Birazoku

Anlatacak öyle çok hikâye var ki, bir sürü, birbirine geçmiş bir hayatlar olaylar mucizeler yerler rivayetler bolluğu, olanaksızla olağanın son derece yoğun bir karışımı! Ben bir hayat yutucusuyum ve beni tanımak için, bir tek beni tanımak için sizin de bütün hepsini yutmanız lazım.15 Ağustos 1947, geceyarısı saat on ikide, Hindistan’ın bağımsızlığının ilan edildiği anda dünyaya gelen Salim Sina, basında ilgi odağı olup Başbakan Nehru tarafından kutlanır. Ancak bu tesadüf, kahramanımız için beklenmedik sonuçlar doğuracaktır. Zira kendisiyle aynı saatte doğmuş bin çocukla telepati kurmak ve tehlikeleri koku alma duyusuyla sezme yetenekleri bahşedilmiştir ona. Bu yolla içinden çıkılmaz bir biçimde ülkesinin tarihine bağlanan Salim, zaman içinde yol aldıkça modern Hindistan’ın zaferlerine, felaketlerine, trajedilerine ve büyük çelişkilerine ayna olur. Kadim mitlerin günümüz anlatılarıyla masalların tarihle birlikte dokunduğu, zengin, eğlenceli ama trajik; aynı anda hem gerçekçi hem de fantastik bir başyapıt, Geceyarısı Çocukları… XX. yüzyılın en iyi 100 romanından biri…

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ KİTAP
Delik çarşaf ……………………………………………………….. 15
Mercurochrome …………………………………………………. 38
Hokka-vurmaca …………………………………………………. 59
Halının altında …………………………………………………… 81
Kamuya duyuru ……………………………………………….. 101
Çok başlı canavarlar ………………………………………….. 123
Methwold ……………………………………………………….. 143
Tik tak ……………………………………………………………. 166
İKİNCİ KİTAP
Balıkçının işaretparmağı …………………………………….. 189
Yılanlar ve merdivenler ……………………………………… 213
Çamaşır sandığında kaza ……………………………………. 233
Hindistan Radyosu ……………………………………………. 257
Bombay’da aşk …………………………………………………. 278
Onuncu doğum günüm …………………………………….. 298
Pioneer Café’de ………………………………………………… 319
Alfa ve Omega …………………………………………………. 341
Kolynos Kid …………………………………………………….. 363
Komutan Sabarmati’nin sopası ……………………………. 385
İfşaat ………………………………………………………………. 408
Biberliklerin manevraları ……………………………………. 431
Tahliye ve çöl …………………………………………………… 450
Şarkıcı Cemile …………………………………………………. 469
Salim nasıl paklandı ………………………………………….. 498
ÜÇÜNCÜ KİTAP
Buddha …………………………………………………………… 527
Sundarbans’da ………………………………………………….. 549
Sam ve Kaplan …………………………………………………. 569
Caminin gölgesi ……………………………………………….. 585
Bir düğün ………………………………………………………… 616
Geceyarısı ……………………………………………………….. 641
Abrakadabra ……………………………………………………. 672

