Birazoku

“Yatırım fonları için yararlı pratik bir rehber…”

Yatırım fonları finansal portföy için çeşitlendirmeyi en iyi sağlayan yatırım türüdür. Tecrübeli portföy yöneticileri tarafından yönetilen fonlar, istediğiniz her risk ve getiri seviyesinde seçim yapabileceğiniz renkli bir yatırım dünyası sunar. Bu renklerden hangilerinin size göre olduğunu anlamak için taşıdıkları özellikleri bilmek gerekir. Ancak herkesin bu bilgilere ulaşmak için yeterli zamanı ve enerjisi de olmayabilir.

İşte bu kitap, yatırım fonlarını seçerken nelere dikkat etmek gerektiğini pratik bir şekilde gösteriyor.

İçindekiler
Önsöz, 9
Yatırım Fonları İle İlgili Genel Bilgiler, 11
Yatırım Fonu Nedir? ………………………………………………………………………………. 11
Yatırım Fonları Nasıl Ortaya ıktı?………………………………………………………….. 11
Yatırım Fonlarının Temel İlkeleri Nelerdir?………………………………………………. 12
Riskin Dağıtılması İlkesi…………………………………………………………………….. 13
İnançlı Mülkiyet Esası İlkesi……………………………………………………………….. 13
Profesyonel Yönetim İlkesi ………………………………………………………………….. 14
Menkul Kıymet Portföyünü İşletme İlkesi …………………………………………….. 14
Mal Varlığının Korunması İlkesi…………………………………………………………. 14
Yatırım Fonlarının Faydaları Nelerdir?…………………………………………………….. 14
Yatırım Fonlarını Kimler Kurabilir?…………………………………………………………. 15
Yatırım Fonlarını Kimler Yönetir? …………………………………………………………… 15
Yatırım Fonları Nerelere Yatırım Yapabilir?………………………………………………. 15
Yatırım Fonlarında Portföy Sınırlamaları Nelerdir?…………………………………… 16
Yatırım Fonlarında Risk-Beklenen Getiri İlişkisi Nasıl Kurulur? ………………… 17
Yatırım Fonlarının Maliyetleri…………………………………………………………………. 17
Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi……………………………………………………….. 18
Yatırım Fonlarının Denetimi…………………………………………………………………… 19
Yatırım Fonları Sona Erebilir mi?…………………………………………………………….. 20
Yatırım Fonlarının Fiyatları Nasıl Belirlenir? ……………………………………………. 20
Yatırım Fonlarının Dünyadaki Durumu, 22
Yatırım Fonlarının Türk Sermaye Piyasasındaki Durumu, 25
Yatırım Fonlarının Uzun ve Kısa Vadede Getiri Analizi, 29
Yatırım Fonlarının Türlerine Göre Analizi, 32
Borçlanma Araçları Yatırım Fonları…………………………………………………………. 32
Karma ve Değişken Yatırım Fonları…………………………………………………………. 46
Fon Sepeti Yatırım Fonları………………………………………………………………………. 65
Hisse Yatırım Fonları ……………………………………………………………………………… 77
Katılım Yatırım Fonları…………………………………………………………………………… 95
Kıymetli Madenler Yatırım Fonları………………………………………………………… 105
Para Piyasası Yatırım Fonları…………………………………………………………………. 110
Serbest Yatırım Fonları …………………………………………………………………………. 118
Tefas’ta Fon İnceleme, 121
Kaynakça, 127

Yasal Uyarı ve Çekince

Kitabın yazarı Doç. Dr. Aysel Gündoğdu’nun bilgisi dışında kitapta basılan bütün metinler, resimler ve diğer bilgilerin hakları saklıdır. Burada yer alan hiçbir öğe ticari amaç için kopyalanamaz, kullanılamaz ve başka sitelerde yayınlanamaz. Aksine davrananlar hakkında ilgili mevzuat hükümleri kapsamında gerekli yasal işlemler yapılır. Yazar, bilgilerin güncel ve doğru olması için elinden gelen çabayı göstermekle birlikte bu bilgilerin doğru, yeterli ve eksiksiz olduğunu garanti etmemekte, bu bilgilerdeki eksiklik ve/veya hatalardan dolayı sorumluluk kabul etmediğini açıkça beyan etmektedir. Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

