Birazoku

Çinliler, çok erken dönemlerde kayıtlar tutmaya başlamışlardır. Bu kayıtlar sayesinde tarihlerini ayrıntılı olarak öğrenebildiğimiz Çin’i anlamak için de onun binlerce yıllık geçmişine vakıf olmak lazımdır. Çin tarihinden Türkleri çıkarmak mümkün değildir. Çinlilerin siyasi, toplumsal ve ekonomik dönüşümlerinde kuzeyden gelen Türklerin ve diğer konar-göçerlerin büyük etkisi vardır. Üstelik Çin’deki hanedanlıkların çoğu da Türkler, Moğollar ve Tunguz-Mançular tarafından kurulmuştur. Haliyle Çin tarihi, Türk tarihinin ve hatta dünya tarihinin bilinmesi açısından çok önemlidir. Çalışmada başından sonuna kadar Çin siyasi tarihi ele alınmış, gerekli yerlerde ekonomi, toplum, din gibi bahisler üzerinde durulmuş ve bilhassa toplum ve ekonomideki dönüşümlerin siyasete ve devlete ne tür etkiler yaptığı vurgulanmıştır. Ana kaynaklara ve araştırma eserlerine göre kaleme alınan bu kitapta, konular bir Türk tarihçisinin bakış açısıyla tarafsız ve önyargısız olarak işlenmiş, metnin yazımında genel okuyucu seviyesi de göz önünde bulundurulmuştur.

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ…………………………………………………………………………..17
ÇİN COĞRAFYASI……………………………………………………………21
Kuzey Çin……………………………………………………………………………….22
Güney Çin………………………………………………………………………………23
Güneydeki Su Boyları ve Güneybatı Dağları………………………………. 24
Geleneksel Çin Bölgesi…………………………………………………………….25
Geleneksel Çin’in Kuzeydoğudan Güneye Kıyı Etrafı …………………. 26
Geleneksel Çin’in Batı Etrafı…………………………………………………….27
Geleneksel Çin’e Uzak Etraf …………………………………………………….28
ÇİN’DE İLK İNSANLAR VE KÜLTÜRLER………………………….30
“Yuanmou Adamı”, “Pekin Adamı” ve Longgu Dağı’ndaki Mağaralar…30
Erken Kalıntılar……………………………………………………………………….31
Laoguantai, Dadiwan I Kültürleri (MÖ 6. Bin Yıl)……………………… 31
Kuzey Çin’de Beishouling, Banpo, Beixin, Hougang Kültürleri
(MÖ 5. Bin Yıl)……………………………………………………………………….31
Boyalı Çömlek veya Yangshao Kültürü (MÖ 5000-3000) ……………. 32
Güney Çin’de Hemudu, Qinglianggang, Majiabang Kültürleri
(MÖ 5500-3300) …………………………………………………………………….32
MÖ 5. Bin Yıl………………………………………………………………………….33
Miaodigou I, Majiayao, Banshan, Machang, Dahe, Miaodigou,
Dawenkou Kültürleri (MÖ 4. Bin Yıl- MÖ 3. Bin Yılın İkinci Yarısı) ..33
Longshan Kültürü (MÖ 3000-1900)…………………………………………. 34
Hongshan Kültürü (MÖ 4700-2900)………………………………………… 34
Daxi, Qujialing, Songze, Liangzhu, Dapengkeng Kültürleri
(MÖ 5000-2250) …………………………………………………………………….34
Ölü Gömme ve Atalar Kültü……………………………………………………..35
Çin’deki İlk Yabancı Kültürler………………………………………………….. 36
Tarihin Perdesi Ardında: İlk Atalar ile Xia ve Shang Kralları………… 36
XİA HANEDANLIĞI (MÖ 2070-1600) ……………………………….38
SHANG HANEDANLIĞI (MÖ 1600-1046) …………………………41
Shang Kültürü…………………………………………………………………………43
ZHOU HANEDANLIĞI (MÖ 1046-256) …………………………….46
Batı Zhou Hanedanlığı (MÖ 1046-771) ……………………………………. 46
Türk ve Tibet Kökenler …………………………………………………………….46
Vassallık Sistemi……………………………………………………………………..47
Genişleme ………………………………………………………………………………48
Yıkılış …………………………………………………………………………………….49
Doğu Zhou Hanedanlığı (MÖ 770-256)……………………………………. 49
Toplum…………………………………………………………………………………..49
Çin Felsefesi……………………………………………………………………………50
