Birazoku

Robert Alexy çağdaş hukuk kuramının ve hukuk felsefesinin yaşayan en önemli isimlerinden biridir. Bu kitap 13 dile çevrilmiş, bu alanların artık klasikleşmiş eserleri arasında yer almaktadır.

Bu kitabın merkezinde hukuk ve ahlak arasındaki ilişki bulunmaktadır. Hukuki pozitivizm bu ikisinin ayrılması gerektiğini iddia eder. Hukuki pozitivizme göre hem hukuk kavramı ve hem de hukukun geçerliliği ahlak dışında tanımlanmalıdır. Robert Alexy bu tezin yanlış olduğunu göstermeye çalışmaktadır. İlk olarak hukuk ve ahlak arasında zorunlu kavramsal bir bağ bulunmaktadır, ikinci olarak, hukuk kavramını ve hukukun geçerliliği kavramını, ahlaki unsurları içerecek şekilde tanımlamanın lehinde normatif nedenler vardır. Bu nedenlerle hukuki pozitivizm hukukun kapsayıcı bir tezi olarak başarısızlığa uğramaktadır.

Bu tezler kitaba eklenen “Hukukun İkili Doğası” makalesiyle pratik aklın kurumsallaştırılmasının bir sistemi olarak geliştirilmiştir. Bu sistem demokratik anayasa devletinin temel unsurlarını içermektedir.

İçindekiler
Birinci Baskı İçin Önsöz 13
Genişletilmiş Baskı İçin Önsöz 14
Türkçe Çeviriye Yazarın Önsözü 15
Çevirenin Önsözü ve Alexy’nin Hukuk Kavramına
ve Hukukun Geçerliliği Tezlerine Bir Giriş
16
I. Robert Alexy: Yaşamı, Eserleri ve Önemi 16
II. Alexy’nin Hukuk Kavramı 20
III. Kitabın Mimarisi 21
IV. Alexy’de Hukukun, Genel Rasyonel Söylemin Özel
Hali Olması Kuramı
29
V. Temel Haklar Kuramı 30
VI. Kognitivizm Sorunu 31
VII. Alexy’nin Tezlerinin Hukuk Biliminin Çeşitli
Alanlarında Üstlenilmesi
31
VIII. Terminolojik Sorunlar ve İngilizce Alıntılar 32
IX. Alexy’nin Sisteminin Türkiye Açısından Önemi 34
X. Teşekkür 35
Kısaltmalar 36
Hukuk Kavramı ve Hukukun Geçerliliği
1. Bölüm
Hukuki Pozitivizm Sorunu 39
I. Temel Tutumlar 39
II. Hukuki Pozitivizm Konusundaki Tartışmanın Pratik
Önemi
40
1. Yasal Haksızlık 41
2. Hukuku İlerletici Geliştirme 43
2. Bölüm
Hukuk Kavramı 46
I. Ana Unsurlar 46
II. Pozitivist Hukuk Kavramları 46
1. Esas Olarak Etkinliğe Yönelik Hukuk Kavramları 47
1.1. Dışsal Boyut 47
1.2. İçsel Boyut 48
2. Esas Olarak Yasa Koymaya Yönelik Hukuk Kavramları 49
III. Pozitivist Hukuk Kavramlarının Eleştirisi 52
1. Ayrılık ve Bağlılık Tezleri 52
2. Kavramsal Bir Çerçeve 55
2.1. Geçerlilikten Bağımsız ve Geçerlilikten Bağımsız
Olmayan Hukuk Kavramları
55
2.2. Norm Sistemleri ve Süreç Sistemleri Olarak Hukuk
Sistemleri
56
2.3. Gözlemci ve Katılımcı Perspektifleri 57
2.4. Sınıflandırıcı ve Nitelendirici Bağlantılar 58
2.5. Kombinasyonlar 58
3. Gözlemci Perspektifi 59
3.1. Münferit Normlar 60
3.2. Hukuk Sistemleri 63
4. Katılımcı Perspektifi 67
4.1. Doğruluk Argümanı 67
4.2. Haksızlık Argümanı 71
4.2.1. Münferit Normlar 71
4.2.1.1. Dil Argümanı 72
4.2.1.2. Açıklık Argümanı 74
4.2.1.3. Etkinlik Argümanı 77
4.2.1.4. Hukuk Güvenliği Argümanı 84
4.2.1.5. Görecelilik Argümanı 85
4.2.1.6. Demokrasi Argümanı 88
4.2.1.7. Zorunlu Olmama Argümanı 89
4.2.1.8. Dürüstlük Argümanı 91
4.2.1.9. Sonuç 94
4.2.2. Hukuk Sistemleri 95
4.2.2.1. Genişletme Tezi 97
4.2.2.2. Çökme Tezi 99
4.3. İlkeler Argümanı 101
4.3.1. İçinde Barındırma Tezi 103
4.3.2. Ahlak Tezi 107
4.3.3. Doğruluk Tezi 108
3. Bölüm
Hukukun Geçerliliği 113
I. Geçerlilik Kavramları 113
1. Sosyolojik Geçerlilik Kavramı 113
2. Etik Geçerlilik Kavramı 114
3. Hukuki Geçerlilik Kavramı 115
II. Geçerlilik Çatışmaları 116
1. Hukuki ve Toplumsal Geçerlilik 116
1.1. Norm Sistemleri 116
1.2. Münferit Normlar 118
2. Hukuki ve Ahlaki Geçerlilik 119
2.1. Norm Sistemleri 119
2.2. Münferit Normlar 121
III. Temel Norm 122
1. Analitik Temel Norm (Kelsen) 123
1.1. Temel Norm Kavramı 123
1.2. Bir Temel Normun Zorunluluğu 126
1.3. Bir Temel Norm Olanağı 129
1.4. Temel Normun İçeriği 131
1.5. Temel Normun Statüsü ve Görevleri 132
1.5.1. Görevler 132
1.5.1.1. Kategorilerin Değişimi 132
1.5.1.2. Kriterlerin Tespiti 133
1.5.1.3. Birlik Sağlama 133
1.5.2. Statü 134
1.5.2.1. Zorunlu Koşul 135
1.5.2.2. Olası Koşul 135
1.5.2.3. Sanal Norm 137
1.5.2.4. Temellendirmenin Olanaksızlığı 140
2. Normatif Temel Norm (Kant) 143
3. Ampirik Temel Norm (Hart) 148
4. Bölüm
Tanımlar 151
Kaynaklar 155
Hukukun İkili Doğası 159
I. İdeal Olan 161
1. Doğruluk Talebi 161
2. Söylem Kuramı 167
II. Gerçek Olan 169
III. İdeal Olanla Gerçek Olanın Uzlaşması 170
1. En Uç Sınırlar 172
2. Demokratik Anayasacılık 176
3. Hukuki Argümantasyon 178
4. Gerçek ve İdeal Olması Gereken 180
Dizin 181