***

Delik çarşaf

Ben Bombay’da doğdum… evvel zaman içinde. Yok, bu yetmez, tarihi söylemeden olmaz; 15 Ağustos 1947’de Doktor Narlikar Doğumevi’nde dünyaya geldim. Ya saati? Saat de önemli. İyi öyleyse: geceleyin. Yok yok, biraz daha ayrıntılı… Aslına bakılırsa saat tam geceyarısını vurduğunda. Ben dünyaya gelirken akreple yelkovan saygıyla tokalaştılar. Söyleyiver gitsin, söyle hadi; tam Hindistan’ın bağımsızlığına kavuştuğu anda yuvarlandım dünyaya. Herkes, nefesini tutmuştu. Pencerenin dışında havai fişekler ve kalabalıklar vardı. Bir-iki saniye sonra babam ayak başparmağını kırdı ama onun başına gelen kaza, karanlığa boğulmuş o anda benim payıma düşenin yanında hiç kalırdı; çünkü o vurdumduymaz kutlama saatlerinin esrarlı zorbalıkları yüzünden ben garip bir biçimde tarihe kelepçelenmiştim, kaderim kopmazcasına ülkemin kaderine zincirlenmişti. Bunu takip eden otuz yıl boyunca da o kaderden hiç kurtulamadım. Kâhinler hakkımda kehanetler savurmuş, gazeteler dünyaya gelişimi kutlamış, politikacılar sahiciliğimi onaylamışlardı. Bu konuda bana söyleyecek söz kalmamıştı, ben Salim Sina ya da daha sonra anılacağım adlarla Sümüklü, Lekesurat, Keltoş, Keskinburun, Buddha, hatta Ay Parçası, kaderle son derece sıkı fıkı olmuştum – en iyi koşullarda bile tehlikeli bir ilişkiydi bu. Üstelik daha kendi burnumu bile silmekten acizdim.

Ama şimdi (benim için artık bir faydası kalmayan) zaman tükenmek üzere. Yakında otuz bir yaşında olacağım. Belki. Eğer ufalanan, fazlaca hırpalanmış gövdem izin verirse. Ama ne hayatımı kurtarmaktan yana umudum var ne de bin bir gecem olduğuna güvenebilirim. Niyetim bir anlam -evet anlam- ifade etmekse hızlı çalışmalıyım, Şehrazat’tan bile daha hızlı. İtiraf ediyorum: Her şeyden çok anlam yokluğundan korkuyorum.

Anlatacak öyle çok hikâye var ki, bir sürü, birbirine geçmiş hayatlar olaylar mucizeler yerler rivayetler bolluğu, olanaksızla olağanın son derece yoğun bir karışımı! Ben bir hayat yutucusuyum ve beni tanımak için, bir tek beni tanımak için sizin de bütün hepsini yutmanız lazım. Tüketilmiş kalabalıklar içimde itişip kakışıyor; ortasına hemen hemen yirmi santim çapında dairemsi bir delik açılmış büyük beyaz bir çarşafın anısıyla, tılsımım, açıl-susam-açılım olan o delikli, yarılmış çarşafın hayaline sarılarak, otuz iki küsur yıl önce başlamış olan hayatımı yeniden, gerçekten başladığı yerden başlayarak, saatle lanetli, suçla lekeli doğumum kadar aşikâr ve mevcut kılmak üzere yeniden inşa etme işine girişmeliyim.

(Tesadüf eseri çarşaf da lekeliydi, üzerinde üç damla eski, solgun kırmızılık vardı. Kuran’ın dediği gibi: Oku, ismiyle o Rabb’inin ki yarattı, insanı bir alaktan.)

1915 baharının başlarında bir Keşmir sabahı dedem Adem Aziz namaz kılmaya çalışırken burnunu kırağıdan sertleşmiş bir toprak çıkıntısına çarptı. Sol burun deliğinden çıkan üç damla kan sabah ayazında ânında sertleşip seccadenin üzerine dökülerek gözlerinin önünde yakuta dönüştü. Kafasını tekrar dikleştirecek kadar doğrulduğunda gözlerine dolan yaşların da donduğunu fark etti ve kibirle gözlerindeki elmastan silerken bir daha ne bir insan ne de bir tanrı için yeri öpmemeye karar verdi. Ama bu karar içinde bir delik, derinlerdeki bir bölmede bir boşluk yarattı ve onu kadınlarla tarihe karşı savunmasız bıraktı. Henüz tamamlamış olduğu tıp eğitimine rağmen bunu fark etmeden ayağa kalktı, seccadeyi kalın bir puro gibi sardı ve sağ koltuğunun altına alarak berrak, elmassız gözlerle vadiyi taradı.