“Gök’ün Vekili”, Soylular ve Ordu……………………………………………. 50
Zhou Şehirleri ve Konar-göçerler……………………………………………… 51
İlkbahar ve Sonbahar Dönemi (MÖ 771-476)……………………………. 52
Savaşan Beylikler Dönemi (MÖ 475-221)…………………………………. 52
En Eski Tarihlerden Qin Hanedanlığı Dönemine Kadar
Türk-Çin İlişkileri…………………………………………………………………….53
QİN HANEDANLIĞI (MÖ 221-MÖ 206) ……………………………57
Devlet ve Ekonomi Reformu……………………………………………………. 58
“Kültür Devrimi” …………………………………………………………………….59
Türkler ve Diğer Komşularla İlişkiler………………………………………… 60
Köylü İsyanları ve Devletin Yıkılması……………………………………….. 61
HAN HANEDANLIĞI (MÖ 206-MS 220)……………………………63
Batı Han Hanedanlığı (MÖ 206-MS 25)……………………………………. 63
Devlet Teşkilatında Karma Yapı ……………………………………………….. 63
Konfüçyüsçülüğün Dönüşü………………………………………………………64
Yeni Sınıf………………………………………………………………………………..65
İmparatoriçe Gao (MÖ 188-180)……………………………………………… 65
İmparator Wen (MÖ 180-157)…………………………………………………. 66
İçeride Toparlanma Çabaları……………………………………………………..66
Konfüçyüsçülüğün Devlet İdeolojisi Hâline Gelmesi………………….. 67
İmparator Jing…………………………………………………………………………68
İmparator Wu Dönemine Kadar Hunlar ve Çinliler……………………. 69
İmparator Wu (MÖ 140-87) …………………………………………………….71
ç Düzenlemeler………………………………………………………………………72
Dış Siyaset………………………………………………………………………………73
Batı Han Hanedanlığı’nda Çöküşe Doğru………………………………….. 77
İki Ekonomi Siyaseti………………………………………………………………..78
Wang Mang ve Xin Hanedanlığı (MS 9-23)……………………………….. 79
“Sosyalist Devrim” ………………………………………………………………….80
Wang Mang’ın Çöküşü…………………………………………………………….81
İmparator Wu’dan Wang Mang’a Hunlar ve Çinliler…………………… 82
Çinliler, Huhanye ve Zhizhi ……………………………………………………..83
Wang Mang ve Hunlar……………………………………………………………..84
Doğu Han Hanedanlığı veya Sonraki Han Hanedanlığı (MS 25-220) ..85
Devlet İdaresinde Kadın Nüfuzu………………………………………………. 86
Doğu Han Hanedanlığı’nın Dış İlişkileri …………………………………… 87
Han Hanedanlığı’nın Yıkılışı…………………………………………………….89
Cao Cao’nun İsyanı …………………………………………………………………90
ÜÇ HANEDANLIK DÖNEMİ (220-280) …………………………….93
Kuzey Çin’de Türk Etkisi ve Kuzey-Güney Çin Ayrımının
Belirginleşmesi………………………………………………………………….. 93
Toplum ve Ekonomi…………………………………………………………………94
Shu Han Hanedanlığı (221-263)………………………………………………. 95
Yerli Halkın İsyanları ……………………………………………………………….96
Güney Çin’de Yeni Bir Merkezin Doğuşu………………………………….. 97
Wu Hanedanlığı (222-280) ………………………………………………………97
Ekonomi ve Yangzi Havzası………………………………………………………98
Wei Hanedanlığı (220-266)………………………………………………………99
JİN HANEDANLIĞI (266-420)…………………………………………101
Batı Jin Hanedanlığı (266-316) ……………………………………………….101
Kuzeyden Gelen Boyların Etkisi………………………………………………102
Hunlar, Xianbeiler, Tibetliler…………………………………………………..103
Doğu Jin Hanedanlığı (316-420)……………………………………………..104
“ON ALTI DEVLET” DÖNEMİ (304-439) ………………………..106
1. Doğrudan Hun İdareci Soyları Tarafından Kurulan Devletler….106
2. Xianbeiler Tarafından Kurulan Devletler………………………………108
3. Tibetliler Tarafından Kurulan Devletler………………………………..111
4. Çinliler Tarafından Kurulan Devletler:………………………………….113
5. Koreliler/Çinliler Tarafından Kurulan Kuzey Yan (407-436) ……. 113
6. Tuyuhunlar………………………………………………………………………..114
