Birazoku

‘Ekonomik tetikçiler (ET’ler) yerküre üzerindeki ülkeleri trilyonlarca dolar dolandıran yüksek ücretli profesyonellerdir. Dünya Bankası, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı ve diğer yabancı “yardım” kuruluşlarından büyük şirketlerin kasalarına ve gezegenimizin tabii kaynaklarını kontrol eden birkaç varlıklı ailenin ceplerine para aktarırlar. Kullandıkları araçlar arasında sahte finansal raporlar, hileli seçimler, rüşvet, zorbalık, seks ve cinayet bulunmaktadır. Oynadıkları oyun imparatorluklar kadar eski olmasına rağmen, günümüzdeki küreselleşme sürecinde yeni ve korkutucu bir boyuta ulaşmıştır. Nereden mi biliyorum; ben de bir ET idim.

“Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları’nı okuduktan sadece birkaç yıl sonra Perkins’in gözlerimizin önüne capcanlı anlatımıyla serdiği ekonomik darbeye maruz kalacağımı bilemezdim. Yeni İtiraflar, ekonomik gücün demokratik denetimini dinamitlemek isteyenlere rehberlik eden yabani yöntemler ve iğrenç ekonomik akılsızlıklarla ilgili kişisel deneyimimle örtüşüyor. Perkins, siyasi, sosyal ve ekonomik güçlerin gerçek kaynakları hakkında içeriden dürüst seslere ihtiyaç duyan dünyamıza yine esaslı bir katkıda bulundu.
Yanis Varoufakis, Yunanistan Eski Finans Bakanı

Bir Ekonomik Tetikçinin Yeni İtirafları, ekonomik tetikçi ve çakalların güçlerini arttırmak için başvurdukları alçak yöntemlerin iç yüzü hakkında derin bilgiler sunuyor. ABD’nin ve dünyanın geri kalanının tepesine nasıl tünediklerini gösteriyor. Bugün karşılaştığımız krizleri ve onları durdurmak için gereken yol haritasını aydınlatan muhteşem ve cesur bir kitap.
Dr. John Grey, Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten kitabının yazarı

Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları’na bayıldım. On yıl önce gerçekte ne olup bittiğini ortaya koymuştu. Yeni İtiraflar hikayenin geri kalanını anlatıyor. İlk kitaptan bu yana gerçekleşen dehşet verici olayları ve hepimizin bu ölüm ekonomisini bir yaşam ekonomisine çevirmek için yapabileceklerimizi sorguluyor.
Yoko Ono

On yıl önce Türkiye’de ve tüm dünyada gündemi sarsan ve her geçen gün daha çok insanın gözünü açan John Perkins yeni itiraflarla geri döndü!

Önsöz

Ekonomik tetikçi (ET) dediğim kişiler, birçok ülkeyi trilyonlarca dolar dolandıran yüksek ücretli profesyonellerdir. Bu kişiler, Dünya Bankası, Birleşik Devletler Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) ve diğer yabancı ‘yardım’ kuruluşlarından büyük şirketlerin kasaları ile gezegenimizin doğal kaynaklarını kontrol eden birkaç varlıklı ailenin ceplerine para aktarırlar. Kullandıkları araçlar arasında sahte finansal raporlar, hileli seçimler, rüşvet, zorbalık, seks ve cinayet vardır. Oynadıkları oyun imparatorluklar kadar eskidir ama günümüzün küreselleşme sürecinde yeni ve korkutucu bir boyuta ulaşmıştır.

Nereden mi biliyorum? Ben de bir ET idim.

ukarıdaki satırları, adı Bir Ekonomik Tetikçinin Vicdanı olma-

Yuka daki sauglim bir kitabın başlangıcı olarak 1982 yılında

yazmıştım. Kitap, her ikisi de bir zamanlar müşterilerim olan ve saygı duyup aileden saydığım iki ülke başkanına, Ekvador Başkanı Jaime Roldós ile Panama Başkanı Omar Torrijos’a ithaf edilmişti. İkisi de bir süre önce uçak kazasında hayatını yitirmişti ve ölümleri birer kaza değildi. Onlar, küresel imparatorluğu amaçlayan şirket-hükümet-bankacılık patronlarının kardeşliğine karşı geldikleri için suikasta kurban gitmişti. Biz ET’ler, Roldós ile Torrijos’u ‘ikna etmekte’ başarılı olamayınca, diğer tür tetikçiler -her zaman bizim hemen arkamızda olan CIA destekli çakallardevreye girmişti.

