Birazoku

Eğitim ve oy hakkı gibi temel kazanımlardan emek sorunu, kürtaj hakkı, eşit işe eşit ücret mücadelesine evrilen feminist hareket ve düşünce, yalnızca beyaz ve heteroseksüel kadınların toplumsal cinsiyet eşitsizliği nedeniyle maruz kaldıkları dezavantajlara başkaldırmanın sınırlarını özellikle kölelik ve sömürgecilik karşıtı hareketlerin de etkisiyle aşarak bugün artık çok farklı düzeylerde tartışılmaktadır. Ancak bu çoğullaşma doğal olarak çeşitli soruları da beraberinde getirmektedir; örneğin farklı coğrafyalardan ve kültürlerden feminist hareketlerin pornografi ve seks işçiliği karşısındaki duruşu nedir? Feminist mücadele iktidar ilişkilerinin mi, biyolojik gerçekliğin mi, ataerkinin mi, kendini kadın olarak tanımlayan herkesin mi, yoksa yüzyıllardır süren kadın hakları savaşında bedenini, ruhunu ve dehasını ortaya koyan tüm insanların mı eseridir?

Rosemarie Tong ve Tina Fernandes Botts Feminist Düşünce’nin genişletilmiş ve güncellenmiş bu yeni edisyonunda liberal feminizmden radikal feminizme, Marksist ve sosyalist feminizmlerden bakım/özen-odaklı feminizme, psikanalitik feminizmden ekofeminizme, üçüncü dalgaya ve queer feminizmlere uzanan kadın mücadelesinin çok yönlü, çok katmanlı boyutlarını çapraz sorguya ve eleştiriye tabi tutuyor. Feminist mücadelenin kazanımlarından yükselmeye çalıştıkça “cam tavan”a çarpan kadınlara, ev içi emeğin değeri tartışmasına, kadın ve doğa arasındaki ontolojik bağlara, annelik etiğine, kesişimselliğe uzanan feminist külliyatı, mücadele tüm şiddetiyle sürerken kayda geçiriyor.

Suyun çatlağını bulduğu gibi, eril tahakkümün fay hatlarına sızan; gücünü, söylemini ve kararlılığını evden, sokaktan, fabrika ve üniversitelerden yükselen seslerden almayı sürdüren feminist düşünceye dair güncel bir kaynak…

