Birazoku

Bu kitapta İslamofobinin iç ve dış temel dinamiklerinin farklı açılardan ele alınması, Batı’nın desteklediği radikal yapılarla İslamofobiyi nasıl tırmandırdığının ve buna karşı ılımlı İslam dayatması ile de Müslümanları nasıl kontrol altına almayı hedeflediğinin örnekleri ile ortaya konulması ve Müslümanların öz eleştiri yapması amaçlanmıştır.

Yakın çağımızda Doğu’nun iç çekişmeleri, yozlaşmaları, güç sarhoşluğu ve sanayi devrimini kaçırması ile Batı, hâkim duruma geçmiştir. Gücü eline geçiren Batı, geçmişin intikamını almak üzere “Batı’nın medeni, Doğu’nun barbar” olduğu felsefesini dayatmıştır. On dört asırdır Batı’nın Doğu’dan kastı daima İslam olmuştur. Bir taraftan destekledikleri radikal İslami yapılarla Müslümanları şiddet ve terör yanlısı gösterirken diğer taraftan kendi emperyal çıkarlarını korumak adına farklı coğrafyalarda bizzat kendilerinin destekledikleri ılımlı İslami yapılarla İslam dünyasını kontrol altında tutmaktadırlar. Batı, İslamofobiyi körüklemek adına başta mezhep çatışmaları olmak üzere din temelli tüm argümanları kullanmaktadır. Ancak onlara bu malzemeyi ve fırsatı verenler de bizzat Müslümanların kendileridir. Kitapta İslam Dünyasının farklı coğrafyalarında destekledikleri çok sayıdaki Radikal (Vehhabilik, Irak Şam İslam Devleti (DEAŞ), Boko Haram) ve ılımlı yapılardan (Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ), Tahir-ul Kadri, Kesnizani) üçer örnek detaylı irdelenerek İslamofobi oluşumundaki etkileri değerlendirildi. Bu yapılar üzerinden mezhep çatışmaları ve sosyokültürel farklılıklar körüklenerek İslam dünyasının nasıl atomize edildiği, radikal veya ılımlı olması fark etmeksizin Müslümanların nasıl kontrol altına alınabildiği, sürekli savunma pozisyonunda bırakılan Müslümanların nasıl çaresizleştirildiği detaylı olarak ele alındı. Sürekli düşmanı dışarıda arayan İslam dünyasının özeleştiri yaparak kendisini sorgulaması gerektiğine, radikal veya ılımlı olduğu fark etmeksizin bu tarz yapıların her zaman uluslararası bağlantılarının olabileceğine ve bunlara karşı daima teyakkuzda olunması gerektiğine dikkat çekildi.

ÖN SÖZ

İslamofobi, her ne kadar yakın tarihin bir kavramı olarak sunulsa da tarihi sürekliliği olan bir anlayışı, kaygıyı ve üretilmiş korkuları yansıtmaktadır. Aslında İslamofobik tutum ve davranışların temelinde teopolitik karşıtlıklarla birlikte tarihsel sürekliliği olan Doğu-Batı çatışması yatmaktadır. Bütün baskı ve algılara rağmen Batı toplumunda İslam’ın kabul görmesi ve Müslümanlığın yayılması, Batı’yı her zaman korkutmaktadır. Gittikçe daha fazla Müslümanla yüzleşen, birlikte yaşamak durumunda kalan Batı, kendi değerlerini koruyamama ve İslamlaşma endişesi yaşamaktadır. Batı, İslamofobiyi körüklemek adına tüm argümanları kullanmaktadır. Ancak onlara bu malzemeyi ve fırsatı verenler de bizzat Müslümanların kendileridir. İslamofobinin tüm yönleriyle ele alındığı bu çalışmada, sadece Batı’yı suçlayarak İslamofobiye çözüm üretilemeyeceği ve tüm tarafların sorumluluklarının tartışmaya açılması gerektiğinden hareketle İslamofobi oluşumunda Müslümanlardan kaynaklı sebepler ele alınmış, radikal yapılar kadar ılımlı yapıların da İslamofobiye yol açabileceği öngörülmüş ve öz eleştiri yapılması gerekliliğine dikkat çekilmiştir. Çalışma, giriş kısmına ilave üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, araştırmanın amacı, konusu, yöntemi ve bilim dünyasına katkısı hakkında bilgi verilerek kaynak değerlendirmeleri gözden geçirildi. Birinci bölümde, Doğu-Batı medeniyet ayrışmaları ve çatışmaları, fundamentalizm, radikalizm, ılımlılık, İslamofobi kavramları üzerinde durularak kavramsal çerçeveleri belirlendi ve özellikle İslamofobinin tarihsel seyriyle birlikte siyasal ve psikososyal yansımaları değerlendirildi. İkinci bölümde, çalışmanın ana konusu olan farklı coğrafyalardan Vehhabilik, DEAŞ ve Boko-Haram olmak üzere üç radikal; FETÖ, Tahirü’l-Kadri ve Kesnizani olmak üzere üç ılımlı yapı ele alındı. Üçüncü bölümde, radikal ve ılımlı İslami yapıların İslamofobi amaçlı nasıl kullanıldıkları, bu yapıların ortaya çıkmasındaki etkenler değerlendirildi. Radikal veya ılımlı olduğu fark etmeksizin bu tarz yapılanmaların İslamofobik tutumların ortaya çıkışında kullanışlı aparat olabileceklerine ve uluslararası bağlantılarının bulunabileceğine dikkat çekildi. Sayısal alanda eğitim almış biri olarak lise yıllarımdan beri yoğun sosyal okumalarımın neticesinde Tarih lisans mezuniyetim sonrası bu alanda doktora yapmam konusunda beni cesaretlendiren, her zaman sabırla yol gösterici olan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Şehmus DEMİR’e, fikirleri ve metodolojisi ile çalışmalarıma her zaman destek veren danışman hocam Doç. Dr. Muhyettin İĞDE’ye, derslerinden istifade ettiğim tüm hocalarıma, gerek kitabın redaksiyonu gerekse hızlı neşredilmesi için büyük emekler harcayan FCR yayıncılık sahibi Hüseyin NAZLIAYDIN Bey’e ve tez yazım aşamasında bana desteklerini esirgemeyen başta değerli eşim olmak üzere aileme çok teşekkür ederim.