O kitabı yazmaktan vazgeçirildim. Sonraki yirmi yıl boyunca dört kez daha yazmayı denedim. Yeniden başlama kararı vermeme şu güncel dünya olayları neden oldu: 1989’da Panama’nın ABD tarafından işgali, 1. Körfez Savaşı, Somali’deki gelişmeler ve Usame bin Ladin’in yükselişi. Ancak, her defasında aldığım tehditler veya rüşvetler beni vazgeçmeye zorladı.

2003 yılında güçlü bir uluslararası kuruluşa ait büyük bir yayınevinin başkanı, adı artık Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları olan kitabımın taslağını okudu. Yazdıklarımı anlatılması gereken sürükleyici bir öykü’ olarak tanımladı. Ancak hemen sonrasında, üzgün bir şekilde gülümseyerek kafasını iki yana salladı. Şirketin patronlarının muhtemelen karşı çıkacağını ve dolayısıyla kitabı yayımlama riskini göze alamayacağını söyledi. Ama kitabı bir roman haline getirmemi tavsiye etti ve ekledi: “Seni John Le Carré veya Graham Greene tipinde bir yazar olarak pazarlayabiliriz.”

Ne var ki yazdıklarım bir roman değildi. Benim hayatımın gerçek öyküsü idi. Bizi başarısızlığa sürükleyen bir sistemin yaradılış hikâyesiydi. Uluslararası herhangi bir kuruluşun sahibi olmayan daha cesur bir yayımcı ise öykümü anlatmam konusunda yardımcı olmayı kabul etti.

Peki, en sonunda beni tehditleri ve rüşvetleri görmezden gelmeye ikna eden şey ne oldu?

Kısa cevap şu: Tek çocuğum Jessica üniversiteden mezun olup hayata atıldığında, ona bu kitabı yayımlatma niyetimden söz ettim ve kuşkularımı paylaştım. O da bana, “Üzülme baba,” dedi. “Sana bir şey yapacak olurlarsa, bıraktığın yerden ben devam ederim. Bunu, bir gün sana vermeyi ümit ettiğim torunların için yapmalıyız!”

Daha uzun cevabım ise şöyle: Büyüdüğüm ülkeye olan bağlılığım, kurucu atalarımız’ tarafından dile getirilen ideallere olan sevgim, bugün her yerde herkes için ‘yaşam, özgürlük ve mutluluğu arama’ sözü veren Amerikan devletine olan sorumluluğum ile 11 Eylül sonrasında ET’ler devleti küresel bir imparatorluğa çevirirken artık daha fazla oturup seyretmemek konusundaki kararlılığım. Bu uzun cevabımın yalnızca iskeleti, cevabın kanlı canlı halini ilerleyen bölümlerde görebilirsiniz.

Bu hikâyeyi anlattığım için neden mi öldürülmedim? Bir Ekonomik Tetikçinin Yeni İtirafları’nda daha detaylı anlatacağım gibi, bu kitap benim sigorta poliçem olmuştur.

Bu gerçek bir öyküdür. Onun her dakikasını yaşadım. İnsanlar, gördüklerim, konuşmalar ve tarif ettiğim duyguların hepsi hayatımın birer parçasıydı. Benim kişisel öyküm olmakla birlikte; tarihimize yön veren, bizi bugün olduğumuz yere getiren ve çocuklarımızın geleceklerinin temellerini oluşturan dünya olaylarının kapsamı içerisinde gerçekleşti. Tüm bu deneyimleri, insanları ve konuşmaları asıllarına uygun olarak sunmak için elimden gelen tüm çabayı gösterdim. Tarihî olayları tartıştığım ya da başka insanlarla yaptığım konuşmaları yeniden yarattığım zaman, bunu birçok aracın yardımıyla yapıyorum. Bunlar: Yayımlanmış belgeler, kişisel kayıtlarım, notlarım, hem kendimin hem de diğer katılimcıların hatırladıkları, daha önce yazmaya başladığım beş taslak ve özellikle yakın zamanda diğer yazarların yayımladığı bilgiler ile önceden gizli olan ya da başka nedenlerden dolayı ulaşılamayan bilgileri açıklayan tarihçeler. Bu konular hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen okuyucular için referanslar dipnotlarda verilmiştir. Anlatının akışını kolaylaştırmak için ise çeşitli diyalogları birleştirip tek bir konuşma haline getirdim.