İçindekiler
Önsöz ……………………………………………………………………………………………………………………………..9
Teşekkür……………………………………………………………………………………………………………………….11
Giriş………………………………………………………………………………………………………………………………13
Feminist Düşüncenin Çeşitliliği………………………………………………………………………………..13
1. Liberal Feminizm……………………………………………………………………………………………………..27
Kavramsal Kökenleri ………………………………………………………………………………………………..27
“Birinci Dalga”dan Önce: Eğitimde Eşitlik ………………………………………………………………30
“Birinci Dalga” Liberal Feminizm: Eşit Özgürlük ve Oy Hakkı……………………………….34
“İkinci Dalga” Liberal Feminizm: Eşit Haklar ………………………………………………………….43
“Üçüncü Dalga” Liberal Feminizme Doğru:
Aynılığa Karşı Farklılık ve Eşitlikçilik ……………………………………………………………………..49
“Üçüncü Dalga” Liberal Feminizm: Kesişimsellik …………………………………………………..56
Liberal Feminizme Yönelik Eleştiriler ………………………………………………………………………57
Sonuç…………………………………………………………………………………………………………………………65
Tartışma Soruları ……………………………………………………………………………………………………..66
2. Radikal Feminizm ……………………………………………………………………………………………………67
Genel Olarak Radikal-Liberter Feminizm ………………………………………………………………..68
Genel Olarak Radikal-Kültürel Feminizm ………………………………………………………………..74
Radikal-Liberter ile Radikal-Kültürel Feministler Arasındaki Tartışmalar ……………..78
Radikal Feminizme Yönelik Eleştiriler ……………………………………………………………………108
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………114
Tartışma Soruları …………………………………………………………………………………………………….115
3. Marksist ve Sosyalist Feminizmler ……………………………………………………………………….117
Bazı Geleneksel Marksist Kavramlar ve Kuramlar ………………………………………………..118
Klasik Marksist Feminizm: Genel Düşünceler ……………………………………………………….132
Çağdaş Sosyalist Feminizm: Genel Düşünceler ……………………………………………………..137
Çağdaş Kadının Emek Sorunu ……………………………………………………………………………….147
Marksist ve Sosyalist Feminizmlere Yönelik Eleştiriler…………………………………………..159
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………160
Tartışma Soruları …………………………………………………………………………………………………….162
4. ABD’de Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)i……………………………………………………163
Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)i ve “Birinci Dalga” ……………………………………..165
Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)i ve “Üçüncü Dalga” …………………………………..167
Farklı Alanlarda Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)i…………………………………………169
ABD’de Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)ine Yönelik Eleştiriler ……………………197
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………199
Tartışma Soruları ……………………………………………………………………………………………………201
5. Dünya Sahnesinde Beyaz Olmayan Kadın Feminizm(ler)i: Küresel,
Sömürgecilik Sonrası ve Ulusötesi Feminizmler………………………………………………….203
Genel Olarak Küresel Feminizm …………………………………………………………………………….203
Genel Olarak Sömürgecilik Sonrası Feminizm ……………………………………………………….213
Genel Olarak Ulusötesi Feminizm ………………………………………………………………………….222
Küresel, Sömürgecilik Sonrası ve Ulusötesi Feminizmlere Yönelik Eleştiriler……….224
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………229
Tartışma Soruları ……………………………………………………………………………………………………233
6. Psikanalitik Feminizm …………………………………………………………………………………………..235
Sigmund Freud Ekseninde Klasik Psikanalitik Düşünce ……………………………………….236
Dorothy Dinnerstein, Nancy Chodorow ve Juliet Mitchell Ekseninde Freud’a
Yönelik Anglo-Amerikan Eleştiriler ve Sahiplenmeler ………………………………………….241
Jacques Lacan Ekseninde Çağdaş Psikanalitik Düşünce…………………………………………258
Jacques Lacan’a Yönelik Eleştiriler …………………………………………………………………………260
Luce Irigaray ve Julia Kristeva Ekseninde “Fransız” Psikanalitik Feminizmi ……….261
Psikanalitik, Freudcu ve Lacancı Feminist Düşünceye Yönelik Eleştiriler …………….269
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………271
Tartışma Soruları …………………………………………………………………………………………………….271
7. Bakım/Özen-Odaklı Feminizm……………………………………………………………………………..273
Bakım/Özen-Odaklı Feminizmin Kökenleri ………………………………………………………….273
Bakım/Özen-Odaklı Feminizme Yönelik Eleştiriler ………………………………………………281
Annelik Etiğinin Kökenleri ……………………………………………………………………………………..287
Annelik Etiğine Yönelik Eleştiriler …………………………………………………………………………296
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………301
Tartışma Soruları …………………………………………………………………………………………………….303
8. Ekofeminizm ………………………………………………………………………………………………………….305
Ekofeminizmin Kökenlerine Dair Bazı Veriler………………………………………………………..307
Ekofeminizme Dair İlk Kavrayışlar…………………………………………………………………………311
Kadınlar, Doğa ve Kültür: Bazı Gerilimler ……………………………………………………………..313
Doğa Ekofeminizmi ………………………………………………………………………………………………..315
Ruhani Ekofeminizm ……………………………………………………………………………………………..320
Dönüştürücü Ekofeminizm ……………………………………………………………………………………324
Küresel Ekofeminizm ……………………………………………………………………………………………..328
Vejetaryen Ekofeminizm ………………………………………………………………………………………..329
Çevreci Ekofeminizm ……………………………………………………………………………………………..332
Ekofeminizme Yönelik Eleştiriler …………………………………………………………………………..334
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………338
Tartışma Soruları …………………………………………………………………………………………………….339
9. Varoluşçu, Postyapısalcı ve Postmodern Feminizmler…………………………………………341
Jean-Paul Sartre Ekseninde Varoluşçuluk ………………………………………………………………342
Simone de Beauvoir Ekseninde Varoluşçu Feminizm ……………………………………………346
Varoluşçu Feminizme Yönelik Eleştiriler………………………………………………………………..356
Michel Foucault Ekseninde Postyapısalcılık……………………………………………………………358
Judith Butler Ekseninde Postyapısalcı Feminizm …………………………………………………..364
Postyapısalcı Feminizme Yönelik Eleştiriler …………………………………………………………..367
Jacques Derrida Ekseninde Postmodernizm …………………………………………………………..369
Hélène Cixous Ekseninde Postmodern Feminizm …………………………………………………371
Postmodern Feminizme Yönelik Eleştiriler ……………………………………………………………374
Sonuç ………………………………………………………………………………………………………………………379
Tartışma Soruları ……………………………………………………………………………………………………381
10. Üçüncü Dalga ve Queer Feminizmler………………………………………………………………….383
Üçüncü Dalga Feminizm ……………………………………………………………………………………….383
Üçüncü Dalga Feminizme Yönelik Eleştiriler…………………………………………………………394
Feminist Queer Teori ……………………………………………………………………………………………..397
Feminist Queer Teoriye Yönelik Eleştiriler ……………………………………………………………401
Sonuç ……………………………………………………………………………………………………………………..403
Sonuç…………………………………………………………………………………………………………………………..405
Kaynakça …………………………………………………………………………………………………………………….409