Dünya tekrar yenilenmişti. Vadi buzdan kabuğunda kış boyunca geliştikten sonra gagasıyla kabuğu kırıp sarı ve ıslak ortaya çıkmıştı. Otlar yeraltında yeşermeyi bekliyordu; dağlar sıcak mevsimi geçirmek için yazlıklarına çekiliyorlardı. (Kışın, vadi soğuktan büzülürken dağlar da vadiye yaklaşarak gölün üzerinde şehri yutmaya hazırlanan öfkeli dişler gibi yansırlardı.)

O zamanlar radyo vericisi henüz inşa edilmemişti; haki bir tepe üzerinde küçük bir kabarcığa benzeyen San-karaçarya Tapınağı hâlâ Srinagar sokaklarını ve gölünü hükmü altında tutuyordu. O zamanlar gölün kenarında ordu karargâhı yoktu, kamuflajlı kamyon ve ciplerden oluşan uçsuz bucaksız yılanlar dar dağ yollarını tıkamıyordu, Baramulla ve Gulmarg’ın ötesinde dağ tepelerine askerler saklanmıyordu. O zamanlar köprülerin fotoğraflarını çeken gezginler casus sayılıp vurulmuyordu, her bahar yenilenmesine rağmen vadi, göldeki İngiliz yüzer evleri dışında Moğol İmparatorluğu’ndan bu yana neredeyse hiç değişmeden kalmıştı; ama dedemin gözleri -geri kalan her yeri gibi yirmi beş yaşındaydı- her şeyi daha farklı görüyordu… ve burnu karıncalanmaya başlamıştı.

Dedemin bakış açısındaki değişikliğin sırrı şuydu: Evinden uzakta beş yıl, beş bahar geçirmişti. (Seccadenin rastgele bir kıvrımı altına saklanmış küçük tümsek hayati önemde olsa da neticede topu topu bir hızlandırıcıydı.) Şimdi geri dönmüş, başka diyarlar görmüş birinin gözleriyle bakıyordu etrafa. Dev dişlerle çevrelenmiş vadinin güzelliği yerine darlığını, ufkunun yakınlığını fark ediyordu; evinde olduğu halde kendini böylesi kıstırılmış hissettiği için de üzgündü. Aynı zamanda bu eski yerin -anlaşılmaz bir biçimde- onun eğitimli, stetoskoplu dönüşünden pek de hoşlanmadığını hissediyordu. Kış buzunun altındayken soğuk bir aldırmazlık vardı ama artık hiç şüphe kalmamıştı; Almanya’da geçirdiği seneler onu düşman bir çevreye geri döndürmüştü. Çok seneler sonra, içindeki delik nefretle tıkandığında ve kendini tepedeki tapınağın kara taş tanrısına kurban etmek için geri döndüğünde, cennette geçirdiği çocukluk baharlarını; seyahat, tümsekler ve askeri kamyonlar her şeyi berbat etmeden önce hayatın nasıl olduğunu hatırlamaya çalışacaktı.