Önsöz

Yatırım fonları ilk olarak menkul kıymet niteliğinde çıkarılmış bir yatırım aracıdır. Sonrasında bireysel emeklilik sisteminin gelişmesi ve borsalarda fonların işlem görmeye başlaması ile üç türde yatırım fonu oluşmuştur. Finansal piyasada yatırımcıların günlük dilinde menkul kıymet yatırım fonları denildiğinde normal (düz) yatırım fonu, bireysel emeklilik yatırım fonu denildiğinde BES fonu, borsa yatırım fonu denildiğinde ise borsada işlem gören fonlar kastedilmektedir. Elinizdeki kitapta bu üç türün ilki olan menkul kıymet yatırım fonları incelenmiştir. Kitapta 8 farklı yatırım fon türü getirileri, riskleri, vergi durumu, portföy dağılımı, yönetim ücreti, valörü ve yatırımcı sayısı açısından tek tek incelenmiştir. Kitap yazılırken yatırım fonları hakkında hiçbir bilgisi olmayan yatırımcının, TEFAS platformunu kullanarak kendisine uygun yatırım fonlarını bulması amaçlanmıştır. Kitapta sekiz farklı fon türü incelenirken her kısımda aynı kriterlere göre değerlendirme yapılmıştır. Bu nedenle farklı fon türlerinde aynı cümle kalıpları ile karşılaşacaksınız. Burada amaç okuyucunun ilgilendiği fon türünü incelerken aynı kriterleri göz önünde bulundurarak inceleme yapmasını sağlamaktır. Finansal piyasalarda her gün yeni bir hayat başlar. Yeni gelişmeler fiyatları ve diğer faktörleri sürekli bir yerden bir yere sürükler. Basılı eserlerde bu güncelliği yakalamak imkânsız olduğundan kitaptaki verilerin eskidiğini düşünmemek gerekir. Kitabın amacı; yatırım fonlarını seçerken dikkat edilmesi gerekenleri öğretmektir. Bu amaç için kitap yazılırken piyasadaki güncel veriler kullanılmıştır. Kitabın baskı süreci zaman aldığından doğal olarak veriler eskimektedir. Bu doğrultuda kitabı bir fon veri tabanı gibi değil, fon seçmeyi öğrenme kılavuzu olarak değerlendirmek faydalı olur. Güncel verilere ulaşmak için TEFAS veri tabanı kullanılabilir. Bakınız www.tefas.gov.tr

Yatırım Fonları İle İlgili Genel Bilgiler

YATIRIM FONU NEDİR?

Yatırım fonları, birikimlerin tasarruf sahiplerinden toplanarak fon yönetimi konusunda uzman olan fon kuruluşlarına verilmesi ile tasarrufların değerlendirildiği bir mekanizmadır. Yatırım fonları genellikle ne yapacağını bilmeyen bireysel yatırımcı için tasarlanmış, dünyada çok tutan ama ülkemizde pek bilinmeyen ve tercih edilmeyen bir yatırım aracıdır. Bu yatırım anlayışında bireysel yatırımcıların küçük birikimlerini bir havuzda toplayarak büyük miktarlı yatırımlar gerçekleştirilir. Yatırım fonları gibi farklı yatırım araçlarını içeren sermaye piyasası araçlarında risk, fon portföyünün yatırım yaptığı tüm enstrümanlarının risk karmasından oluşmaktadır. Bu nedenle, her yatırım fonunun riski kendine özgüdür. Bu nedenle, risk ile getiri ilişkisi göz önüne alındığında yatırım fonlarının getirileri de farklılık arz edecektir. Yatırım fonlarının yatırımcıya sağladığı en önemli faydalardan biri, katlanılabilen her risk seviyesinde fon çeşidi sunabilmesidir. Böylelikle, yatırımcı geniş bir risk-getiri çerçevesinde yatırımlarına yön verebilir. Bireysel yatırımcının hem zaman hem de bilgi sorunu vardır. İşi ekonomi olmayan ve çalışan kişilerin sürekli piyasayı takip etmesi imkânsız. Takip etse de bir uzman gibi yorumlaması çok zor. Aslında yatırım fonları bu amaca hizmet etmek için kurulmuştur. Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerde sevilen bir yatırım aracı olmasına rağmen ülkemizde gereken önemi görmemektedir. Türkiye’de yatırım fonları ile ilgili tüm bilgilere Takasbank’ın kurduğu bilgi platformu olan TEFAS’tan ulaşabilirsiniz.