Önsöz

Birimiz Charlotte, Kuzey Carolina’da, felsefe bölümünden fahri profesör olarak emekli olmuş, diğerimiz California Eyalet Üniversitesi, Fresno’da felsefe bölümünde yardımcı doçent olarak görev alsa da, her ikimiz de Feminist Düşünce’nin beşinci edisyonunda birlikte çalışmaktan keyif aldık. Kitabın beşinci edisyonunu şimdiye kadarkilerin en iyisi yapma kararlılığıyla bölümlerin sayısını yediden ona çıkardık. Her ne kadar liberal feminizm konulu Birinci Bölüm, Marksist ve sosyalist feminizmlerle ilgili Üçüncü Bölüm, ekofeminizm konulu Sekizinci Bölüm ve varoluşçu, postyapısalcı ve postmodern feminizmlerle ilgili Dokuzuncu Bölüm aşağı yukarı aynı kalmış olsa da, daha iyi eleştiriler ve daha yeni veriler ekledik. Radikal feminizm konulu İkinci Bölüm’ü, cinsellik ve özellikle üreme konusundaki en yeni fikirlerimizden bazılarına daha fazla alan tanıyacak şekilde yeniden düzenledik. İlaveten, beyaz olmayan kadın feminizmi konusunda artık, biri ABD’deki beyaz olmayan kadınlara diğeri dünya çapında beyaz olmayan kadınlara odaklanan (küresel, sömürgecilik sonrası ve ulusötesi) iki bölümümüz var. Ayrıca psikanalitik ve bakım/özen-odaklı feminizm konulu Altıncı Bölüm’ü, psikanalitik feminizm konulu Altıncı Bölüm ve bakım/özen-odaklı feminizm konulu Yedinci Bölüm olarak iki bölüme ayırdık. Son olarak, üçüncü dalga feminizm ve feminist queer teori konulu Onuncu Bölümü ekledik ve kaynakçamızı önemli ölçüde güncelleyip yeniden yapılandırdık.

