Birazoku

Çok cepheli bir şahsiyeti ve zengin bir kültürü olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ı bugünün okuyucuları genellikle romanları, hikâyeleri, denemeleri, mektupları ve edebiyat tarihiyle tanırlar. Hâlbuki Tanpınar, her şeyden önce bir şairdir ve bütün hayatını verdiği şiir, onun öteki eserlerini de kaplar ve onlara sanatlı bir parıltı, hayallerle dolu derin çağrışımlar kazandırır.

Yayınevimiz Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Bütün Eserleri”ni bir dizi hâlinde yayımlarken, yazarın bütün şiirlerini de bir araya getirmiştir.

SUNUŞ

1989 yılında daha önce merhum hocamız Mehmet Kaplan’ın düzenlediği Tanpınar’ın Bütün Şiirleri’ni gözden geçirmem gerektiğinde, Tanpınar ile meşgul olan arkadaşlarımı da davet ederek Bütün Şiirleri için onların da tekliflerini sormuştum. Hepimiz hem Tanpınar şiirlerinin serüvenini gösterecek tenkitli bir basımı, hem de rahat okunacak bir kitabı istiyorduk. Bütün Şiirleri’nin 1989’daki şekli, bu son baskıda da korunmuştur. Kitap çıktıktan sonra da sürekli olarak Tanpınar’ın şiirleriyle ilgili yeni bilgilere ulaştım. Her baskıda notlara yeni bilgiler eklendi. Son olarak da bulduğum şiirleri ekledim.

Bunlardan “Şehriyar” onun yayınlanmış olan ilk şiiridir ve arkadaşı Rıfkı Melûl Meriç’e ithaf edilmiştir. Rıfkı Melûl’ün şiiri de tıpkı “Şehriyar”1 gibi, dönemindeki ortak bir temi işler. Notlar kısmına Rıfkı Melûl’ün şiirini de aldım. Bu iki şiirin de Yakup Kadri’nin mensur şiirlerini, Yahya Kemal’in “Mehlika Sultan”ını andıran bir havası var. Bir arayış şiiri. Tanpınar’ın şiir serüvenine ilk adımıdır. Tanpınar’ın ilk şiirinin vezinsiz bir deneme olması ilginçtir. O ömrünün sonlarında da bu şekle tekrar dönmek isteyecektir. Bütün Şiirleri’nin 8. baskısına ekle- diğim bu şiiri 10. baskıda asıl yerine yerleştirdim. Tanpınar’ın ilk şiirlerinin daha da artabileceğine dair içimde müphem bir duygu var. Bunun da sebebi 1920’lerin güç şartlarında çıkmaya çalışan dergilerdeki düzensizliktir. İkincisi ise bitmemiş bir şiirdir. Güzin Dino, hatıralarında 27 Mayıs 1960 tarihinde Paris’te bulunan Tanpınar’ın heyecanla çok güzel bir şiir yazdığını, kendisine okuduğunu, fakat metni bırakmadan cebine koyup gittiğini anlattıktan sonra, şiiri neş- retmeyişiyle ilgili olarak da Tanpınar’ı korkaklıkla “kapı kulu” olmakla itham eder. İnsan bu satırları okuyunca gerçekten üzülüyor. Tanpınar hangi şiirini yazar yazmaz neşredivermiştir ki. Bunu onun en yakınlarından, sevdiği bir dostu bile anla- yamamıştır. Tanpınar güncel olaylarla ilgili şiir yazmaz, onun kendi içinde tamamlanmasını, evrensel boyuta ulaşmasını bekler.

Bu şiir üzerinde çalışmak niyetinde olmalı ki günlükle- rinde “Gelecek” başlığıyla yer almış. Ama onun ilk şekli ile bu metin arasındaki farkı bilmiyorum. “Gelecek”i Bütün Şiirleri’ne almayı uygun gördüm. Bu son baskıda notlara yeni eklemeler yaptım. Prof. Dr. Orhan Okay, Çığır (1944) dergisinde rastladığı “Her Şey Yerli Yerinde” ile Yapı ve Kredi Bankası Bursa Şubesi’nin Açılış Hatırası (4 Haziran 1948)’ndaki farklı bir “Bursa’da Zaman” neşrini haber verdi ve metinleri getirdi. Kendisine teşekkür ederim. Tanpınar da tıpkı hocası Yahya Kemal gibi, şiirlerini bir türlü bitirememekte onlara her an müdahale etmektedir. Bu şiirler- deki farklar da tesbit edilmiştir. Kim bilir bundan sonraki baskılarda daha ne eksikler bulacak ve onları da ekleyeceğiz.

Tanpınar’ın mektuplarında, günlüklerinde, onun hakkında- ki yazılarında şiirlerinin farklı şekillerini gördükçe onları da topladım ve notlara geçirdim. Şiiri hayatının tek ihtirası sayan Tanpınar, mükemmel şiire ulaşmak için bütün ömrünce uğ- raşmış, az yazmıştır. Günlüklerinde,