YATIRIM FONLARI NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Dünyada yatırım fonlarının temeli, 19. yy’da Avrupa’da “Société Géné ral de Belgique” adı altında Belçika Kralı . William tarafından atılmıştır. Daha sonra ise 1800’li yılların ortalarında İngiltere ve İskoçya’da yavaş yavaş ilerlemeye başlamış, İngiltere’de devlet demir yolları şirketlere kendi hisselerini ödünç verilmiştir. 1868’de, Londra’da “The Foreign and Colonial Government Trust” adında bir fon kurulmuştur. 1886 yılında Londra Borsası’nda 12 adet yatırım fonu işlem görmüştür. Amerika’da yatırım fonlarının gelişimi Avrupa’dan daha geç tarihlere denk gelmektedir. Geç başlamasına rağmen ABD’de finansal varlıklar içinde fonlar tasarruf kanalları için birincil bir araçtır. ABD’de ilk yatırım fonu Massachusetts Hospital Hayat Sigortası Şirketi’ne aittir. Bireysel yatırımcılara çeşitlendirilmiş bir portföy sunmak için kurulan ilk fonun temelleri ise 1889’da New York Stock Trust’da atılmıştır. (Seth; 2005) Yatırım fonlarının büyüklüğü 1940 yılında sadece 450 milyon dolardı. 1949 yılında ise yatırım fonları henüz 2 milyar dolara ulaşmamışken bazı uzmanlar, yatırım fonlarının kendi büyüme zirvesini tamamladığını ifade etmişlerdir. 1973’te ise, yatırım fonlarının büyüklüğü 47 milyar dolara ulaştığında fon endüstrisinin ortadan kalkmasının muhtemel olduğu konusu bile tartışılmıştır. 1999 yılında ise ABD’de yatırım fonları artık ticari bankalardan sonra ikinci en büyük finansal kuruluş konumuna gelmiştir. 2000 yılında 6 trilyon dolara ulaşan fonlara dair “yatırım fonlarının sonu geldi, büyümesinin imkânı yok” gibi kesin cümleler kurulmuştur. (Fink; 2008) Yatırım fonları, gelişmiş ülkelerde 1800’lü yıllarda ortaya çıkmış bir yatırım aracı olmasına karşın Türkiye’de ilk yatırım fonu 1987 yılında kurulmuştur. 24 Ocak kararları ile Türkiye’de yeni bir dönem başlamış ve serbestleşmeye dönük politikalar izlenmeye başlanmıştır. Bu kararların sonucu olarak da 1981 yılında Sermaye Piyasası Kanunu çıkartılmış, 1982 yılında Sermaye Piyasası Kurulu kurulmuş ve 1986 yılında ise İMKB faaliyete geçmiştir. Yatırım fonlarının kuruluşuna nihayet sıra geldiğinde 1987 yılında ilk menkul kıymet yatırım fonu (13.07.1987’de 10 milyar TL ile Türkiye İş Bankası A.Ş. B Tipi Likit Fon) faaliyete geçmiştir.

YATIRIM FONLARININ TEMEL İLKELER NELERDİR?

