Birazoku

Mustafa Kutlu’nun gezi yazıları serisinin bu son kitabında, İstanbul’un Anadolu yakasının tarihine bir yolculuk yapıyoruz.

Camiler, köşkler, yollar ve insanlar… Her ayrıntı Kutlu’nun kalemi ile ince ince işlenmiş, görseller ile de zenginleştirilmiştir.

Bu üçüncü kitapla Mustafa Kutlu’nun İstanbul gezisi nihayete eriyor ama okurları için yepyeni bir macera başlıyor.

İçindekiler

Yahya Efendi Dergâhı, 11
Huzur ve Sükûnun Işığı, 16
Ortaköy’e Doğru…, 24
Star-Mekân Ortaköy, 28
Köprünün Altı ve Defterdar Burnu, 37
Bebek, 46
Bebek-Hisar Arası, 55
Serin Serviler Altında, 64
Rumeli Hisarı ve Pop Müzik, 73
Baltalimanı Sahilsarayı, 82
Zamanın Sesleri, 91
Mirgûn Bağçesi’nden Emirgan’a, 96
İstinye Körfezi, 104
Yeniköy’ün İhtişamı, 109
Bir Otelin Gölgesinde…, 126
Kireçburnu ve Sinagrit, 134
Mekân Şuuru ve Yenileşme, 143
Büyükdere Çayırı, 148
Piyasa Caddesi, 156
Sarıyer’de Ye Böreği, İç Suyu, 161
Sarıyer’in Suları, 169
Telli Baba ve Rumeli Kavağı, 177
Boğaziçi: Son İstanbul, 181
Boğaz’ın İki Yakası ve Boğaziçi Yasası, 185
Anadolu Kavağı, 189
Yağmurda Beykoz, 201
Tokat Bahçe’nin Esrarı, 212
Mecidiye veya Beykoz Kasrı, 216
İncirliköy ve Paşabahçesi, 224
Çubuklu Efsanesi, 231
Körfezdeki Dalgın Su, 238
Güzelce Hisar, 249
Göksu’da Bir Gümüş Servi, 256
Göksu’dan Küçüksu’ya, 260
Kandilli Yüzerken Uykularda…, 264
Mavi ile Yeşilin Buluştuğu Yer, 274
Kaymak Mustafa Paşa Camii Bahçesinde, 281
Çengelköy’de Baharı Karşılamak, 285
Çengelköyü’nde Tarih, 289
Havuzbaşı’nda Bir Tekke, 297
Küplüce’nin Trajik Güzelliği, 302
Beylerbeyi’nde Zaman, 311
Boğaziçi’nde İskele Kahveleri, 320
Nakkaş Baba Mezarlığı, 329
Cami, Kilise ve Sinagog Yan Yana: İşte Kuzguncuk, 333

SUNUŞ

İstanbul gezi yazılarını niçin kaleme aldığımı daha önce yayımlanan iki kitabımda (Topkapı’dan Topkapı’ya ve Haliç ile Çepeçevre İstanbul) anlatmıştım. Bu çabayı biraz daha açarak niyetimi netleştirmek istiyorum. Bu şehirde yirmi yıl yaşadıktan sonra bir gün dehşet içinde “İcadiye’nin, Tavukuçmaz’ın, Selamsız’ın, Çıksalın’ın” nerede olduğunu, oralara nasıl gide- bileceğimi bilmediğimi farkettim. Sora sora gidilir elbet.

Doğru, çeşitli yerlerde bu semtlerin adını okuyor, başkalarından duyuyor, bulundukları yeri çıkar- maya çalışıyordum. Bunlara Ayrılık Çeşmesi’ni, Sarmaşık Cami ve Tekkesi’ni, sur kapılarını, konakları, hamamları, kiliseleri ve mezarlıkları daha binlerce unsuru ekle- yince; bunca yıldır oturduğum şehrin cahili oldu- ğumu anladım. Gülü tarife ne hacet.