Ali GÜR

Temmuz 2024

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ———————————————————————————- 9
KISALTMALAR ———————————————————————– 17
GİRİŞ ———————————————————————————— 19
A) Araştırmanın Konusu ——————————————————- 19
B) Araştırmanın Amacı ve Önemi ——————————————- 25
C) Araştırmanın Yöntemi —————————————————— 26
D) Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ——————————– 27
E) Araştırmanın Kaynakları ————————————————— 29
BİRİNCİ BÖLÜM
DOĞU-BATI-RADİKALİZM-ILIMLILIK-İSLAMOFOBİ
KAVRAMLARI ———————————————————————— 35
1.1. Doğu-Batı ——————————————————————— 35
1.1.1. Doğu ve Batı Tanımı ———————————————– 36
1.1.2. Doğu ve Batı’yı Oluşturan Değerler ————————— 37
1.1.3. Tarih boyunca Doğu-Batı mücadelesi ———————— 45
1.1.4. Doğu-Batı Bağlamında Medeniyetlerin Şekillenmesinde
Dinin Rolü ——————————————————————— 56
1.1.5. Müslüman Doğu-Hristiyan Batı ——————————– 61
1.1.6. Doğu-Batı Çatışması Bağlamında Oryantalizm ve
Oksidentalizm —————————————————————- 64
1.2. Radikalizm ve Radikal İslam ——————————————- 69
1.2.1. Fundamentalizm-Radikalizm-Dinî Radikalizm ve Radikal
İslam —————————————————————————- 69
1.2.2. Dinî Radikalizm İçinde Dinî İdealizm ve Şiddetin
Araçsallaştırılması———————————————————– 78
1.2.3. Radikal İslam’ın Çıkış Kaynağı Olarak Şii-Sünni
Çatışması ———————————————————————– 87
1.2.4. Radikal İslam’ın Öncüsü Olarak Tarihsel Selefilik
Vehhabilik Cihadi Selefilik ———————————————– 96
1.3. Ilımlılık ve Ilımlı İslam ————————————————- 103
1.3.1. Ilımlılık ve Ilımlı İslam Kavramları ————————- 103
1.3.2. Ilımlı İslam’ın ortaya çıkışı ve nedenleri —————— 106
1.3.3. Anadolu Müslümanlığı ve Ilımlı İslam Ayrışması —— 113
1.3.4. Geleneksellikten Ilımlı İslam’a Dönüşümün Temel
Dinamikleri—————————————————————— 114
1.4. İslamofobi —————————————————————— 120
1.4.1. İslamofobinin Kavramsal Çerçevesi ————————- 120
1.4.2. İslamofobi ile İlişkili Entegrizm ve Fundamentalizm – 122
1.4.3. İslamofobinin Tarihsel Gelişimi ve Güncel Durumu — 125
1.4.4. İslamofobinin Tanımlanması Sorunu: Gerçek mi/Algı mı? 127
1.4.5. İslamofobi Yerine İslamodium Kavramının Kullanımı —– 129
1.4.6. İslamofobinin Teolojik Kökenleri —————————- 132
1.4.7. İslamofobinin Felsefi Kökenleri ve Zenofobiden
İslamofobiye Geçiş Felsefesi ——————————————- 137
1.4.8. Kültürel Irkçılık Olarak İslamofobi ————————- 139
1.4.9. Bir Nefret Suçu Olarak İslamofobi ————————– 142
1.4.10. İslamofobinin Siyasal Açıdan Değerlendirmesi ——– 146
1.4.11. İslamofobinin Psikososyal Açıdan Değerlendirmesi —- 148
İKİNCİ BÖLÜM
RADİKAL VE ILIMLI İSLAMİ YAPILARA ÖRNEKLER VE
ANALİZLER ————————————————————————– 151
2.1. Radikal İslami Yapılar ————————————————– 151
2.1.1. Vehhabilik ———————————————————- 151
2.1.1.1. Vehhabiliğin Genel Durumu ————————— 151
2.1.1.2. Vehhabiliğin Oluşumunda Jeopolitik Etkenlerin