Eline seccadeyi eldiven etmiş vadi burnuna yumruk attığı sabah, anlamsızca hiçbir şey değişmemiş gibi davranmaya çalışıyordu. Bu yüzden sabahın dördünde, ayazda kalkmış abdestini almış, giyinmiş ve babasının astragan şapkasını başına geçirmişti; sonra rulo yapılmış seccadeyi eski, karanlık evlerinin göl kenarındaki küçük bahçesine taşımış ve onu beklemekte olan tümseğin üzerine sermişti. Ayaklarının altındaki toprak yanıltıcı bir biçimde yumuşakmış gibi geliyor ve onu aynı anda hem kararsızlığa hem de tedbirsizliğe sevk ediyordu. “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla…” – elleri bir kitapmışçasına önünde kavuşmuş halde söylediği mukaddime onu bir ölçüde rahatlatırken, daha büyük bir ölçüde tedirgin ediyordu – “… Hamd, o âlemlerin Rabbi…” – ama şimdi zihnini Heidelberg işgal etmişti; işte kısa bir süreliğine onun Ingrid’i olan Ingrid, Mekke’ye dönük mırıltısına surat ediyordu; işte anarşist arkadaşları Oskar, Ilse Lubin, ideoloji düşmanlıklarıyla onun namazını tiye alıyorlardı – “O din gününün mâlikidir…” – Heidelberg’de tıp ve politikanın yanı sıra Hindistan’ın da -radyum gibi- Avrupalılar tarafından “keşfedildiğini” öğrenmişti; Oskar bile Vasco da Gama’ya hayranlık duyuyordu, işte Adem Aziz’i arkadaşlarından ayıran da buydu, kendisinin bir bakıma onların atalarının icadı olduğuna inanmaları – “Sadece sana ederiz kulluğu, sade senden dileriz yardımı…” – bu yüzden buradaydı, kafasının içinde onların varlığını taşıdığı halde, üzerinde yarattıkları etkiyi umursamayan ama bir yandan da bilmesi gereken her şeyi, mesela teslimiyeti bilen eski benliğiyle buluşmaya çalışıyordu, şu anda yaptığı şeyi bilen benliğiyle, eski anıların kılavuzluğunda elleri yukarı kalktı, başparmaklarını kulaklarına bastırdı, parmakları açıldı, dizlerinin üstüne çöktü – “Hidâyet eyle bizi doğru yola; o kendilerine nimet verdiğin mesûdların yoluna ilet…” – Ama işe yaramıyordu, tuhaf bir biçimde orta yerde kalmıştı, inançla inançsızlık arasına sıkışmıştı, ne de olsa bir pandomimdi bu yaptığı – “ne o gazap okunanların, ne de sapkınların.” Dedem alnını yere eğdi. Öne eğildi ve seccade kaplı yer ona doğru kabardı. Tümseğin vakti gelmişti. Hem Ilse-Oskar-lngrid-Heidelberg’in hem de vadi-ve-Tanrı’nın tekdirleri aynı anda onu burnunun ucundan vurdu. Üç damla düştü. Yakutlar ve elmaslar. Dedem dimdik doğrularak bir karara vardı. Ayağa kalktı. Puroyu sardı. Göle baktı. Varlığına tamamen inanmazlık da edemediği bir Tanrı’ya tapınamadığından, o orta yere saplanıp kaldı. Kalıcı bir değişiklik: bir delik.

Genç, yeni mezun Doktor Adem Aziz değişim esintilerini içine çekerek bahar gölüne karşı durdu; daha nice değişikliğe (son derece dik olan) sırtını çevirmişti. O yurtdışındayken babasına inme inmişti ve annesi bunu ondan gizlemişti. Annesinin sesi metanetle fısıldıyordu: “…Çünkü senin tahsilin daha önemliydi oğlum.” Bütün hayatını tesettürlü, eve kapalı geçirmiş olan o anne birdenbire kendinde büyük bir güç bulmuş ve dışarı çıkıp küçük kıymetli taş (turkuvaz, yakut, elmas) işini yürütmeye başlamıştı; Adem’i tıp fakültesinde okutan da bir bursun yanı sıra bu işti; geri döndüğünde hiç değişmez gibi görünen aile düzeninin tepetaklak olduğunu görmüştü, annesi dışarı çalışmaya gidiyor, babası ise inmenin beyninin üzerine örttüğü peçenin ardına gizlenmiş oturuyordu… Tahta bir sandalyede, karanlık bir odada oturmuş kuş sesleri çıkarıyordu. Otuz değişik kuş türü onu ziyaret edip kepenkli camının pervazına tünüyor, havadan sudan sohbet ediyorlardı. Bayağı mutlu görünüyordu.