ÇİN’DE KUZEY VE GÜNEY HANEDANLIKLARI DÖNEMİ
(420-589) …………………………………………………………………. 115
A. GÜNEY HANEDANLIKLARI ………………………………………117
1. Liu Song Hanedanlığı (420-479) …………………………………………117
2. Qi Hanedanlığı (479-502)…………………………………………………..118
3. Liang Hanedanlığı (502-557)………………………………………………119
4. Chen Hanedanlığı (557-589) ………………………………………………120
B. KUZEY HANEDANLIKLARI……………………………………….122
1. Kuzey Wei Hanedanlığı (386-535)……………………………………….122
Erken Tabgaçlar……………………………………………………………………..122
Hanedanlığın Kuruluşu ve Yükselişi ………………………………………..123
Devletin Yeniden Yapılanması ve Çinlileşme…………………………….125
Tabgaçların Fakirleşmesi ………………………………………………………..126
Kültür ve Din ………………………………………………………………………..126
Yıkılışa Doğru……………………………………………………………………….127
2. Kuzey Qi Hanedanlığı (550-577)…………………………………………128
3. Kuzey Zhou Hanedanlığı (557-581) …………………………………….129
SUİ HANEDANLIĞI (581-618)………………………………………..132
İmparator Wen………………………………………………………………………132
Toplum ve Ekonomi……………………………………………………………….133
Asker Ruhlu İktidar……………………………………………………………….134
Kuzey ile Güneyi Birleştirme Çabası: Büyük Kanal……………………134
İmparator Yang ve Saldırgan Dış Siyaset ………………………………….135
Devletin Çöküşü……………………………………………………………………138
TANG HANEDANLIĞI (618-907) ……………………………………140
İmparator Gaozu (618-627)……………………………………………………141
İmparator Taizong (627-649)………………………………………………….142
Buda Dini ve Xuan Zang ………………………………………………………..143
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….143
Tuyuhunlar……………………………………………………………………………144
Kür Şad İhtilali………………………………………………………………………144
Batı Gök-Türkler ve Türkistan …………………………………………………145
Sasani ve Fulin………………………………………………………………………146
Kore……………………………………………………………………………………..146
Sir Tarduşlar………………………………………………………………………….146
İmparator Gaozong………………………………………………………………..147
İmparatoriçe Wu……………………………………………………………………147
Gök-Türk Müdahalesi …………………………………………………………….148
Buda Dini……………………………………………………………………………..148
Başarısız Dış Siyaset ve İmparatoriçenin Sonu………………………….148
İmparator Xuanzong (713-756)………………………………………………149
Toplum…………………………………………………………………………………149
Din ………………………………………………………………………………………150
Chang’an………………………………………………………………………………150
İmparatorun Devlet İşlerinden Çekilmesi ………………………………..151
An Lushan İsyanı (755-763) …………………………………………………..152
Uygurların İsyanları Bastırması……………………………………………….153
Uygurların Tibetlilere Hücumu……………………………………………….154
Hanedanlıkta Toparlanma Çabaları ve Çöküş……………………………154
İmparator Xianzong……………………………………………………………….155
İmparator Wenzong……………………………………………………………….156
Köylü İsyanları ve Yıkılış ………………………………………………………..156
Devlet Teşkilatı ……………………………………………………………………..158
İmparatorluk Sınav Sistemi…………………………………………………….160
BEŞ HANEDANLIK DÖNEMİ (906-960)………………………….162
Toplumsal ve Ekonomik Dönüşüm………………………………………….162
Sonraki Liang Hanedanlığı (907-923) ……………………………………..164
Sonraki Tang Hanedanlığı (923-936)……………………………………….165
SONG HANEDANLIĞI (960-1279) ………………………………….167
Kuzey Song Hanedanlığı (960-1127)……………………………………….167
Kuruluş…………………………………………………………………………………167
Çin’i Birleştirme Çabaları……………………………………………………….168
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….169