Bu şehir Devlet-i Âliye’nin payitahtıdır. Bu şehirden bîhaber olmak ecdadından, medeniyetinden, kültüründen, irfanından, sanatından, inancından,ahlâkından, zerafetinden, nezaketinden hâsılı kendinden bîhaber olmak demektir. İstanbul’a gitmek bir bakıma “kendine gelmek”tir. Elbette insan yaşadığı mekân (tabiat) ve kullandığı eşya ile sağlıklı bir münasebet kurmalıdır. Yaşadığı şehri tanımayan, eşya ile sağlıklı münasebet geliş- tiremeyen insanlar komşuları, hemşehrileri, hatta akrabaları ile dahi doğru ve yararlı ilişkiye geçemez. Hemşehrilik duygusu ve hukuku doğmaz. Kazanım ve paylaşım hususunda bencillik öne çıkar ve içinde otu- ranlar şehri âbad edecek yerde berbat etmeye başlar.

İstanbul’u öncelikle bir hikâye yazarı olarak gezdim. Tarihçi olmadığım gibi tarih yazmıyorum. Bahset- tiğim semtler ve binalar hakkında çok değerli etüt- ler bulabilirsiniz. Lakin yine de gezilerin nirengi noktalarını tarihî yapılar çiziyor. Bir ikindi vakti hiç görmediğim ve girmediğim bir caminin bahçe- sinde oluyorum. Cemaatle tanışıp konuşuyorum. Kalabalık sokaklardan, harap evler ve bahçelerden, yeni inşa edilmekte olan semtlerden geçiyorum. “Yaşayan İstanbul” bütün karmaşası ile beni içine çekiyor. Öteden beri Türkiye’de gördüğüm toplumsal değişim İstanbul ölçeğinde ilgi odağımı oluşturuyor. İstanbul Türkiye’de yaşanan değişimi bütün çıplak- lığı ile gözler önüne seriyor. Ülkemizin ve insanımı- zın nereden nereye geldiğini apaçık görüyorsunuz. Sonu tarifsiz acılar ve kederlere varsa bile nasıl bir çıkmazın içine doğru yürüdüğümüz anlaşılıyor. İzmit’ten Tekirdağ’a uzanan koca bir kördüğüm.

Bu kitapta dünyanın, ülkemizin ve İstanbul’un en güzel köşesi “Boğaziçi” yer alacak. İstanbul’u gezmenin âdabı Eyüp Sultan’dan başla- maktır denilmiş. O vazifeyi ikinci kitapta (Haliç ile Çepeçevre İstanbul) yaptık. Şimdi dahi yine ruhaniyeti olan bir mekândan hareket edeceğiz. Efendim, burası Rumeli yakasında bulunan “Yahya Efendi Dergâhı”dır. İlk adımı “Besmele” ile atıyoruz. Bidayeti hayrolanın nihayeti de hayrolur inşallah.

*

İstanbul gezi yazılarının bu üçüncü kitabını 29 yıl sonra baskıya hazırlarken önce yazdığım “Sunuş”a ekleyecek bir şey bulamadım. Ancak öteki kitapların girişlerinde de belirttiğim gibi bu gezi yazılarının en büyük eksikliği “fotoğ- raf” oldu. Acemilik, ihmalkârlık ne derseniz deyin. Fotoğraf bu tür metinlerde esası teşkil eder. Bunu bildiğimden olacak Boğaz gezisi için arkadaşım İbrahim Kalın’dan (Şimdi Cumhurbaşkanlığı sözcüsü) makinesini ödünç alarak bazı fotoğraflar çekmiştim. Çoğu silik ve bozuk çıkmış. Eh ilk kez fotoğraf çekiyordum, olacak o kadar. Yine de belge olsun diye bazılarını kitaba koydum. İlaveten, Ekrem Işın ile beraber Kanal 7 televizyonu için çektiğimiz “İstanbul Tekkeleri” belgeselinden birkaç fotoğraf da ekledim.

Mustafa Kutlu
15 Mayıs 2021 – Başakşehir