve milyarlarca dolar bu projelerde kaybolup gitti. Madalyonun bir yüzünde evlerini, birikimlerini, ailelerinin ve aile üyelerinin birikimlerini kaybeden insanlar, tüm paralarını bu dolandırıcılara kaptıran ve bu yüzden yeniden çalışmaya başlamak zorunda kalan yaşlı insanlar, intihar eden insanlar ve mahvolan yaşamlar içeren dehşet verici hikâyeler var. Madalyonun diğer yüzünde ise bu dolandırıcılık projelerini yürüten ve bunların reklamını yapanların elmasları, lüks araçları, yatları, villaları ve gösterişli, milyon dolarlık yaşamları var.

Bir sonraki kurban kim olacak? 

Dolandırıcılık projeleri günümüzde hâlâ var. Bazıları bu kitapta bahsettiklerim, bazıları bu bahsettiklerimin neredeyse tıpatıp aynısı ve hatta aynı kişiler tarafından oluşturulmuş projeler. Tüm tarayıcılarda ve sosyal medya platformlarında aktif olarak insanları ağına düşürmeye çalışan dolandırıcılık grupları kol geziyor. En büyük kripto dolandırıcılıklarının yaşandığı bu suç dünyasında, yaşananların doğru olduğu gerçeğini bilmiyor olsaydık olanlara inanmak imkânsız gelebilirdi. Kripto dolandırıcılıkları yalnızca kripto yatırımcılarını etkilemiyor. Projeler, dünyanın dört bir yanındaki sıradan insanlardan milyarlarca dolar yürütmeye devam ediyor. Dolandırılmaya karşı bir bağışıklığımız yok ne de olsa. Dolandırıcılık amacıyla oluşturulmuş projelerin alnında, “Ben dolandırıcıyım,” yazmıyor. En azından ilk görüşte dolandırıcı olup olmadıkları anlaşılmıyor. Bazılarının öyle olduğunu anlıyoruz çünkü bu projelerden bazıları hatalarla dolu. Dolayısıyla neredeyse herkes böyle projelerin açıkça dolandırıcılık amaçlı olduğunu anlıyor.

İyi bir pazarlama stratejisi yürüten, gayet düzenli ve ilgi çekici internet sitesine sahip, genelde elindeki parayla en iyi ve ikna yeteneği en kuvvetli satışçıları işe alan dolandırıcılık projeleri de var. Okurken göreceksiniz, bu tür projelere kanmak çok kolay. Daha önce lunaparkta bir hız trenine bindiniz mi? Bu kitapta yer alan hem kripto dünyasında hem de modern tarihte toplulukları ve ülkeleri derinden sarsmış bazı dolandırıcılıkları okurken kendinizi âdeta inişli çıkışlı raylarla dolu bir hız trenine binmiş gibi hissedeceksiniz. Dolandırıcılıkların yapısını, nasıl oluştuklarını, bazı insanların bu tarz projelerin ağına nasıl düştüklerini, bazılarının ise tıpkı üst üste dizilmiş bir iskambil destesinin çökmesi gibi tüm sistem çökmeden önce bu projelerden doğru zamanda nasıl çekilebildikleri gibi konuları derinlemesine inceleyeceğiz. Kitabın sonlarına doğru ilerlerken şu sorulara cevap bulmuş olacaksınız:

• Bazı dolandırıcılıklar başarısızlıkla sonuçlarken bazıları nasıl devasa düzeyde büyüme kaydedebiliyor?
• Bir şeyin iyi olduğunu ya da gerçek olamayacak kadar iyi olduğunu nasıl anlıyorsunuz? Bu ikisini birbirinden nasıl ayırt edebiliriz?
• Neden bazı insanlar bu dolandırıcılıklara kanıyor?
• İnsanlar, paralarını çok başka şeyler için harcayabilecekken nasıl oluyor da bazı dolandırıcılık projelerine ellerinde avuçlarında ne varsa hepsini verebiliyorlar?
• İnsanlar dolandırıcılık amaçlı oluşturulmuş bu yapılar çökene kadar onların dolandırıcılık olduğunu nasıl anlamadılar? Çökmüş olmalarına ve hukuki yaptırımlar uygulanmış olmasına rağmen neden hâlâ bazı insanlar bu projelere yatırım yapmaya ve bunları desteklemeye devam ediyor? Nasıl olur da söz konusu projeler insanları bu kadar kolay çekebilir?
• Sayıları az olsa da bazı insanlar, bir projeyi duyduktan sonra o projenin dolandırıcılık amaçlı olduğunu sezgileriyle saniyeler içerisinde nasıl anlayabiliyorlar?
• Bu tür dolandırıcılıkları saniyeler içinde fark edebilen, az sayıdaki insanlardan biri olmayı nasıl öğrenebiliriz?

