Birazoku

Ölüyorum tanrım
Bu da oldu işte.
Her ölüm erken ölümdür
Biliyorum tanrım.
Ama, ayrıca, aldığın şu hayat
Fena değildir..
Üstü kalsın..

İÇİNDEKİLER

Şiir Hayatımızın Kapsama Alanında • 9

San • 13

Gül •13

Önceleyin •14

Aşk • 15

Dalga • 16

Kanto • 17

İngiliz • 18

Cıgarayı Attım Denize • 19

Şiir • 20

Türkü • 21

Elma • 22

Sizin Hiç Babanız Öldü mü? • 23

Hamza • 23

Hamza Süiti • 24

Süveyş • 25

Nehirler Boyunca Kadınlar Gördüm • 26

Afrika • 27

Bun •28

Üvercinka • 29

Ülke • 31

Öğle Üstü • 33

Kars • 34

Cellat Havası • 35

Resim • 36

Yağmurun Yağması İyidir • 37

Az Yaşadıksa da • 38

Göçebe • 39

Mola • 43

Arka Güneş • 44

İşte Tam Bu Saatlerde • 46

Beni Öp Sonra Doğur Beni • 48

Yunus ki Sütdişleriyle Türkçenin… • 49

Kan Var Bütün Kelimelerin Altında • 52

Vakit Var Daha • 54

Ortadoğu • 57

İki Şey • 60

Kahvaltı • 62

Teknokratlar • 62

Tek Yasak • 62

Dört Mevsim • 63

Yakın • 63

Karne • 64

Ama Senin • 65

Taşıran Damla • 66

Fotoğraf • 67

Ceyhun Atuf Kansu • 69

Adı İlhan Berk Olan Şiir • 70

Behçet Necatigil Şiirlerini Nereye Yazardı • 71

Dilekçe • 73

Edip Cansever • 74

Açılmamış Kapılar • 74

Lavanta • 75

Karacaoğlan • 77

Turgut Uyar • 78

Sigarayı Bırakanın Şiiri • 79

Kısa Türkiye Tarihi I • 79

Kısa Türkiye Tarihi II • 79

Kısa Türkiye Tarihi III • 80

Kısa Türkiye Tarihi IV • 81

Kısa Türkiye Tarihi V • 81

Kehanet 1985 • 81

Siz, Saatleri • 82

İki Kalp • 83

Daha Ben • 84

Bir Mineli • 84

Hiçbir Semtte • 85

Bir Kış • 85

Piri Reis • 86

Gece Bitkilerinden • 86

11 Beyit • 87

16 Dize • 88

Şarkısı-beyaz • 89

Hafta Sekiz • 91

Di Gel • 92

Şiir • 93

Kısa • 94

Perdeli • 95

Bent Kapağı • 96

Göller Denizler • 97

Üstü Kalsın • 98

Ercüment Uçarı İçin • 98

Bugün Ne? • 99

Roman Okudum Seni Düşündüm • 102

Sesin Senin • 104

Düello • 106

Gitsin Efendim • 106

Cemal Süreya Biyografisi • 109

Şiirlerin Yer Aldığı Kitaplar • 117

Şiir Hayatımızın Kapsama Alanında

Cemal Süreya’nın seçmelerini hazırlarken, çok zorlandım, çünkü kitap belli bir sayfa sayısı ile sınırlıydı.

Bazı şairler var ki, onlardan birkaç şiir seçersiniz, aklınızda, belleğinizde kalanlar öne çıkar, diğerlerini siz de, okur da unutmuştur. Cemal Süreya’nın bütün şiirlerini seçmelere almak isterdim, çünkü hepsi aklımdaydı, ezberimdeydi.

Her iyi şairi, ben şiir kuramlarıyla, poetika, nesnel ölçütler toplamı ile değerlendirmiyorum.

Onun şiirini, eleştirinin katı süzgecinden geçirmek, kurallar bütününü uygulamak, şiirinin kırılganlığına aykırıdır. Ama bu onun şiirinin zayıflığını göstermez, böyle bir şeyi aklımdan bile geçirmem.

Hayatıma/hayatımıza/hayatınıza sızabilmiş şairlerden biridir Cemal Süreya.

Şiiri kadar düzyazısı da usta işidir. Acaba onlara düzyazı şiir, eski deyişle mensur şiir denilebilir mi? Şüphesiz evet.

Neyi yazardı, şiirindeki belirgin temalar nelerdi, şiire, daha önemlisi insana, Türkiye’ye nasıl bakardı? Yaşamımızın rengârenk öyküsü şiirle böyle yazılabilirdi ancak.

Aşk mı, toplum mu, güney mi, kuzey mi, Türk mü, Kürt mü? Şiirinin önünde geçerliğini yitiren sıradan sorular.

Ne zaman canım şiir okumayı çekse mutlaka bir Cemal Süreya okurum, çünkü benim bütün hallerimi bir dizede anlatmıştır. Minimal sözünü kullanmamalıyım ama, şiirin aza indirgeme çalışması olduğunu o iyi bilir, şiirinde fazlalık yoktur.