İmparator Renzong………………………………………………………………..170
İmparator Shenzong ve Wang Anshi’nın Reformları………………….170
Yıkılışa Doğru……………………………………………………………………….171
Toplum ve Ekonomi……………………………………………………………….172
Hanglar ………………………………………………………………………………..173
Ekonomik Bölgeler………………………………………………………………..173
Vergi…………………………………………………………………………………….175
Manastırlar……………………………………………………………………………175
Güney Song Hanedanlığı (1127-1279) …………………………………….176
Jin Hanedanlığı ile Savaşlar…………………………………………………….176
Yıkılışa Doğru……………………………………………………………………….177
LİAO HANEDANLIĞI (907-1125)……………………………………179
Abaoji…………………………………………………………………………………..179
İmparator Taizong………………………………………………………………….180
İmparator Shizong ve Muzong………………………………………………..181
İmparator Shengzong …………………………………………………………….181
Yıkılış …………………………………………………………………………………..182
BATI XİA HANEDANLIĞI (1038-1227)……………………………184
Kuruluş…………………………………………………………………………………184
Üç Büyük Güç İçinde Batı Xia…………………………………………………185
Çinlileşme…………………………………………………………………………….185
Hanedanlığın Sonu ………………………………………………………………..186
JİN HANEDANLIĞI (1115-1234………………………………………188
Kuruluş…………………………………………………………………………………188
Devletin Büyümesi ………………………………………………………………..189
Kuzey Çin’de Yeniden Yapılanma…………………………………………….189
Curçenlerin Kendilerini Koruma Çabası…………………………………..191
Çöküşe Doğru……………………………………………………………………….191
Ekonomi……………………………………………………………………………….192
Din ………………………………………………………………………………………193
YUAN HANEDANLIĞI (1271-1368) ………………………………..194
Kubilay’ın Yükselişi ……………………………………………………………….195
Çin’de Yeniden Yapılanma………………………………………………………196
Hanedanlığın Kuruluşu ………………………………………………………….196
Dış Seferler …………………………………………………………………………..197
Moğollar, Eski Düzenin Feodal / Zenginleri, Tüccarlar, Köylüler….. 197
Toplumda ve Devlette Yapılandırma ………………………………………..198
Temür Han……………………………………………………………………………199
Külüg Han…………………………………………………………………………….200
Ekonomik Kriz………………………………………………………………………200
Devlette Çinlileşme ……………………………………………………………….201
Karmaşa ve Çöküşe Doğru Giden Süreç …………………………………..202
Yesün Temür Han ile Toparlanma Çabaları……………………………….203
İsyanlar ve Yıkılış…………………………………………………………………..204
“Kızıl Türbanlılar İsyanı” ………………………………………………………..205
Din ………………………………………………………………………………………207
MİNG HANEDANLIĞI (1368-1644)…………………………………209
Köylü Devrimi……………………………………………………………………….209
Toplum…………………………………………………………………………………211
Dört Sınıf ……………………………………………………………………………..212
Devlet Teşkilatı ……………………………………………………………………..214
İmparator Hongwu (1368-1398) …………………………………………….216
İmparator Yongle (1402-1424): Yükseliş Dönemi……………………..217
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….218
Zheng He ve Uzak Deniz Seferleri…………………………………………..220
Duraklama ve Karmaşa ………………………………………………………….220
Moğol Akınları………………………………………………………………………221
Moğol Kökenli Ming Askerlerinin Darbe Teşebbüsü………………….222
İmparator Zhengde (1505-1521)…………………………………………….223
Saray Ağalarının Hâkimiyeti……………………………………………………224
İmparatorluk Sekreteri Zhang Juzheng…………………………………….225
İmparator Wanli…………………………………………………………………….225
Mançuların Yükselişi ……………………………………………………………..226
Hanedanlığın Sonu ………………………………………………………………..226
QİNG HANEDANLIĞI (1644-1911)…………………………………228