1. Bölüm
Hukuki Pozitivizm Sorunu
I. Temel Tutumlar

Hukuk kavramı konusundaki çatışmada ana sorun hukuk ve ahlak arasındaki ilişkidir. İki bin yılı aşkın bir tartışmaya1 rağmen eskiden olduğu gibi iki temel tutum birbirine karşı cephe almıştır: Pozitivist ve pozitivist olmayan tutum. Tüm pozitivist tezler ayrılık tezini savunurlar. Bu tez şunu söylemektedir: Hukuk kavramı, kavramın ahlaki unsurları içermeden tanımlanmasını gerektirir. Ayrılık tezi, ahlak ve hukuk arasında, hukukun zorunlu kıldığıyla adaletin talep ettiği arasında, olan hukukla olması gereken hukuk arasında zorunlu kavramsal bir bağ olmadığını şart koşar. Büyük hukuki pozitivist Hans Kelsen bunu şu şekilde formüle etmişti: “Bu nedenle herhangi bir içerik hukuk olabilir.”2 Pozitivist hukuk kavramı için böylece sadece iki tanım unsuru geriye kalmaktadır: Usulüne uygun veya yetkiye uygun3 yasa koyma ve toplumsal etkinlik. Hukuki pozitivizmin çok sayıdaki versiyonu4 farklı yorumlardan ve bu iki tanım unsurundan birine tanınan öncelikten kaynaklanmaktadır.5 Bu versiyonlarda ortak olan, hukukun, sadece yürürlüğe koyma ve/veya etkili olması şartıdır. Nasıl olursa olsun bir şekilde sağlanan içeriksel doğruluk hiçbir rol oynamaz. Tüm hukuki pozitivist olmayan kuramlar buna karşılık bağlılık tezini savunmaktadır. Bu tez şunu söylemektedir: Hukuk kavramı, kavramın ahlaki unsurları içererek tanımlanmasını gerektirir. Ciddiye alacağımız hukuki pozitivist olmayan her anlayış, usule uygun yasa koyma ve sosyal etkinliği hukuk kavramından ayrı tutmaz. Hukuki pozitivist olmayan anlayışı pozitivist olandan ayıran, daha ziyade hukuk kavramının bu özellikleri yanında olgulara dayandırılması, ahlaki unsurları da içerecek şekilde tanımlanması gerektiğidir. Hukuki pozitivizmde olduğu gibi burada da farklı yorumlar ve öncelik verme olanağı vardır.

II. Hukuki Pozitivizm Konusundaki Tartışmanın Pratik Önemi

Hukuk kavramı konusunda tartışma, hukukun ne olduğu konusunda bir tartışmadır. Her hukukçu bu konuda az çok kendi hukuk pratiğinde ifadesini bulan net bir tasavvura sahiptir ve bu tasavvur uygulamalarda ifadesini bulur. Hukuk uygulamasının temelinde yatan hukuk kavramının genellikle

….