Yatırım fonlarını bireysel yatırımcının dostu yapan bazı ilkeler mevcut. Bunların başında riskin dağıtılması ve profesyonel yönetim ilkesi geliyor. Fonların sağlam bir hukuki zemine oturması için inançlı mülkiyet esasına göre yönetilmesi, mal varlığını koruma ve menkul kıymet portföyünü işletme ilkeleri ön plana çıkıyor. Bu beş ilkeyi açıklayalım:

Riskin Dağıtılması İlkesi

Bireylerin kısıtlı zaman ve bilgi ile yapamayacakları risk yönetimini yatırım fonları riskin dağıtılması ilkesi ile sağlayabilir. Fonlara yatırım yaparak birden fazla yatırım aracının portföyde bulunması ile piyasadaki aşırı düşüşler karşısında risk yönetimi etkin bir şekilde oluşturulabilir. Yatırımcıda bütün yumurtaları aynı sepete koyma, sepete zarar geldiğinde hepsi gitmesin anlayışı bireysel risk yönetiminde en temel ilkelerden biridir. Bununla birlikte elinizde 10 yumurta varsa da bunların her birini birer sepete koyarsanız o zaman elinizde 10 sepet olur ve taşıyamazsınız. Her şeyde olduğu gibi finansal piyasalarda riski yönetirken de dengeyi bulmak gerekiyor. Riskin dağıtılması ilkesi, özellikle bireysel yatırımcılar için oldukça önemlidir. Etkinliğin tam oluşamadığı sermaye piyasalarında bilginin eşit olmayan koşullarda kullanılması bireysel yatırımcının zarar etmesine neden olabilir. Bu nedenle, çok sayıda yatırım aracı bulunan yatırım fonları, bilgiye anında ulaşamayan ve anlık piyasa takibinden doğan zararlardan en az düzeyde etkilenmek isteyen yatırımcılar için ideal bir sermaye piyasası aracıdır. Yatırımcının risk tercihine göre seçim sunan yatırım fonları, portföy çeşitlendirilmesi sayesinde piyasada oluşabilecek dalgalanmalardan korunmaya yardımcı olur.

İnançlı Mülkiyet Esası İlkesi

Yatırım fonu yönetiminde inançlı mülkiyet esası, fon mal varlığının kime ait olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye’de kurulan fonların hukuki zemini İngiltere’de benimsenen inançlı mülkiyet esasına göre kurulmuştur. ABD’de yatırım fonlarının tüzel kişiliği varken bizde fonlar sözleşmeye dayanmaktadır. İnançlı mülkiyet esasında fon varlıklarına, inançlı olarak fon yöneticisi sahiptir. Tasarruf sahipleri, birikimlerini katılma belgesi karşılığında inançlı yöneticinin mülkiyetine verirler. Bu inanç, fon sözleşmesi ile sağlanır. Yönetici, sözleşme çerçevesinde katılma belgeleri karşılığında aldığı paraların sahibi olur, ancak bu paraları sözleşme çerçevesinde kullanmak zorundadır. (Algüner; 2006)

Profesyonel Yönetim İlkesi

Finans piyasalarında verimli yatırım yapabilmek için teknik bilgi ve tecrübe sahibi uzmanların yönettiği kurumsal yatırımcılardan olan yatırım fonlarının küçük yatırımcıya sağladığı en önemli özelliklerden biri de fonların profesyonel yönetimidir. Bireysel yatırımcıların piyasayı düzenli olarak takip etmeleri ve meydana gelen gelişmelerin finansal araçlara ne şekilde yansıyacağının tahminini yapması ve buna göre yatırım yapması zordur. Bu bağlamda yatırım fonları gibi kurumsal yatırımcılar devreye girmekte ve tasarruf sahiplerinden toplanan tutarların uzman kişiler tarafından yönetilmesi sağlanmaktadır. Özellikle spekülatif ve manipülatif hareketlerin oldukça sık rastlandığı ülkemiz sermaye piyasasında uzman yönetime gelişmiş ülkelere nazaran daha fazla ihtiyaç vardır.

….