Feminist Düşünce’nin beşinci edisyonu pek çok yüzeysel değişikliğin yanı sıra birçok köklü değişiklik de içermektedir. Şu anda piyasada bulunan hiçbir kitabın feminist düşüncenin zengin çeşitliliğini ve kesişimselliğini bu kadar kapsamlı bir şekilde içermediği kanaatindeyiz.

Giriş

Feminist Düşüncenin Çeşitliliği

Kitabın beşinci edisyonu üzerinde çalışırken, feminist düşüncenin sistemli araştırmalar yürütülebilecek bir ekol olarak kategorize edilmeye direndiğine her geçen gün daha fazla ikna olduk. “Disiplinlerarası”, “kesişimsel” ve “iç içe geçmiş”, feminist düşünceyi en iyi tarif eden sıfatlardır. Biz feministler, bir başlıktan diğerine adeta neşeyle yol alıyor, dereyi geçerken düşüncelerimizi de gözden geçiriyoruz. Yine de, inanılmaz çeşitlilikteki ve geniş bir yelpazeye yayılan feminist düşünürlerin görüşlerini belli bir kategori altında toplamaya çalışırken son derece somut sorunlarla karşılaşmamıza rağmen feminist düşünce, çeşitli etiketlerle dolu bir geçmişe sahip olacak kadar da eski: liberal, radikal, Marksist/sosyalist, beyaz olmayan kadınlar, küresel, sömürgecilik sonrası, ulusötesi, psikanalitik, bakım/özen-odaklı, ekolojik yaklaşımlı, varoluşçu, postyapısalcı, postmodern, üçüncü dalga ve queer. Hiç kuşkusuz bu etiketler listesi eksik ve oldukça tartışmalıdır. Hatta bu listenin genel olarak, feminizmin kadınlara ve toplumlara yönelik entelektüel ve politik vaatlerini tamamen kapsamadığı da söylenebilir. Ancak feminist düşüncenin geleneksel etiketleri işlevlerini korumaya devam ediyor. Kamuoyuna feminizmin yekpare bir ideoloji olmadığını ve tüm feministlerin aynı şekilde düşünmediğini gösteriyor. Etiketler aynı zamanda, çeşitli feministlerin hem kadınlara yönelik baskıya ilişkin açıklamalarını hem de bunun ortadan kaldırılmasına yönelik çözüm önerilerini şekillendirmek üzere kullandıkları farklı yaklaşımların, bakış açılarının ve çerçevelerin kapsamını gözler önüne sermeye de yardımcı oluyor.

Çağdaş feminist kuramların çoğu kendini geleneksel liberal feminizme karşı bir tepki olarak tanımladığından feminist düşünceye yönelik bir araştırmaya girişmek için liberalizm ideal bir başlangıç noktasıdır. Bu bakış açısı klasik ifadesini, Mary Wollstonecraft’ın Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi, 1 John Stuart Mill’in “Kadınların Köleleştirilmesi”2 ve on dokuzuncu yüzyıldaki süfrajet hareketle kazandı. Başlıca hamlesi, Ulusal Kadın Örgütü (NOW) gibi gruplarda halen hissedilen, kadınların tabiyetinin, kamusal alana girmelerini ve başarılı olmalarını engelleyen bir dizi örfi ve hukuki sınırlamadan kaynaklandığı vurgusudur. Toplum, kadınların –doğası gereği– erkeklerden zihnen ve fiziken daha az kabiliyetli olduğu şeklindeki yanlış kanaati sürdürdüğü müddetçe akademide, siyaset meydanında ve piyasada kadınlara ayrımcılık yapılma eğilimi kendini daha fazla gösterir. Liberal feministlere göre kadınlara yönelik bu ayrımcılık adil değildir. Kamusal alanda başarı elde edebilmek için kadınlara da erkeklerle eşit fırsatlar sunulmalıdır. Liberal feministler, toplumsal cinsiyet adaletinin öncelikle adil oyun kuralları oluşturmamızı, ardından yarışmacıların hiçbirinin toplumdaki metalardan ve hizmetlerden yararlanma yarışında sistematik olarak dezavantajlı duruma düşürülmemesini garanti altına almamızı gerektirdiğine ısrar ederler.

