Birazoku

“Peşinen itiraf etmeliyim ki; Dersim’in Yaban Bitkileri ve Büyülü Dünyası kitabı projem, çılgınlıktan öte bir şey oldu benim için. Doğaya olan aşırı sevdam ve gezgin ruhum olmasa, böylesi bir serüvene girişmeyi hayal bile edemezdim…Benzeri olmayan Munzur’un ve Mercan’ın muhteşem dağ vadilerinde; yıllardır bitkilerle hemhal olan biri olarak, kendimden geçip, ilk kez karşılaştığım mor, eflatun, pembe, turuncu, sarı, kırmızı çiçeklerin arasında heyecanla dolanarak, sürekli deklanşöre basmak, onlarla tanış olmak başlı başına bir şölen oldu.

Hiçbir şey yapamasam da yaşadığım o anlar tek sözcükle büyüleyiciydi. Hele amcaoğlu Tahir’le Havaçor vadisinde, botları çıkarıp, buzlu dere suyunu geçer geçmez, kendimizi, dizi aşan doğal çiçek bahçesi içinde bulmamız, unutulacak cinsten değildi. Vadide yankılanan buzlu sulara karışan kuş ezgileri, vızıldayan arılar, çevremde uçuşan rengarenk kelebekler, gözlerimin önünden gitmiyor”.

Mayıs 2016’daki günlüğümde, Dersim’i böyle dile getirmişim. Bende derin izler bırakan Dersim bölgesi – karın zirvelerden eksilmediği ulu dağları, vadileri, berrak ırmakları, dereleri, şelaleleri, yüksek yaylalardaki krater gölleriyle- tek kelimeyle muhteşem bir coğrafya. Halen, Avrupa ülkelerinde birçoğunun soyu çoktan tükenmiş 44 memeli türü, dünyada ender olan kırmızı benekli alabalık dâhil 7 balık, 219 kuş, 200’ü bulan kelebek türü ve kayıt altına alınmış 2500’ü aşkın bitkisiyle, dünyada ender rastlanır doğal bir habitata sahip olduğu kitabın içeriğinde de görülecektir.

Önemli bir konu da Yayladere ve Kiğı bölgesinde, Dersim’ deki bitki türlerinin aynısını yaygın olarak bu bölgelerde görmem oldu. Bundan dolayı, kitabın bu iki ilçenin bitkilerini de içerdiğini belirtmek isterim. Ülkemizde, kent bazında; %90’nı sahada fotoğrafı çekilerek, 365’i endemik olmak üzere, toplam 1864 (kitapta fotoğrafı olan bitki toplamı 1552) bitkiyi kapsayan bir çalışma bugüne kadar gerçekleştirilmemiştir. Kanımca, Dersim’ in böylesine hacimli Florasının kitaplaştırılmış olması, bölge halkı ve bütün insanlık için büyük kazanım olmuştur. Bugüne dek terörle gündeme gelen Dersim -umarım bundan sonra bir benzeri olmayan doğası, Faunası ve Florasının rengârenk çiçekleriyle- sevgi ve barışın kenti olarak anılacaktır.

Kitapta yer alan önemli bir çalışma ise; Dersimli dostum Mehmet Yürek ile hazırladığımız II. bölümdür. Mehmet Yürek tarafından derlenip, değerlendirilen tarih, coğrafya, sosyal, ekonomik ve kültürel bilgilerin görsel karelerle desteklenmesi Dersim’in olağanüstü güzelliklerini ve gerçek yüzünü okuyucuyla tanıştırmaktadır. İç ve dış turizm açısından, gezilecek, görülecek doğal güzelliklerin yoğun olarak kitapta yer alması ve ayrıca konaklama, yerel mutfak kültürüne ait örnekler verilmesi kitaba büyük değer katmıştır. Umarım bizim duyduğumuz heyecanı ve sevinci, dört yıl boyunca, gecegündüz demeden ortaya konan emeği, kitabı eline alıp inceleyen her okuyucu algılayacak ve böylesi bir coğrafyanın varlığından, sevinç ve gurur duyacaktır…

Ali Tiyar Gök

Aralık 2020, Datça

*

İÇİNDEKİLER
Teşekkür
Biyografiler
Yazar – Ali Tiyar Gök
Editör – Ibrahim Demir
Bitki Editörü Prof. Dr. Şinasi Yıldırımlı
Sunum (Türkçe-İngilizce)
I. BOLÜM
DERSİM BİTKİLERİYLE YOLCULUK ve BU KONUDAKİ DÜŞÜNCELERİM DERSİM’İN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ ve BİTKİLERİN ARAŞTIRILMASINDA EMEĞİ GEÇEN BOTANİKÇİLER
Sadece Dersimde Yetişen Endemik Bitki Türleri
DERSİM BİTKİLERİ
Tohumlu Bitkiler – Spermatophyta
Açık Tohumlu Bitkiler – Gymnospermae Kapalı Tohumlu Bitkiler – Angiospermae Bir Çenekli Bitkiler – Monoccotyledones
BİTKİLERİN TOPLANMASI ve YARARLANMA YÖNTEMLERİ
DERSİM BÖLGESİNDE YETİŞEN BİTKİ TÜRLERİ KULLANIM ALANLARI
BOYAMADA KULLANILAN BİTKİLER
II. BÖLÜM
DERSİM’de YAŞAM ve BÜYÜLÜ DÜNYASI
DERSİM TARİHİ ve GENEL DEĞERLENDİRME
DERSİM COĞRAFYASI – DOĞA ZENGİNLİĞİ ve YAŞAM
BİTKİ ADLARI DİZİNİ (TÜRKÇE)
KAYNAKÇA