(… Şimdiden tekrarların başladığını görebiliyorum; çünkü anneannem de bulmamış mıydı öyle devasa… İnme de tek değildi… Bakır Maymun’un da kuşları vardı… Lanet daha en baştan kendini gösteriyor ama biz kokusunu alamıyoruz!)

Göl artık buz tutmuş değildi. Her zamanki gibi çabucak eriyivermişti buzlar; küçük kayıkların, şikara’ların¹ birçoğu uykuda yakalanmıştı ki bu da normaldi. Ama o miskinler karada, sahiplerinin yanında huzurlu bir horultuyla uyurken teknelerin en eskisi bütün yaşlılar gibi erkenden kalkmıştı ve bu yüzden de buzları çözülmüş gölde süzülen ilk tekneydi. Tai’nin şikara‘sı… bu da âdettendi.

Bakın teknesinin kıçında tünemiş yaşlı Kayıkçı Tai sisli suyun üzerinde nasıl da hız tutturmuş! Sarı bir sopanın ucundaki tahta bir kalbe benzeyen küreği yosunların arasından nasıl sıçrayarak ilerliyor! Ayakta kürek çektiği için buralarda onu çok tuhaf bulurlar… Gerçi bu tuhaflığın başka nedenleri de vardır. Doktor Aziz’i acil bir vakaya çağırmaya gelen Tai tarihi harekete geçirmek üzere… Bu sırada gözleri sulara dalmış Adem, Tai’nin ona yıllar önce öğrettiği şeyi hatırlıyor: “Buz hep beklemededir, Adem Baba, suyun teninin hemen altında.” Adem’in gözleri masmavi, dağlar üzerindeki göğün çarpıcı mavisi ki bu mavi Keşmirli erkeklerin gözlerine düşmeye teşnedir; onlar nasıl bakılacağını unutmamışlardır. Onlar görür -işte! bir hayaletin iskeleti gibi, Dal Gölü’nün yüzeyinin hemen altında!- o narin dantel, renksiz hatların geçişmesinin yarattığı o karmaşık ağ, geleceğin beklemekte olan soğuk damarları. Pek çok şeyi bulandıran Almanya Adem’in görme yeteneğini elinden alamamıştı. Tai’nin bağışı. Başını kaldırıyor ve Tai’nin yaklaşmakta olan teknesinin ardındaki V şeklini görüyor, elini sallıyor. Tai’nin de kolu kalkıyor – ama o bir emir veriyor. “Bekle!” Dedem bekliyor; hayatının son huzurlu ânını, bu bulanık lanetli huzuru yaşadığı şu fasıladan istifade onu biraz tarif etsem iyi olacak.

Çirkinlerin, çarpıcı bir çekiciliği olanlara duyduğu doğal haseti sesime bulaştırmadan belirtmeliyim ki Doktor Aziz uzun boylu bir adamdı. Baba evinin duvarına sırtını yapıştırdığında yirmi beş tuğla boyundaydı (her yaş için bir tuğla), başka bir deyişle bir doksan küsur. Aynı zamanda güçlü bir adamdı da. Sakalı gür ve kızıldı – bu sakal annesini endişelendiriyordu çünkü kadın sadece Mekke’ye gitmiş hacıların kızıl sakal bırakabileceğini söylüyordu. Ama saçları daha koyuydu. Gök gözlerini zaten biliyorsunuz. “Yüzünü yaratırlarken renkler çığrından çıkmış,” demişti Ingrid ona. Ama dedemin anatomisinin merkezî özelliği ne rengi, ne boyu, ne kuvveti ne de sırtının dikliğiydi. Suya yansıyan yüzünün ortasında çılgın bir muz gibi dalgalanan… Tai’yi bekleyen Adem Aziz dalgalanan burnunu seyrediyor. Onunki kadar dramatik olmayan bir yüzde hemen göze çarpardı; onda bile ilk görülen ve en çok hatırlanan organdı. “Bir

———

¹      Keşmir gondolu. (Y.N.)