Fakat liberal feminist program kadınlara yönelik baskıyı tamamen ortadan kaldırabilecek kadar güçlü müdür? Radikal feministlere göre değildir. Radikal feministler, ataerkil sistemi iktidar, tahakküm, hiyerarşi ve rekabetin şekillendirdiğini ileri sürerler. Bu sistem ufak değişiklerle ıslah edilemez; tek çözüm onu kökünden söküp atmaktır. Radikal feministler, kadınların özgürleşmesi yolunda alaşağı edilmesi gerekenin sadece ataerkinin hukuki ve siyasi yapıları olmadığında ısrarcıdır; aynı zamanda bu sistemin toplumsal ve kültürel kurumları da (bilhassa aile ve kurumsal din) dönüştürülmelidir.

Geçmişte olduğu gibi bugün de, radikal feminist düşünce olarak değerlendirilen muhtelif düşünme tarzları bizleri etkilemeyi sürdürüyor. Her ne kadar tüm radikal feministler, feminist düşüncenin gelişim alanı olarak cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve üremeye odaklansa da,3 kimileri (heteroseksüel, lezbiyen veya otoerotik olsun) seksin hazlarını vurguluyor ve sadece eski üreme kontrolü teknolojilerini değil aynı zamanda üremeye yardımcı yeni teknolojileri de kadınlar açısından katıksız lütuflar olarak görüyor. Bunun aksine, kimi radikal feministlerse seksin –özellikle de heteroseksüel seksin– tehlikelerinin altını çiziyor, üremeye yardımcı yeni teknolojileri ve –farklı bir açıdan– eski üreme kontrolü teknolojilerini kadınlar açısından zararlı buluyor. Kitabın bir önceki edisyonunda olduğu gibi, bu farklı radikal feminist düşünürleri iki gruba ayırıyoruz: radikal-liberter feministler ve radikal-kültürel feministler.

Radikal-liberter feministler, cinsellikle ilgili meselelerde, belli bir cinsel deneyim türünün kadınlar için en iyisi olarak salık verilmemesi gerektiğini öne sürerler.5 Her kadın kendisiyle, başka kadınlarla ve erkeklerle cinsel deneyimler yaşamaya teşvik edilmelidir. Ataerkil bir toplumda heteroseksüellik kadınlar için tehlikeli olabilse de, kadınlar –bu, erkeklerle birlikte olmak anlamına gelse dahi–arzularının peşine düşmekte kendilerini özgür hissetmelidir.

Radikal-kültürel feministlerse bu görüşe katılmaz. Pornografi, fuhuş, cinsel taciz, tecavüz ve kadınların dövülmesi,6 ayak bağlama geleneği, sati geleneği, örtünme, klitoridektomi, cadı yakma ve jinekoloji yoluyla,7 erkeklerin kadınların cinselliğini eril haz için kontrol altında tuttuğunu vurgularlar. Bu nedenle kadınlar özgürleşmek için heteroseksüelliğin kısıtlamalarından kaçınmak ve bekârlık, otoerotizm veya lezbiyenlik yoluyla münhasıran dişi bir cinsellik yaratmak zorundadır.8 Kadınlar ancak tek başlarına veya diğer kadınlarla beraber cinselliğin gerçek hazzını keşfedebilirler.