Yayıncım, kendimize gerçekten ekonomik tetikçi deyip demediğimizi sorduğunda, genellikle sadece baş harfleriyle de olsa, öyle olduğunu söyledim. Aslında hocam Claudine ile çalışmaya başladığım 1971 yılındaki o gün, bana: “Benim görevim seni bir ekonomik tetikçiye dönüştürmek.” demiş, ardından ciddileşip, “Bu işle ilgini hiç kimsenin, eşinin bile bilmemesi gerekiyor, bir kere girersen hayatın boyunca çıkamazsın.” diye uyarmıştı.

Claudine, benden yapmamı isteyecekleri işi anlatırken sözünü hiçbir zaman sakınmadı:

“İşin; dünya liderlerini, ABD’nin ticari çıkarlarını gözeten büyük bir ağın parçası olmaya teşvik etmek. Sonunda bu liderler, sadakatlerini garanti edecek şekilde bir borç batağına saplanır. Sonra da onları politik, ekonomik ya da askerî ihtiyaçlarımız için ne zaman istersek kullanabiliriz. Karşılığında onlar da halklarına sanayi siteleri, elektrik santralleri ve havaalanları sağlayarak politik durumlarını güçlendirirler. Bu arada, Amerikan mühendislik ve inşaat firmaları da inanılmaz derecede zenginleşir.”

Eğer biz sendelersek, ekonomik tetikçinin daha kötü bir versiyonu olan çakallar hemen bu fırsata atlarlardı. Çakallar da başarılı olamazsa, iş orduya düşerdi.

Şimdi Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları’nın ilk kez yayımlan-

masından 12 sene sonra, ilk yayıncı ve ben yeni baskının zamanının geldiğini biliyorduk. 2004’te okuyucular binlerce e-posta yollayarak kitabın yayımlanmasının hayatımı nasıl değiştirdiğini sormuşlardı. Kendimi affettirmek için ve ET sistemini değiştirmek için ne yapıyordum? İşleri değiştirecek faaliyetler nelerdi? Bu yeni kitap işte bu soruları cevaplayacaktır.

Yeni bir baskı yapılmasının bir diğer sebebi de dünyanın kökünden değişmiş olması. Borç ve korku üzerine kurulmuş olan ET sistemi bugünlerde 2004’te olduğundan çok daha korkutucu. ET’ler daha da yayıldı, kendilerine yeni araçlar ve gizlenme yolları buldular. ABD olarak biz de tüm dünya gibi yere çakıldık. Ekonomik, politik, sosyal ve çevresel bir felaketin kıyısında gezindiğimizi biliyoruz. Değişmek zorundayız.

Bu öykü mutlaka anlatılmalı. Büyük krizler ve fırsatlar zamanında yaşıyoruz. Bu bir ekonomik tetikçinin öyküsü, şu anda bulunduğumuz yere nasıl geldiğimizin ve neden üstesinden gelinemez görünen krizlerle karşı karşıya olduğumuzun öyküsü.

Bu kitap ET olduğum, ufak bir grubun parçası olduğum zamanın itiraflarıdır. Benzer roller üstlenmiş insanlar artık çok daha güçlüdür. Üstü kapalı unvanları vardır: Exxon, Walmart, General Motors ve Monsanto gibi Fortune 500 şirketlerinin koridorlarında dolaşırlar. ET sistemini şahsi çıkarları için kullanırlar.

Aslına bakılırsa Bir Ekonomik Tetikçinin Yeni İtirafları yeni ET cinsinin bir hikâyesidir.

Bu sizin de hikâyeniz. Sizin ve benim dünyamın hikâyesi. Bu işte hepimiz suç ortağıyız. Dünyamız için sorumluluk almak zorundayız. ET’ler ortak hareket ettikleri için başarılı olmuşlardır.

Bizi baştan çıkarırlar, aldatırlar ve tehdit ederler ama sadece başka tarafa baktığımızda veya yöntemlerine boyun eğdiğimizde

kazanırlar.

Bu kelimeleri okurken, yazarken hayal edemediğim olaylar yaşanmıştır. Lütfen bu kitabı o olaylara ve geleceğe yeni bir bakış açısı olarak görünüz.

Bir sorunu kabul etmek çözümün ilk aşamasıdır. Bir günahı itiraf etmek ise kefaretin başlangıcıdır. Bu kitap bizim kurtuluşumuza bir başlangıç olsun. Bizi yeni bir fedakârlık seviyesine çıkarsın. Adil ve onurlu bir toplum yaratma hayalimizi sürdürsün.