Rolü ———————————————————————– 153
2.1.1.3. Vehhabiliğin Gelişim Merhaleleri ve Muhammed b.
Abdulvehhab’ın Rolü ———————————————— 156
2.1.1.4. Vehhabiliğin Devletleşme Süreci ——————— 160
2.1.1.5. Vehhabiliğin Temel İlkeleri —————————- 165
2.1.1.6. Vehhabilik-Selefilik İlişkisi—————————– 173
2.1.1.7. Vehhabilik-Haricilik İlişkisi —————————- 175
2.1.1.8. Vehhabiliğin Arabistan Dışındaki Etkileri ——— 177
2.1.1.9. Vehhabiliğin Türkiye’de Yayılışı ve Etkileri —— 182
2.1.1.10. Vehhabiliğin Güncel Yansımaları —————— 186
2.1.2. el-Kaide’nin Güncel Versiyonu: Irak-Şam İslam Devleti
(DEAŞ) ———————————————————————— 191
2.1.2.1. Örgütün İsimlendirilmesi ——————————- 191
2.1.2.2. DEAŞ’ın Kuruluşu ve Etkili Olduğu Coğrafya —- 193
2.1.2.3. Örgütsel Yapı ———————————————– 206
2.1.2.4. Din Anlayışı ————————————————- 210
2.1.2.5. Örgütsel Faaliyetleri ————————————- 215
2.1.2.6. Türkiye’deki Faaliyetleri ve Türkiye’nin DEAŞ’la
Mücadelesi ————————————————————– 218
2.1.2.7. DEAŞ’ın Güncel Durumu——————————– 223
2.1.3. Boko Haram ————————————————— 226
2.1.3.1. Tarihî Seyri ve Etkili Olduğu Coğrafya ————- 226
2.1.3.2. Nijerya’nın Jeostratejik Konumu ——————— 229
2.1.3.3. Din Anlayışı ve Faaliyetleri —————————- 233
2.2. Ilımlı İslami Yapılar —————————————————– 240
2.2.1. Tahiru’l-Kadri —————————————————— 240
2.2.1.1. Kurucusu Tahiru’l-Kadri’nin Hayatı —————– 240
2.2.1.2. İnanç Esasları ———————————————- 243
2.2.1.3. Faaliyet Alanları ——————————————- 247
2.2.1.4. FETÖ ile Benzerlikleri ———————————– 250
2.2.2. Kesnizani ———————————————————— 261
2.2.2.1. Kesnizaniliğin Tarihçesi ——————————— 261
2.2.2.2. İnanç Esasları ve Faaliyetleri ————————– 265
2.2.2.3. Irak İşgalindeki Rolleri ———————————- 271
2.2.2.4. FETÖ ile Benzerlikleri ———————————– 274
2.2.3. Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) —————————– 276
2.2.3.1. Fetullah Gülen’in Hayatı ——————————– 276
2.2.3.2. Gülen’in Kişilik Özellikleri ve Düşünce Yapısı — 285
2.2.3.3. Gülen’in İlişkileri —————————————— 294
2.2.3.4. FETÖ’nün Kuruluş ve Yapılanması —————— 304
2.2.3.5. Örgütün Psikopatolojik Değerlendirmesi ve Zihin
Kontrolü Yöntemleri ————————————————- 308
2.2.3.6. Ilımlılıktan Teröre Dönüşümde Şiddetin Patolojik
Anatomisi ————————————————————— 311
2.2.3.7. Örgütün Devlette Kadrolaşması Sivil Toplum
Kuruluşları ve Cemaatlere Sızması —————————— 314
2.2.3.8. Örgütün Eğitim Kurumları Yapılanması ve
Soruların Çalınması ————————————————– 318
2.2.3.9. Örgütün Sosyoekonomik Boyutu ——————— 320
2.2.3.10. Örgütün Medya Yapılanması ———————— 322
2.2.3.11. 15 Temmuz ve Sonrası Gelişmeler —————– 323
2.2.3.12. 15 Temmuz’un Psikolojik Sosyolojik ve Teolojik
Sonuçları —————————————————————- 327
2.2.3.13. FETÖ’nün Diğer Örgütlerle Benzerlikleri ——– 328
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