Radikal feminist düşünce, üremeyle alakalı konularda da cinsellikle ilgili konularda olduğu kadar çeşitlidir. Radikal-liberter feministler biyolojik anneliğin kadınları fiziksel ve psikolojik açıdan tükettiğini iddia ederler.9 Kadınların istedikleri şekilde –istenmeyen gebelikleri önlemek veya sonlandırmak ya da alternatif olarak, kadınların istedikleri zaman (menopoz öncesi veya sonrası), istedikleri yolla (kendi rahimlerinde veya başka bir kadının rahminde) ve istedikleri kişiyle (erkek, kadın veya yalnız) çocuk sahibi olabilmeleri için– eski üreme kontrolü teknolojilerini ve üremeye yardımcı yeni teknolojileri kullanmakta serbest olması gerektiğini ileri sürerler. Kimi radikal-liberter feministlerse daha da ileri gider. Ektogenezin (yapay bir plasentada vücut dışı gebelik) doğal hamilelik sürecinin yerini tamamen alacağı günü iple çekerler.

Radikal-liberter feministlerin aksine radikal-kültürel feministler, biyolojik anneliğin kadınların gücünün nihai kaynağı olduğunu ileri sürerler.10 Bu yaklaşıma göre insan türünün devam edip etmeyeceğini –hayatın varolup olmayacağını– belirleyen kadınlardır. Kadınlar bu hayat verme gücünü korumalı ve övmelidir; zira o olmadan erkekler kadınlara şimdi olduğundan daha az saygı ve ihtiyaç duyacaktır.

Kadınların özgürleşmesine yönelik liberal ve radikal feminist programların ikna etmeyi başaramadığı Marksist ve sosyalist feministler, güçsüz çoğunluk tarafından üretilen servetin güçlü azınlığın eline geçtiği sınıf temelli bir toplumda gerçek özgürlüğe ulaşmanın herkes, bilhassa da kadınlar için imkânsız olduğunu ileri sürerler. Friedrich Engels ile beraber12 Marksist ve sosyalist feministler, kadınlara yönelik baskının, topluluğun bir parçası olan insanların daha önce sahip olduğu her türden eşitliği yok eden bir yapı olan özel mülkiyetten kaynaklandığında ısrar ederler. Üretim araçlarının, başlangıçta hepsi erkeklerden oluşan görece daha az kişiye ait olan, özel mülkiyeti, günümüzdeki yansımaları kurumsal kapitalizm ve emperyalizm olan sınıf sistemini başlattı. Bu vaziyet üzerine düşünüldüğünde kadınlara yönelik baskının sebebinin sadece erkekleri kadınlardan imtiyazlı kılan daha geniş kapsamlı toplumsal kurallar değil, bizzat kapitalizm olduğu akla gelir. Eğer –sadece müstesna olanlardan ziyade– tüm kadınlar özgürleştirilecekse, kapitalist sistemin yerini, üretim araçlarının herkese ait olduğu sosyalist sistem almalıdır. Böylece ekonomik açıdan artık erkeklere bağımlı olmayan kadınlar, onlar kadar özgür olacaktır.

Sosyalist feministler Marksist feministlerle, kapitalizmin kadınlara yönelik baskının kaynağı olduğu ve radikal feministlerle de ataerkinin kadınlara yönelik baskının kaynağı olduğu konusunda hemfikirdir. Dolayısıyla kadınlara yönelik baskıya son vermenin yolu, sosyalist feministlerin görüşüne göre, kapitalist ataerkinin veya ataerkil kapitalizmin (siz seçin) çift başlı canavarını öldürmektir. Bu amaçla hareket eden sosyalist feministler, kapitalizm ile ataerki arasındaki ilişkiyi açıklayan teoriler geliştirmeye çalışır.

Sosyalist feministler bu hususta bir teori geliştirmenin ilk aşamasındayken kadınlara yönelik baskıya dair iki sistemli birkaç açıklama sundu. Bu iki sistemli teoriler arasında, Juliet Mitchell ile Alison Jaggar tarafından ileri sürülenler de bulunuyordu. Women’s Estate adlı eserinde Mitchell, kadınların durumunu (Marksist feministlerin düşündüğü gibi) sadece üretim yapılarının değil, aynı zamanda (radikal feministlerin düşündüğü gibi) üreme ve cinsellik yapılarının ve (liberal feministlerin ileri sürdüğü üzere) çocukların sosyalleşmesinin de belirlediğini iddia etti.13 Tam olarak özgürleşebilmeleri için kadınların tüm bu yapılardaki statüsünün ve işlevinin değişmesi gerektiğini vurguladı. Yine de, son tahlilde Mitchell için kadınların en büyük düşmanı olarak kapitalizm, ataerkiden ağır bastı.

