Birazoku

Büüssürü soru Büüssürü cevap *Gökyüzü neden mavidir? *Soğan neden göz yaşartır? *Cam neden saydamdır? *Elektrik tellerine konan kuşlar neden çarpılmazlar? *Kediler neden hep dört ayak üzerine düşerler? *Neden yemeklerden sonra hıçkırık tutar? *Denizanaları tene değdiğinde neden yakar? *Kaslarımıza neden kramp girer? *Termos suyu nasıl sıcak tutar? *Hiç sönmeyen bir ampul yapmak mümkün müdür? *Deniz suyu neden tuzludur? *Balıklar da uyur mu? *İnsanların sesleri neden farklıdır? *Hayvanların da gözleri bozulur mu?

***

İçimdekiler

soğan neden göz yaşartır? / 15

fotoğraflarda gözler neden kırmızı çıkar? / 16

araba camları kırıldığında oluşan çatlaklar neden yuvarlak olur? / 17

bebeklerin kafası neden yumuşaktır? / 18

balinalar intihar eder mi? / 19

vücudumuzu sert bir cisme çarptığımızda neden morluk oluşur? / 20

cam neden saydamdır? / 22

buzlu yollara neden tuz atılır? / 23

elma kesildikten bir süre sonra neden kararır? / 24

denizanası değdiğinde tenimiz neden yanar? / 25

güneş tutulması neden çıplak gözle seyredilmez? / 26

sabun kiri nasıl giderir? / 27

susadığımızı nasıl anlıyoruz? / 28

yağmur suyu neden sıcak değildir? / 29

hayvanların da gözleri bozulur mu? / 31

yemek yedikten sonra neden uykumuz gelir? / 32

yılanların zehri neden kendilerine zarar vermez? / 33

deniz seviyesinden yüksek yerlerde yemekler niçin daha geç pişer? / 34

elektrik tellerine konan kuşlar neden çarpılmazlar? / 35

teflon hiçbir şeye yapışmazken tencerenin dibine nasıl yapışır? / 37

hamamböceklerinin radyasyondan etkilenmediği doğru mudur? / 37

atomun ne kadarı boşluktur? / 39

küstümotu nasıl küser? / 40

derin sularda insan kanı neden yeşil akar? / 41

ozon gazı nedir ve neden gereklidir? / 42

penguenler neden sağa sola sallanarak yürürler? / 43

yan yana gelen her atom hemen reaksiyona girseydi ne olurdu? / 45

tansiyon nedir? / 46

parmağımızı kestiğimizde akan kan nasıl durur? / 47

vücudumuzdaki damarların uzunluğu ne kadardır? / 48

kaslarımıza neden kramp girer? / 50

bir gün neden 24 saattir? / 51

trafik lambaları neden kırmızı, sarı ve yeşildir? / 52

erkeklerin şemsiyeleri neden çoğunlukla siyahtır? / 53

karıncalar nasıl kısa sürede yiyeceklerin başına üşüşürler? / 54

koruma kapları yiyecekleri nasıl koruyor? / 56

horoz neden hep aynı saatte öter? / 57

mum hangi maddelerden oluşur ve nasıl yanar? / 58

ampul nasıl ışık verir? / 59

biber neden acıdır? / 61

soğuk suyu hızlı içince niçin başımız ağrır? / 62

sinekler öldüklerinde neden ters dönerler? / 63

mikrodalga fırın yiyecekleri nasıl pişiriyor? / 64

havai fişeklerde renk nasıl oluşur? / 65

İnsanın kaş ve kirpiğindeki uzama neden belli bir noktada durur? / 66

göz karanlığa nasıl alışır? / 67

televizyonda görüntü nasıl oluşur? / 69

göz neden seğirir? / 70

kulak niye çınlar? / 71

neden bazı vitaminler vücutta depolanamaz? / 72

termos, suyu nasıl sıcak tutar? / 73

soğuk havalarda ellerimiz neden metal yüzeylere yapışır? / 74

yıldız gerçekten kayar mı? / 76

buzdolaplarındaki karlanmanın sebebi nedir? / 77

İnternet nedir ve nasıl keşfedilmiştir? / 78

musluktan akan su neden hep belirli bir yöne doğru dönerek gider? / 79

