Birazoku

1730’ların Paris’inde bir matbaanın çırakları kendi kurdukları mahkemelerde yargıladıkları kedileri ölümle cezalandırırlar. Bu hikâyeyi tekrar tekrar anlatan çıraklar her seferinde katılarak gülerler. Kedilerin katledilmesinde çırakları eğlendiren ne olmuştu?

Nasıl olmuştu da “Kırmızı Başlıklı Kız” masalının 18. yüzyıl versiyonunda çocuk kurda yem olmuştu? Montpellierli biri, yaşadığı kentin tüm etkinliklerini detaylı bir şekilde yazarken aklından neler geçiyordu? Bunlar Robert Darnton’un, Aydınlanma çağındaki Avrupa’nın tarihine dair cevapladığı sorulardan bazıları. İlk olarak 1984’te yayımlanan Büyük Kedi Katliamı, toplumsal tarihyazımının başucu eserlerinden biri haline geldi; artık kültürel tarih alanında yazılmış bir klasik olarak anılıyor. Darnton, 18. yüzyılın sıradan insanlarının yaşamlarından çeşitli sahneleri inceleyerek bu dönemdeki insanlık durumunu, insanların olayları nasıl gördüğünü ve kurguladığını ele alıyor.

Robert Darnton, Harvard Üniversitesi Tarih Bölümü profesörü ve Harvard Üniversitesi Kütüphanesi’nin direktörü.

İÇİNDEKİLER
Teşekkürler 9
Gözden Geçirilmiş Baskıya Önsöz 11
Giriş 15

BİRİNCİ BÖLÜM 21
Köylüler Masal Anlatıyor: Anne Kaz’ın Anlamı

İKİNCİ BÖLÜM 87
İşçiler Ayaklanıyor: Saint-Sevérin Sokağı’nda Büyük Kedi Katliamı

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 117
Bir Burjuva Yaşadığı Dünyayı Düzene Sokuyor: Bir Metin Olarak Kent

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 155
Bir Polis Müfettişi Dosyalarını Düzenliyor: Edebiyat Cumhuriyetinin Anatomisi

BEŞİNCİ BÖLÜM 199
Filozoflar Bilgi Ağacını Buduyor: Ansiklopedi’nin Epistemolojik Stratejisi

ALTINCI BÖLÜM 223
Okurların Rousseau’ya Tepkisi: Romantik Duyarlılığın İnşası

Sonuç 267
Notlar 275
Dizin 311

*

Giriş

Bu kitap 18. yüzyıl Fransa’sındaki düşünme yollarını incelemektedir. İnsanların yalnızca ne düşündüğünü değil; nasıl düşündüklerini, dünyayı nasıl kurguladıklarını, hangi duygularla donattıklarını ve ona nasıl anlam yüklediklerini de göstermeyi amaçlıyor. Araştırma, entelektüel tarihin anacaddesini izlemek yerine, Fransa’da l’histoire de mentalités (zihniyet tarihi) olarak bilinen keşfedilmemiş topraklara doğru yola çıkmıştır. Bu janr İngilizcede henüz bir isimden yoksun, ama basitçe kültür tarihi diye adlandırılabilir, çünkü uygarlığımızı antropologların yabancı kültürleri incelediği biçimde ele alıyor.

Çoğu insan kültür tarihinin yüksek kültürle, büyük K ile başlayan kültürle ilgili olduğunu düşünmeye yatkındır. Küçük harfli kültür tarihi Herodotos’a kadar olmasa bile Burckhardt’a kadar uzanır, ama hâlâ tanıdık değildir ve sürprizlerle doludur. Bu yüzden okur açıklama bekleyebilir. Fikir tarihçileri felsefi düşüncenin filozoftan filozofa geçişini izlerken, etnografik tarihçi sıradan insanların dünyayı nasıl anlamlandırdığını inceler. Onların kozmolojisini ortaya çıkarmaya. zihinlerinde gerçekliği nasıl düzenlediklerini ve bunu davranışlarıyla nasıl ifade ettiklerini ortaya koymaya çalışır. Sokaktaki adamdan bir filozof çıkarmaya çalışmaz ama sokak hayatının nasıl stratejiler gerektirdiğini anlamaya çalışır. Sıradan insanlar pratik olmayı öğrenir ve kendi tarzlarında filozoflar kadar zeki olabilirler. Ama mantıksal sonuçlar çıkarmak yerine, şeylerle ya da kültürlerinin onlara sunduğu herhangi bir şey, örneğin öyküler ya da törenler aracılığıyla düşünürler.

….