Nurhaci ve Devlet Yapılanması ……………………………………………….228
Abahai………………………………………………………………………………….229
Hanedanlığın Kuruluşu ………………………………………………………….230
Toplumsal Sınıfların Durumu …………………………………………………231
Hanedanlığın Başlarında Mançulaştırma Hareketi…………………….231
Dorgon’un Hâkimiyeti……………………………………………………………232
İmparator Kangxi (1661-1722)……………………………………………….233
Çin Kültürü Aydınlanması………………………………………………………234
Çin’de Avrupalılar, Avrupa’da Çin Haberleri…………………………….234
Devletin Genişlemesi……………………………………………………………..235
Eski Ming Generallerinin İsyanları ………………………………………….235
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….236
İmparator Yongzheng (1723-1735) …………………………………………238
Rus Çarlığı ……………………………………………………………………………239
Amin Hoca……………………………………………………………………………240
İmparator Qianlong (1735-1796) ……………………………………………240
Cungar Hanlığı, Uygur Bölgesi, Tibet………………………………………240
Güney Çin ve Vietnam …………………………………………………………..241
İç İsyanlar……………………………………………………………………………..242
Ekonomi……………………………………………………………………………….242
Kültür ve Edebiyat…………………………………………………………………244
İmparator Jiaqing (1796-1820) ……………………………………………….244
İmparator Daoguang (1820-1850)…………………………………………..245
Uygur Bölgesi ……………………………………………………………………….246
Afyon Savaşı………………………………………………………………………….247
“Göksel Taiping Krallığı”………………………………………………………..249
Nian İsyanı……………………………………………………………………………250
Miao İsyanı……………………………………………………………………………251
“Gök ve Yer Örgütü” İsyanı…………………………………………………….251
II. Afyon Savaşı: Nanking Antlaşması’nın Revizyonu………………..251
Peking Antlaşması: Tam Teslimiyet………………………………………….252
Müslüman Ayaklanmaları ………………………………………………………252
Yakup Bey……………………………………………………………………………..255
İli Sorununun Çözülmesi ve Xinjiang Adlı Eyaletin Kurulması…..256
Batılılaşma Hareketi ………………………………………………………………256
1894 Çin-Japon Savaşı ve Shimonoseki Antlaşması ………………….257
Reform Çabaları…………………………………………………………………….258
Yihetuan veya “Boksör” Hareketi ……………………………………………259
Puyi ve Sona Doğru ……………………………………………………………….261
Sun Yat-sen …………………………………………………………………………..261
Hanedanlığın Yıkılışı……………………………………………………………..262
ÇİN CUMHURİYETİ (1912-1949) ……………………………………264
Devrimcilerin Başarısızlığı ……………………………………………………..265
Moğolistan ve Tibet……………………………………………………………….266
Yuan Shikai Diktatörlüğü……………………………………………………….267
I. Dünya Savaşı …………………………………………………………………….267
4 Mayıs Hareketi……………………………………………………………………268
Çin Komünist Partisi’nin Kuruluşu………………………………………….269
KMT-ÇKP İttifakı…………………………………………………………………..269
Chiang Kai-shek’in KMT Liderliğine Geçmesi ………………………….270
Milliyetçi Hükümet (1927) …………………………………………………….271
Cumhuriyetten Milliyetçi Hükümete Çin Toplumu…………………..271
Milliyetçi Hükümet’in Düzenlemeleri ……………………………………..274
ÇKP’nin Direnişi ve “Uzun Yürüyüş”………………………………………274
Uygur Bölgesi ……………………………………………………………………….275
Japonların Çin’i İşgali …………………………………………………………….278
II. Dünya Savaşı …………………………………………………………………….279
Savaştan Sonra………………………………………………………………………279
ÇKP ile Savaş ve Cumhuriyetin Sonu………………………………………280
ÇİN HALK CUMHURİYETİ (1949-)…………………………………282
Yeni Rejim ve Çin Toplumu…………………………………………………….282
İki Aşamalı Devrim………………………………………………………………..283