soğuk su içmek neden zararlıdır? / 80

peri bacaları nasıl oluşmuştur? / 81

vitamin ve mineral arasındaki fark nedir? / 82

nefes almamızı bizim adımıza kontrol eden sistem nasıl çalışıyor? / 84

barkod nedir ve ne işe yarar? / 85

güneş ışığı ne renktir? / 86

timsahlar neden gözyaşları dökerler? / 87

İnsanların sesleri neden farklıdır? / 89

hormonlu sebze ve meyveler neden zararlıdır? / 90

İnsanların gözleri neden farklı renklerdedir? / 91

pisa kulesi neden eğridir? / 92

virüsler vücudumuza nasıl sızarlar? / 93

anne sütü neden faydalıdır? / 95

gökyüzü neden mavidir? / 96

cemre düşmesi nedir? / 97

fil hastalığı nedir? / 98

patenciler pürüzlü pistlerde neden daha hızlı kayarlar? / 99

bakteriler besin mi üretiyorlar? / 100

büyük yaralanmalarda ilk anda acı hissedilmesinin sebebi nedir? / 102

süngerler bitki mi, hayvan mı? / 103

kediler neden hep dört ayak üzerine düşerler? / 104

göz tansiyonu nedir? / 106

camlar neden buğulanır? / 107

kan kırmızı iken damarlar neden mavidir? / 108

uçaklar neden arkalarında iz bırakırlar? / 109

deniz suyu neden tuzludur? / 110

ağ neden yıldırımı çeker? / 111

kar neden beyazdır? / 113

yağmur bulutları neden gri olur? / 114

çift sarılı tavuk yumurtası nasıl olur? / 115

kaynayan süt neden taşar? / 116

yapraklar sonbaharda neden dökülür? / 117

antioksidanlar yaşlanmayı durdurur mu? / 119

çöl bitkileri susuz ortamlarda nasıl yaşarlar? / 120

evrenin sonu var mıdır? / 121

ateş neden yükselir? / 123

dokular nasıl yenileniyor? / 124

İnsanın gelişimi belli bir yaşta neden durur? / 125

kedilerin gözleri geceleri neden parlar? / 127

yaz ve kış saati uygulamasını kim icat etti? / 128

antibiyotikler bazı bakterilere neden etki etmezler? / 129

neden yemeklerden sonra hıçkırık tutar? / 130

koparılan çiçek suya konduğunda nasıl yaşar? / 131

ormanlara neden daha fazla yağmur yağar? / 133

toprak kokusunun kaynağı nedir? / 134

paslanmaz çelik nasıl paslanmaz? / 135

denizin rengi neden her yerde farklıdır? / 136

balıklar da uyur mu? / 137

omega-3 vücut için neden çok önemlidir? / 139

yakamoz nasıl oluşur? / 140

aerodinamik nedir? / 141

sinekler ve böcekler tavanda nasıl düşmeden durabilmektedirler? / 143

sesimiz nasıl kelimelere dönüşüyor? / 144

stres neden hastalığa neden olur? / 145

donmuş sebzeler besin değerlerini korurlar mı? / 147

yaralarımız nasıl iyileşir? / 148

meyvelerin kabuklarıyla yenmesi neden daha faydalıdır? / 149

helyum gazı sesi nasıl inceltir? / 150

soğuk havalarda saçlarımız neden elektriklenir? / 151

“vurgun yemek” ne demektir? / 153

ev çiçeklerinin insan sağlığına zararı var mı? / 154

çimler kesildiğinde yayılan koku nereden kaynaklanır? / 155

bakterilerin birbirleriyle haberleşmeleri nasıl olmaktadır? / 156

uyku anında beynimizde neler oluyor? / 158

parmak uçları suyun altında neden buruşur? / 159

beyindeki sinir sistemi nasıl işler? / 160

sinekler nasıl görür? / 162

sivrisinekler hiç yorulmadan nasıl bu kadar çok uçabilmektedirler? / 163

sudaki canlılar elektriği nasıl hissederler? / 164

derimiz vücudumuzun ne kadarını oluşturur? / 165