John Perkins

Ekim 2015

Yeni itiraflar

Bir ekonomik tetikçi (ET) olarak yaptıklarım hiçbir zaman aklımdan çıkmıyordu. Zamanında Dünya Bankası için söylediğim yalanları unutamıyordum. Bankanın, kardeş kurumlarının ve benim, ABD şirketlerinin dokunaçlarını dünyanın her tarafını sarmasına yardım ettiğimiz hatıralarım peşimi bırakmıyordu. Yoksul ülke liderleri direndiğinde verilen rüşvetleri, yapılan şantaj ve tehditleri, ülkelerini borçla köleleştirecek kredileri almayı reddettiklerinde CIA çakalları tarafından tahttan indirilmelerini veya suikasta uğramalarını aklımdan bir türlü atamıyordum.

Bazen, halklarına ihanet etmeyi reddettikleri için öldürülen devlet başkanı arkadaşlarımın dehşet verici görüntüleriyle uyanıyordum. Shakespeare’in Macbeth’inde olduğu gibi elimi kandan temizlemeye çalışıyordum.

Kan, sadece bir belirtiydi.

Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları’nın ilk versiyonunda bahsettiğim sinsi kanser metastaz yapmıştı. Ekonomik olarak gelişmekte olan ülkelerden ABD’ye ve dünyanın geri kalanına yayılmıştı, demokrasinin temeline ve gezegenin yaşam destek sistemlerine saldırıyordu.

Bütün ET ve çakal yöntemleri -yalan ekonomi, sahte vaatler, tehditler, rüşvet, dolandırıcılık, borç, aldatma, darbeler, suikastlar, ölçüsüz askerî güç on sene önce ifşa ettiğim zamana kıyasla günümüzde dünya çapında daha fazla kullanılmaktadır. Kanser geniş alana ve derinlere yayılmış, ekonominin, devletlerin ve toplumun baskın sistemi olmuştur. Çoğu insan bu durumun yarattığı çöküşten etkilenmiş olsa da hálá durumun farkında değildir.

Bu sistemi korku ve borç yönetir. Sistemin verdiği mesajlar, bizi her ücreti ödemeye, her borcu kabul etmeye, kapının ucunda olduğu söylenen düşmanları durdurmak için her şeyi yapmaya zorunlu olduğumuza inandırarak korkutur. Oysa sorunun kaynağı başkadır. Asiler. Teröristler. Onlar. Çözüm, geniş şirket ağları, bankalar, gizli anlaşmalar yapmış devletler ile bunları birbirine bağlayan varlıklı, güçlü insanlardan oluşan şirketokrasi adını verdiğim şeyin üretilmiş ürünlere ve servislere büyük paralar harcamasını gerektirmektedir. Giderek borcun derinliklerine batarız, ülkemiz ve Dünya Bankasındaki finansal yandaşlarıyla kardeş kurumları, başka ülkeleri borç batağına çeker, borç bizi ve diğer ülkeleri köleleştirir.

Bu yöntemler merkezinde savaşlar veya savaş tehditleri, borç ve dünya kaynaklarına tecavüz etmek olan bir ölüm ekonomisi yaratmıştır. Ölüm ekonomisi; kendisi için önem taşıyan kaynakları giderek daha çok tüketen ve aynı zamanda da soluduğumuz havayı, içtiğimiz suyu ve gıdalarımızı zehirleyen sürdürülemez bir ekonomidir. Ölüm ekonomisi bir tür kapitalizmin üzerine kurulmuş olmasına rağmen, kapitalizmin ticaret ve endüstrinin devlet yerine bireye ait olduğu bir ekonomik ve politik sistemi ifade ettiğini unutmamak gerekir. Hem yerel pazarları hem de şirketokrasinin kontrol ettiği, doğayı yok eden, bir ölüm ekonomisi yaratan ve sonunda kendi kendini yok edecek küresel şirket kapitalizminin tehlikeli biçimlerinden birini içerir.

Bir Ekonomik Tetikçinin Yeni İtirafları’nı yazmaya karar verme sebebim geçen on sene içinde çok şeyin değişmesidir. Kanser ABD’ye yayıldığı kadar dünyanın geri kalanına da yayılmıştır. Zengin daha da zenginleşmiş ve geri kalanlar ciddi şekilde fakirleşmiştir.

Şirketokrasinin sahip olduğu ve yönettiği, güçlü bir propaganda makinesidir. Bu makinenin çarkları kendi çıkarlarına hizmet eden hikâyeleri kabul etmemiz için bizi inandırmak adına dönmektedir. Bu hikâyeler bizi korku ve borca dayalı, biriktirmeye odaklı ve biz olmayan herkese karşı böl ve yönet taktiğini uygulayan bir sistemi…