Hele mısra-ı berceste, divan şiirinden sonra onda hakimiyetini sürdürmüştür.

Yalnız bireysel konumumu değil, konum parantezindeki her şeyimi onun şiirinde bulurum. Zor kazanılan yalınlık, onun şiirini algılayan herkesin aklına gelmelidir. Eskilerin söylediği gibi, sehl- ı mumteni onun şiirinde en güzel örnekleriyle karşımıza çıkar.

Önsözü, girişi yazarken, ne önceki yazdıklarıma baktım, ne kitaplarına.

Şöyle düşündüm. Bir yerdeyim ve bana biri yaklaşıp Cemal Süreya nasıl bir şairdi sorusunu yöneltiyor. Bildiklerimi unutmuşum, başlıyorum bilmediklerimi anlatmaya. Çünkü Cemal Süreya şiiri bildiklerimizin ötesine geçer, bilmediklerimizin sahrasında, Nil’i aramaya bırakır bizi. Şiir yorgunu olmak ne güzel.

Aradığını bulmak.. Çok garip gelir bana, hele bir şiir yolcusunun rehber araması… Gideceği yeri bilenlerle şiirin ne ilgisi var. Ama bazı şairler vardır ki, birkaç dize sonra onda ne bulacağınızı bilirsiniz, ilk dizesi adeta son dizesinden sizi haberdar eder. Değişmez şiir haritanız can sıkar, bana kalırsa yırtın onu, kaybolun yollarda

Cemal Süreya’nın şiiri, rehbersız, haritasız bir şiirdir. Şaşırtıcı bir yola çıkmışsınızdır, dilde, imgede. Tek bir şiirde, bütün şiirler gizlidir.

Çünkü bir mutasavvıf gibidir, hayata memata dair ne çok şey vardır. Nasıl yaşarsa öyle yaşatmak ister sizi. Başka ne yapmalı ki.

Yıllar önce Yeni Edebiyat’ta yazdığı, “Şiirin Alfabesindeki yazılarında, derin duyarlığın, eşsiz bilginin okura yük olmadan, iyi şiirin öğelerini nasıl da sıralamıştır.

Bazı insanlar vardır ki, yaptıkları iş yüzlerine yansır. İlk gördüğünüzde bu şair dersiniz Cemal Süreya için, çünkü gündelik konuşması, bir anekdotu, küçük bir yolculuktan notları, birden bir dizeye dönüşür.

Şiiri nesre çevirin şeklinde ödevler verilir ya öğrencilere, ben Cemal Süreya için bunun tersini öneriyorum. Onun nesrini şiire çevirin diyeceğim, çünkü bu gizli şairlerin keşfi için sağlam bir yöntemdir.

Feyza Perinçek ve Nursel Duruel’in onun hakkında hazırladıkları kapsamlı kitap Şairin Hayalı Şiire Dahil’de söyledikleri bir cümle ne kadar doğru, onun için ne kadar geçerli: “Bir değil birçok Cemal Süreya vardı karşımızda.”

Ben şair Cemal Süreya’yı yazdım. Evet ama şiirinde düzyazısının esintisi yok mu?

Bazı şairlerin, edebiyatçıların yazdıkları ile yaşadıkları arasındaki bağı görmezden gelemeyiz. İkisi de eski deyişle iltisak halindedir. Yaşamını okumadan şiirinin ayrıntısını anlayamazsınız. Biyografisi şiirinin bir bakıma şerhidir, dipnotudur. Tersinin de doğru olduğu gibi.

Şair fiziksel olarak da, ruhen de yerleşik değildir. Şiir üzerine kesin yargıları yalnız onun şiiri için değil, şiir geleneğimiz, tarihimiz için de birer seçme söz olarak yerleşmiştir Hattâ şiir üzerine değerlendirmeler için hâlâ eksen niteliğindedir.

Genel akımların eşliğinde, İkinci Yeni başta olmak üzere, şiirimizin hareketleri içinde onu bütünüyle anlatmak mümkün değildir. Ortak şemsiyeyi hep kapatır. Çünkü şiirini toplu koruma altına almak arzusunda değildir. Bağımsız şiiri o tercih eder, eleştirmenler, edebiyat tarihçileri de sınıflamanın kolaylığını tercih ederler.

Orhan Duru’nun sözü bence şiiri üzerine söylenecekler içinde bir önem taşıyor:

“Bir kuşak şairini arıyordu. Galiba buldu ”

Şiiri üzerine akımların, öğretilerin gölge etmesini istemedi. Önceden şiirine bir ipotek koymadı En azından toplumsal, toplumcu gibi kelimelerin cazibesine kapılıp şiirini bu açıdan da yorumlamadı.

Başta seçim zorluğundan söz etmiştim, bu söz beni destekliyor: “Cemal Süreya az yazmaktadır ama firesizdir şiiri

Cemal Süreya’nın şiirlerini okuyunca, iyi bir şiir, iyi bir şair okuduk diyeceksiniz.

Yaşamak şiir okuyarak mümkündür, onu okurken böyle diyeceksiniz.

Doğan Hızlan

…