susuzluk mu önce öldürür yoksa açlık mı? / 167

kan neden insan için hayati önem taşır? / 168

şeker yediğimiz zaman vücudumuzda neler olur? / 169

sismograf deprem hareketlerini nasıl tespit eder? / 171

hava yastıkları kaza anında nasıl şişiyor? / 172

kırılan kemikler nasıl iyileşir? / 173

kolesterol nedir, neden zararlıdır? / 174

nanoteknoloji nedir? / 176

24 ayar altın ne demektir? / 177

renk nasıl oluşur? / 178

elektrik nasıl çarpar? / 179

yıldırım neden düşer? / 180

koyu renk camlar içerisini göstermezken içeriden dışarısı nasıl görünebiliyor? / 182

kâğıt nasıl yapılır? / 183

hiç sönmeyen bir ampul yapmak mümkün mü? / 184

bukalemun nasıl renk değiştirir? / 186

bitkiler neden yeşildir? / 187

bulutlar nasıl oluşur? / 188

bitkilerin yaprakları neden farklı farklıdır? / 189

denizler ve göller neden üstten donar? / 191

cisimler aynı atomdan meydana geldikleri halde nasıl olup da birbirlerinden farklı gözükmektedirler? / 192

bitmiş piller neden çöpe atılmamalıdır? / 193

Önsöz

Eğer kutu büyüklüğünde bir akvaryumun dibini kumla döşersek, kumların üzerine irili ufaklı taşlar dizersek, aralarına yosun, deniz kabukları yerleştirir ve bir de suya yem serpersek, tüm bu konfor küçük bir balığın yıllarca mutlu bir şekilde yaşaması için yeterli olur. Çünkü balık sadece çevresinde gördükleriyle ilgilenir. Onun dışında olup bitenler onun için önemli değildir. Burnunu akvaryumun camına dayayıp, bulunduğu odanın penceresinden görünen gökyüzüne doğru bakmaz. Merakla bulutları inceleyip, “Ben bu küçücük suyun içinde hiçbir şeyden habersiz bir o yana bir bu yana yüzüp dururken acaba dışarıda neler olup bitiyor?” demez.

Oysa insan böyle değildir. Sadece gördükleriyle yetinmek istemez. Görünenin ardında olup bitenleri merak eder. Merak ettikçe de araştırır, öğrenir. Neden yaşadığını, nerede ve nasıl yaşadığını bilmek ister. İşte insanı balıktan, kuştan ya da kelebekten ayıran en önemli özelliklerden biri budur: Araştırma, öğrenme ve aklını kullanabilme yeteneği… İnsanlar bu yeteneklerini kullanabildikleri ölçüde değer kazanırlar.

Bu nedenle bir balık gibi meraksız ve amaçsız yaşamak istemeyen bir insan soğan doğrarken neden gözlerinin sulandığını bilmek ister, gece karanlığında karşısına çıkan bir kedinin gözlerinin nasıl olup da araba farı gibi parlayabildiğim, tavana konan sivrisineğin nasıl düşmeden durabildiğini, kanın rengi kırmızı olduğu halde damarların neden mavi göründüğünü ya da uzun süre sıcak su kullandıktan sonra parmak uçlarının neden buruştuğunu merak eder.

İşte bu kitap, günlük hayatta karşımıza çıkan ya da sık sık kulağımıza çalınan olaylarla ilgili merak ettiğimiz gerçekleri sıkılmadan ve fazla emek harcamadan öğrenmemiz için hazırlandı. Artık bebeklerin kafatasının neden yumuşak olduğunu öğrenmek için tıp kitaplarını karıştırmaya gerek yok ya da evrenin sonu olup olmadığını öğrenmek için karmaşık formülleri anlamaya çalışmaya… Tüm bu bilgiler, bu kitapta toplu halde bulunuyor. Böylece hem çevremizde olup bitenlerin gerçek yüzünü öğrenmiş hem de nasıl olağanüstü bir dünyada yaşadığımızı fark ederek hayata daha bilgili, dolayısıyla daha bilinçli bakma fırsatı elde etmiş olacağız.