Köylü Sorunu ve Toprak Reformu……………………………………………285
Demokratik Diktatörlük…………………………………………………………286
Mao Zedong ve İlk Düzenlemeler……………………………………………286
Sovyetler Birliği ile İlişkiler…………………………………………………….287
Kore Savaşı……………………………………………………………………………288
Zhou Enlai ……………………………………………………………………………289
Kitlesel Kampanyalar……………………………………………………………..289
Merkezi Hükümet Yapısı………………………………………………………..289
“Yüz Çiçek” Hareketi……………………………………………………………..290
Büyük İleri Atılım (1958-1962) ………………………………………………291
Yeni Ekonomi Politikası………………………………………………………….293
“Sosyalist Eğitim Hareketi” (1963-1966)…………………………………294
Kültür Devrimi (1966-1976)…………………………………………………..295
Mao ve Çin Devrimi ………………………………………………………………297
Deng Xiaoping (1978-1989) …………………………………………………..298
Görüşler……………………………………………………………………………….298
Reform ve Açılma ………………………………………………………………….299
Toplum…………………………………………………………………………………301
Tiananmen Olayları ……………………………………………………………….302
Jiang Zemin (1989-2002)……………………………………………………….302
Toplum ve Ekonomi……………………………………………………………….303
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….304
Shanghai İşbirliği Örgütü……………………………………………………….305
Hong Kong ve Macao……………………………………………………………..305
Hu Jintao (2002-2012) …………………………………………………………..306
Dış Siyaset…………………………………………………………………………….307
Toplum ve Yeni Kuşak Çinli Gençler………………………………………..307
Xi Jinping (2012-)………………………………………………………………….309
Yeni Düzenlemeler ………………………………………………………………..310
Devlet Teşkilatı ……………………………………………………………………..311
Xi Jinping Düşüncesi……………………………………………………………..311
Kuşak Yol Projesi ve Dış Siyaset………………………………………………312
“Çin Rüyası” …………………………………………………………………………313
KAYNAKÇA……………………………………………………………………315
DİZİN…………………………………………………………………………….321

ÖN SÖZ

“Çin Tarihi” başlıklı bir kitabı kaleme alarak Çinlilerin binlerce yıllık tarihini tek bir cilde sığdırmak gerçekten zordur. Elinizdeki kitapta anlatılan her bir konu ciltler doldurabilecek kadar geniştir, engin bir edebiyata sahiptir. Çin Tarihi’ni yazarken bu durumu göz önünde bulundurarak her konuya değinmeye çalıştık. Kitaptaki temel maksadımız en eski zamanlardan günümüze kadarki Çin tarihinin bir bütün olarak, ilmi şekilde anlaşılmasına katkıda bulunmaktır. Bu bakımdan metin akademik çevreye olduğu kadar genel okuyucuya da hitap edecek şekilde kaleme alınmıştır. Tarihe çok önem veren Çinliler, çok erken dönemlerde kayıtlar tutmaya başlamışlardır. Biz onların tarihini bu kayıtlar sayesinde ayrıntılı olarak öğrenebiliyoruz. Şimdiki Çin’i anlamak için, onun binlerce yıllık geçmişine vakıf olmak lazımdır. Çin tarihi, Türk tarihinin ve yine dünya tarihinin bilinmesi açısından çok önemlidir. Çin tarihinden Türkleri çıkarmak mümkün değildir. Çinlilerin siyasi, toplumsal ve ekonomik dönüşümlerinde kuzeyden gelen Türklerin ve diğer konar-göçerlerin büyük etkisi vardır. Üstelik Çin’deki hanedanlıkların çoğu da Türkler, Moğollar ve Tunguz-Mançular tarafından kurulmuştur. Ana kaynaklara ve araştırma eserlerine göre kaleme aldığımız bu kitapta, konulara bir Türk tarihçisinin bakış açısıyla tarafsız ve önyargısız olarak eğilmeyi hedefledik. Eser, yıllardır Çin’de yürüttüğümüz saha araştırmaları ve kütüphane çalışmalarının bir ürünüdür.