“Şiirim esastır. Fakat roman şöhretimi ve şahsiyetimi tesis edecektir. Birisi düşüncem, asıl estetiğim, öbürü asrımla temas noktamdır. Bu temas kendi estetiğimin içinden çıkmalı, bir anlayışın hayata tatbiki olmalıdır”

der. Tanpınar’ın şiir müsveddelerini kaydettiği çok sayıda defter bulunmaktadır. Önce Orhan Okay ve Sema Uğurcan kendile- rinde bulunan defterleri göstermişlerdi. Bu defterlere dayana- rak Tanpınar’ın şiir çalışmasını göstermek amacıyla iki yazı da yazmıştım.3 Daha sonra Zeynep Kerman Mehmet Kaplan’ın bel- geleri arasında şiir çalışmalarının müsveddesi olan defterleri buldu. Mehmet Kaplan Tanpınar’ın Şiir Dünyası’nı yazdığı sırada bu defterleri görmüştür. Tıpkı Tanpınar’ın günlükleri gibi şiir müsveddelerini de Kenan Tanpınar’ın Mehmet Kaplan’a emanet ettiği anlaşılmakta. Bu defterlerden hemen yararlanmak kolay değildir. Üzerinde çalıştığı şiirleri tekrar tekrar yazmış, bazen mısraların, bazen kelimelerin yerlerini değiştirmiş, son şeklini bulana kadar tat- min olmamıştır. Yine Tanpınar bütün çabasına rağmen şiirinden hiç de mem- nun değildir. Kitabı çıktığı zaman, onları insafsız bir tenkit süzgecinden geçirir. Bir yandan da hemen ikinci şiir kitabı- nı tasarlar. Sayısız listeler hazırlar. Ama artık önündeki sayılı günler bitmek üzeredir. Her şeyde geciktiğinden şikâyet eden Tanpınar, bunda da gecikmiştir. Tanpınar’ın şiirleri hakkında şairlerin ilginç yorumları vardır. Çoğu onun şiirlerinin güzelliğini fark etmiş ve onları sevmiş olsalar da, onu şair saymayanlar da vardır. Bunlar üzerinde geniş bir çalışma yapılması gerekir. Fakat Tanpınar’ın asıl kendisine yönelttiği eleştiriler “öldürücü” niteliktedir. Kendisi hakkında alıntıladığım tespiti, yanılmadığını da göstermektedir. Günü- müzde onun romanlarını ve düşüncelerini anlayan, değerlen- diren ve sevenler, eminim bir gün onun şiirlerinin derinliğini de fark edeceklerdir. Tanpınar’ın şiirlerinin okuyucusu da hiç eksilmedi. Mehmet Kaplan’ın düzenlediği şekliyle 1976 ve 1981’de iki baskı yapan kitap, 1989’dan sonra daha çok okuyucu buldu. Şair Tanpınar da bir gün kendisinin layık olduğu noktada değerlendirile- cektir.

İNCİ ENGİNÜN

Suadiye, 10 Şubat 2012

İÇİNDEKİLER

21 ŞİİRLER
23 Ne İçindeyim Zamanın • 24 Sabah • 25 Yavaş Yavaş Aydınlanan •
27 Bendedir Korkusu • 28 Şiir • 29 Uyanma • 30 Deniz Ufkunda •
31 Sabaha Karşı • 32 Selam Olsun • 33 Yollar Çok Erken… • 34 Siyah Atlar •
35 Bir Heykel İçin • 36 Bir Gül Tazeliği • 37 Başka Bir Yıldızda • 38 Sesin •
39 Bir Gül Bu Karanlıklarda • 40 Gezinti • 41 Hatırlama • 42 Rıhtımda
Uyuyan Gemi • 43 Her Şey Yerli Yerinde • 44 Bütün Yaz • 45 Defne Dalı •
46 Musiki • 47 Güller ve Kadehler • 48 Ayna • 49 Mavi, Maviydi Gökyüzü •
50 Karışan Saatler İçinde… • 51 Uyku Sularında • 52 Bursa’da Zaman •
54 Bir Gün İcadiye’de • 55 Ey Kartal Bakışlı • 56 Dönüş • 57 Gül • 58 Bırak
Aydınlığa • 59 Deniz • 60 Raks • 61 Akşam
63 EŞİK
65 Eşik
71 ZAMAN KIRINTILARI
73 Zaman Kırıntıları • 79 Avare İlhamlar • 81 Üst Üste • 82 Son Yağma •
83 Başımızın Üstünde Bir Bulutun • 84 Altın Güzeldir • 85 Kış Bahçesi •
86 Boğaz’da Gece
87 İNSANLAR ARASINDA
89 İnsanlar Arasında
99 İLK ŞİİRLER VE İLK ŞEKİLLER
101 Şehriyar • 103 Musul Akşamları • 105 Sonbahar • 106 Madalyon •
107 Hicret • 108 Annem İçin • 109 Isfahan • 110 Kerem’e • 111 Odalarda Akşam •
112 Beyaz Taş • 113 Kalbim • 114 Bir Yolcuya • 115 Senenin Son Gecesi •
116 Sonbahar • 117 Ölü • 118 Leylâ • 119 Aynalar • 121 Sen ve Ben • 122 Yaralı •
123 Yolculuk • 124 Sabah • 126 Günlerimiz • 127 Hep Aynı Gül • 128 Eşik •
129 Yarasa • 130 Sayıklama • 131 Yağmur • 132 Raks
133 YAYINLANMAMIŞ VE BİTMEMİŞ ŞİİRLER, MISRALAR
135 Duru Bir Su Üstünde Uçsuz Bucaksız • 136 Merdiven • 137 Hangi Eşikte •
138 Sis • 140 Ölüler • 141 I • 142 II • 143 III • 144 IV • 145 V • 146 VI • 147 VII •
148 VIII • 149 IX • 150 X • 151 XI • 152 XII • 153 XIII • 154 XIV • 156 XV •
158 XVI • 159 XVII • 160 XVIII • 161 Kış Bahçesi • 162 Sis • 163 XIX •
164 Gelecek
167 NOTLAR
182 ŞİİRLERİN ALFABETİK LİSTESİ