RADİKAL VE ILIMLI İSLAMİ YAPILARIN İSLAMOFOBİ AMAÇLI
KULLANILMASI VE İSLAM TOPLUMU AÇISINDAN ÖZ ELEŞTİRİ — 333
3.1. Radikal ve Ilımlı İslami Yapıların İslamofobi Amaçlı
Kullanılması ———————————————————————- 333
3.1.1. 11 Eylül Saldırısı Sonrası Batı Dünyasında İslamofobinin
Yükselişi ———————————————————————- 333
3.1.2. İslamofobinin Yükselmesinde Medya İletişim Araçlarının
Etkisi ————————————————————————– 339
3.1.3. Batı Dünyasının İslamofobi Çıkmazında Euro-İslam
Dayatması ——————————————————————- 349
3.1.4. Siyasal Hegemonizmin Aracı Olarak İslamofobinin Somut
Örneği PEGIDA ———————————————————— 364
3.1.5. Uluslararası Düzensiz Göçlerin İslamofobi Algısında
Kullanılması —————————————————————– 369
3.1.6. İslamofobi Söylemleri Üzerinden İslam Dışı Toplumların
Konsolidasyonu ———————————————————— 376
3.1.7. İslam Dünyasında Terörün Temel Dinamikleri ve
Şiddetin İslamileştirilmesi ———————————————- 378
3.1.8. İslam’ın Şiddet ve Terörizmle Özdeşleştirilmesinin
Kaynağı Olarak Mezhep Çatışmaları ——————————– 398
3.1.9. Batı’da Süren Yüzyıllık Mezhep Savaşlarının Nasıl Sona
Erdiğinin Analizi ———————————————————- 411
3.1.10. Radikal ve Ilımlı Yapıları Kuran ve Destekleyen
Aktörler ———————————————————————- 414
3.2. İslam Toplumu Açısından Öz Eleştiri —————————— 431
3.2.1. İslam Dünyasında Şiddet Olayları ve Çatışmaların
Analizi ——————————————————————— 431
3.2.2. İslamofobi Oluşumunda Batı ve Doğu’nun Rolleri — 435
3.2.3. Batı’da Yükselen İslamofobi ———————————– 441
3.2.4. İslam Dünyasında Yükselen İslamofobi ——————– 445
3.2.5. Türkiye’de Fundafobi-Laikofobi Çatışması ve Yükselen
İslamofobi ——————————————————————- 459
3.2.6. İslamofobi Bağlamında Toplumsal Öz Eleştiri ———– 466
3.2.6.1. Hoşgörüsüzlük ve Tefrika —————————— 470
3.2.6.2. Cehalet, Taassup ve Din İstismarı ——————– 471
3.2.6.3. Kişi veya Kurumların Kutsallaştırılıp Dokunulmaz
Kılınması —————————————————————- 474
3.2.6.4. İslam’ı Geçmişte Dondurmak ve Maziye Hapsetmek
—————————————————————————– 477
3.2.6.5. Vahiy ve Akıl Birlikteliğinin Kaybedilmesi ——- 478
3.2.6.6. Evrensel Ahlak Anlayışının Üretilememesi ——- 480
3.2.6.7. Selefilik ve Sufizm Kıskacı —————————– 482
3.2.6.8. Şiddet ve Terörü Meşrulaştırma Aracı Olarak Cihat
Anlayışı —————————————————————— 483
3.2.6.9. Sosyokültürel Uyum Problemleri ——————– 487
3.2.6.10. Temsiliyet Problemi ———————————— 488
3.2.6.11. Kadının Statüsü ve Kadına Şiddet —————— 488
3.2.6.12. Otokratik Yönetimlerin Fikirsel ve Yaşamsal
Kısıtlamaları ———————————————————– 489
3.2.6.13. Kurtarıcı Mehdi Beklentisi ————————— 491
3.2.6.14. Güvenin ve Adalet Anlayışının Kaybedilmesi — 492
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ———————————————— 495
KAYNAKLAR ———————————————————————— 507
DİZİN ———————————————————————————- 583

….