Kitabımızda başından sonuna kadar Çin siyasi tarihini ele almaya çalıştık. Gerekli yerlerde ekonomi, toplum, din gibi bahisler üzerinde durduk. Bilhassa toplum ve ekonomideki dönüşümlerin siyasete ve devlete ne tür etkiler yaptığını vurgulamak istedik. Müstakil olarak kültür, felsefe, sanat, mitoloji, mimari, din, edebiyat, şiir vb. konularını ise ayrıca hazırlayacağımız “Çin Kültür Tarihi” adlı eserimizde inceleyeceğiz. Çin Tarihi kitabımızda Çincenin transkripsiyonu için artık bütün dünya akademisi tarafından kabul edilen pinyin sistemi kullanılmıştır. Bu sistemde bazı harflerin Türk alfabesindeki karşılığı şöyledir: x→ ş; q→ ç; wv v; zh→ c; shv ş, ch→ ç; c→ s. Örnek vermek gerekirse, Xin→ Şin; Qing→ Çing; Wang→ Vang; Zhou→ Cou; Shanxi→ Şanşi; Chanyu→ Çanyu; Cao Cao→ Sao Sao şeklinde okunur. Eserin editörlüğünü üstlenen Ayşegül Büşra Paksoy hanımefendiye, son okumalarda yardımcı olan Ferhat Çiftçi kardeşime, çalışmalarım esnasında gösterdikleri anlayış için eşim Elvin ile biricik kızım Ülkü’ye, kitabın basımını üstlenen Ötüken Neşriyat’a teşekkür ederim. Eserin faydalı olması dileğiyle.

Kürşat Yıldırım

ÇİN COĞRAFYASI

Çin’i anlayabilmek için öncelikle ülkenin kuzey ve güney olmak üzere iki coğrafi kısmını ve Sarı Irmak ile Yangzi olmak üzere iki uzun ırmağını bilmek lazımdır. “Çin” denilince akla ilk gelen Çin Seddi ise Çinlilerin yine coğrafya gereklerine göre kuzeyden gelen akınlara karşı inşa ettikleri savunma hattıdır.

Kuzey ve Güney Çin’in Farklılığı

Sarı Irmak, Çin’in batısındaki Qinghai (Kök Nur; “Gök Göl”) eyaletindeki Bayan Har Dağları’ndan doğar ve yaklaşık 5500 km doğuya aktıktan sonra Shandong eyaletinde Bohai Denizi’ne dökülür. Sarı Irmak havzasının bazı kısımları Çin’in ve Çinlinin doğduğu yerlerdir. Burası aynı zamanda Çinlilerle, Çinli olmayanların ilk karıştıkları bölgelerdendir; hatta Wang Mang döneminde (MS 9-23) ve bilhassa Han Hanedanlığı’nın MS 220’de yıkılışından sonra Sarı Irmak havzasına çoğunluğu Türkler olmak üzere dışarıdan halklar gelmiştir. Mesela Sarı Irmak’taki “Çin Beşiği”, 4. yüzyılın başlarında Hunların kurdukları Han Zhao Hanedanlığı’nın eline geçmiştir. Sarı Irmak havzası böylece 6. yüzyıla kadar saf Çinli kimliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır. Kuzey Çin’deki bu kültürel değişme 10. yüzyıldan sonraki kuzey kökenli hanedanlıklarca devam ettirilmiş, farklılıklar bugünlere ulaşmıştır.

…