Mitchell gibi Alison Jaggar da Marksist ile radikal feminist düşünce arasında bir senteze ulaşmaya çalıştı. Tüm feminist perspektiflerin, kadınlardan eş, anne, kız çocuğu, sevgili ve çalışan olarak çelişkili taleplerde bulunulduğunun farkında olduğunu kabul eden14 Jaggar, sosyalist feminizmin kadınlara yönelik baskının çok sayıdaki biçimi arasında ilişki kurmaktaki ısrarlı çabası dolayısıyla eşsiz olduğunda ısrar etti. Yabancılaşma gibi birleştirici bir kavramı, kapitalizm idaresinde, kadınların birey olarak bütünleşmesinin kaynağı olabilecek her şeyin (iş, seks, eğlence) ve herkesin (aile üyeleri ve arkadaşlar) nasıl da parçalanmalarının nedeni haline geldiğini açıklamak üzere kullandı. Mitchell ve Jaggar, kadınların boyunduruk altına alınma sürecinin öyle basitçe açıklanamayacağında ısrar etti. Fakat Mitchell’ın aksine Jaggar, kadınlara musallat olan en büyük belanın kapitalizmden ziyade ataerki olduğunu ifade etti.

Mitchell ile Jaggar’ın ardından başka bir grup sosyalist feminist, kadınlara yönelik baskıya dair yeni açıklamalar geliştirmeyi amaçladı; söz konusu açıklamalarda kadınların sınırlı refahı ve özgürlüğünün başlıca kaynağı olarak ne kapitalizm ne de ataerki öne çıkarıldı. Iris Marion Young ve Heidi Hartmann, kadınlara yönelik baskı konusunda, kapitalizm ile ataerkinin tam bir ortakyaşarlık sürdüğü ve karşılıklı etkileşim halinde olduğu şeklinde açıklamalar getirdi. Bu düşünürler, ataerki yok olursa kapitalizmin ayakta kalıp kalamayacağı sorusunu veya tam tersini bir dereceye kadar ele aldı. Her ne kadar teorileri arasındaki nüansları kavramak zor olsa da Young ve Hartmann –selefleri Mitchell ve Jaggar gibi– feministleri kadınların karşılığı ödenmeyen, düşük ücret verilen veya değersiz görülen emekleriyle ilgili meseleleri ele almaya itti.

Kadınların yaşam koşullarına dair kavrayışlarına karşın, özellikle Anglo-Amerikan dünyada, 1980’ler öncesi feministlerin, neredeyse tamamının beyaz, burjuva, heteroseksüellerden oluştuğunu ve bugün Kuzey denilen Batı dünyasındaki olaylara odaklandığını belirtmeliyiz. Feminist Düşünce’nin beşinci edisyonunda, ABD ve diğer ülkelerdeki beyaz olmayan, işçi sınıfından, lezbiyen kadınların ve son dönemde trans kadınların, tüm dünyadaki kadınların daha da özgürleşmesine ve haklarla sorumluluklar konusunda erkeklerle daha eşit olmalarına yardımcı olan çok çeşitli feminizmler şekillendirmelerine hak ettiği ilgiyi göstermeye çalışıyoruz. Tina Fernandes Botts’un (beyaz olmayan bir feminist) kitabın yazım sürecine dahil olması sayesinde, bu edisyonda beyaz olmayan kadınların kaygılarının, meselelerinin ve fikirlerinin bir kısmını daha iyi ifade ettiğimize inanıyoruz.

…