Gri bölgeler 

Bu kitabın sadece dolandırıcılıklarla ilgili olmadığını belirtmeliyim. Tıpkı her şeyin ya beyaz ya da siyah olmadığı gibi kripto sektöründe de her şeye “dolandırıcılık” veya “dolandırıcılık değil” diyemeyiz. Kimi durumlarda geleneksel finans sektörü, yasalara uygun hareket eden kripto şirketlerinin kredi alabilmesini veya istedikleri şekilde faaliyet yürütebilmelerini zorlaştırarak amacından sapmış gibi görünüyor. Birden fazla kripto şirketi geleneksel bankacılık sisteminin veya kontrolleri dışındaki diğer faktörlerin kurbanı olmuş durumda. Küçük çaplı start-up şirketlerinde çalışmaya başlamış olan bazı insanlar, kripto sektörü çok hızlı değiştiğinden, Bitcoin fiyat açısından bir tepeye tırmanıp bir düştüğünden ve kriptoya olan talep her zaman stabil olmadığından kısa süre içinde, altından kalkamayacakları işleri giriştiler. Bu kitaptaki bazı bölümlerde tam anlamıyla dolandırıcılık diyebileceğimiz dolandırıcılıklar, sahtekârlık içeren projeler veya baştan beri Ponzi olduğu belli olan projeler yer alıyor. Bunların bazıları net değil (bu projelerde koşullar ya da niyet değişmiş olabilir). Projenin meşruluğu veya amacı zaman geçtikçe daha belirsiz bir hâl almış olabilir.

Diğer gruptaki projelerin ise daha çok talihsiz olaylar, alınan kötü kararlar ve yapılan hatalar nedeniyle dolandırıcı olarak anıldıklarını düşünüyorum. Bu projeleri dolandırıcılık olarak adlandırmıyorum ya da en azından böyle bir amaçla yola çıktıklarını sanmıyorum. Bazı kripto projelerinin, geleneksel bankacılığın sunduğu seçeneklere erişemediklerinden bu duruma düştüklerini ve kasten suç faili konumuna düşürüldüklerini düşünüyorum. Bazı olaylarda kesinlikle yanlış ya da eksik anlama ve net olmayan meseleler var.

Biraz da umut 

Güzel bir pazarlama stratejisi uygulayan, büyük vaatlerde bulunan ve başta yüksek tutarlarda ödemeler yapan dolandırıcılık projeleri dünyadaki neredeyse bütün sektörlerde var. Yani bu durum, sadece kripto sektörüne özel bir şey değil. Eğer bu kitap sayesinde tek bir kişinin bile parasını bir dolandırıcılık projesine (kripto olsun ya da olmasın) kaptırmasını önleyebilirsek amacıma ulaşmış olacağım. Olumlu bir açıdan baktığımızda kripto paraların devrim niteliğinde bir teknolojinin ürünü olduğunu ve gerçekten de milyarlarca insanın yaşamını değiştirebileceğini söylemeliyim. Kriptonun gücü yadsınamayacak derecede büyük. Bu sektördeki dolandırıcılık olayları tarihe karıştığında kripto sektörü düşünülenin çok daha ötesine geçecek. Kitaptaki son bölüm olan “Bireyler için kripto”da kripto paraların, ta başından beri geleneksel finans sistemi tarafından yok sayılan ve hatta sömürülen milyarlarca fakir insanın ekonomik anlamda özgürleşmesini ve birçok bireyin siyasi anlamda özgürlüğüne kavuşmasını sağlayacak, çok kuvvetli bir potansiyeli olduğuna dair bir umut ışığı yakacağız. Kriptoda her şeyin çok hızlı değiştiğini, bu yüzden kitabı yayıma hazırlamanın çok zaman aldığını ve çok çaba gerektirdiğini tekrar söylemenin bir lüzumu yok. Siz bu kitabı okurken eminim bazı bilgiler değişmiş olacak. Umarım hoş bir okuma serüveni yaşarsınız!

…