Biz bu kitapta sonuçların oluşmasında rol oynayan nedenleri anlattık. Çevremizde olup biten en sıradan olayların bile nasıl da akıl almaz bir düzen içinde gerçekleştiğini göstermeye çalıştık. Kuşkusuz, doğadaki nedenler bir kısım bilinçsiz araçlardır. Ne kendilerinin ne de sonuçlarının bilgisine sahip değillerdir. Kavranması bile epeyce bir bilgi düzeyi isteyen bir dizi olayı kendi başlarına gerçekleştiremezler. Konunun nirengi noktası bu olmakla birlikte, biz akla kapı açmakla yetindik, oluşların ve eylemlerin arkasındaki “gizli özne”yi bulma işini size bıraktık.

Düşünmeye, okumaya ve araştırmaya zaman ayırmayan insan, bahçesine gömülü büyük bir hâzinenin farkında olmadan küçücük gecekondusunun içinde yıllarca yokluk içinde yaşayan kişiye benzer. Beyin insanın en değerli hâzinelerinden biridir. Sahip olduğunuz bu hâzinenin farkına varmazsanız, güzel bir hayat yaşayamazsınız ve etrafınızda olup bitenlerin farkına varamazsınız. Örneğin televizyonunuzu sadece renkli bir camdan ibaret sanırsınız. Ya da arabanızı yuvarlanan dört tekerin üzerindeki bir demir yığını olarak tanımlarsınız. Oysa eğer beyninizi kullanırsanız televizyonunuzun kutusunun içinde neler olup bittiğini araştırırsınız. Arabanızla sadece gezmek yerine motorunun nasıl çalıştığını öğreten dergileri karıştırırsınız. Böylece yavaş yavaş dünyanın hiç de göründüğü kadar basit bir yer olmadığını ve aslında her şeyin ardında sonsuz bir yaratıcı gücün olduğunu kavramaya başlarsınız.

İşte başarının ve güzel bir hayatın anahtarı budur;nerede, nasıl ve neden yaşadığımızı bilmek! Eğer bu soruların cevabını bilirseniz, o zaman kendinizi akıllı, kültürlü, şuurlu ve başarılı olarak tanımlayabilirsiniz. Bu kitap size bu soruların cevabını bulmanız için yardımcı bir kaynak olacaktır. Bu nedenle kitabı sakın ezberlenmesi gereken bir ders kitabı gibi okumayın. Burada verilen bilgilerin amacı size dünyanın hiç de rasgele oluşmuş bir yer olmadığı göstermek ve bunun üzerine düşündürtmektir.

Örneğin şiddetli bir fırtına sırasında etraftan saçılarak bir araya gelen metallerin son model üstü açık kırmızı bir Ferrari oluşturması ne kadar imkânsız ise, vücuttaki susama hissini meydana getiren sistemin kendi kendine oluşması da o kadar imkânsızdır. Ya da yılanların zehirlerinin kendilerine zarar vermeyecek bir siteme tesadüfen sahip olmaları, bir torbanın içine attığınız kablo, metal, plastik gibi parçalardan bir süre sonra kendiliğinden 2008 yapımı kablosuz bağlantılı süper ince bir Macbook Air bilgisayarın oluşması kadar ihtimal dışıdır.

Kısaca hiçbir şey tesadüfen oluşmamıştır. Arının gözlerini meydana getiren petekler tesadüfen oluşamaz, sivrisineğin kanat sistemindeki mükemmellik tesadüf değildir ya da hamam böceklerini radyasyondan koruyan sistem rastlantı sonucu oluşmamıştır. Tüm bunlar sonsuz ilim sahibi büyük bir yaratıcının kontrolü ve gücü ile meydana gelmiştir. Bu kitabı okudukça bu gerçeği daha iyi görecek, gördükçe heyecanlanacak ve düşünerek, beyninizi kullanarak yaşamanın zevkine varacaksınız. Böylece çok zengin bir insan olarak doğmamış olsanız bile, dünyanın en zengin insanlarından biri olarak yaşama imkânı kazanmış olacaksınız.