Birazoku

Basit bir hikâyeden ya da motiften yola çıkarak sonsuz sayıda çeşitleme yapmanın mümkün olduğunu gösteren Raymond Queneau’nun Biçem Alıştırmaları; dünya çapında esinlediği yazarlar, kitaplar, illüstrasyonlar, kabareler ve tiyatro uyarlamalarıyla çağdaş edebiyat tarihine damga vurmuş klasiklerden biridir. Sıradan bir hikâye parçasının 99 değişik biçimde anlatılmasına dayanan, ilhamını ise Bach’ın Füg Sanatı’nın çalındığı bir konserden alan bu “alıştırmalar”, Fransız edebiyatının oyunbaz Oulipo akımının pek çok özelliğinin de nüvesini barındırır.

Gerçekliğin çokyönlülüğü ve çeşitliliği üzerine son derece ciddi imalar içeren bir mizah kitabı ya da son derece gayriciddi bir dilbilim kitabı olarak da okunabilecek ve yazmak isteyen herkesin başucunda bulunması gereken bu özgün eser gözden geçirilmiş çevirisiyle yeniden Türkçede.

İÇINDEKILER

Notlar………………………………………………………………………………………… 9
Çiftedikiş …………………………………………………………………………………. 10
Litotes……………………………………………………………………………………… 11
Mecazi olarak …………………………………………………………………………… 12
Geriye doğru…………………………………………………………………………….. 13
Şaşkınlıklar………………………………………………………………………………. 14
Rüya………………………………………………………………………………………… 15
Kehanetler………………………………………………………………………………… 16
Devrik cümleler………………………………………………………………………… 17
Gökkuşağı………………………………………………………………………………… 18
Cümle içinde kullanın………………………………………………………………… 19
Duraksamalar……………………………………………………………………………. 20
Hassas ölçümler………………………………………………………………………… 21
Öznel bakış açısı……………………………………………………………………….. 22
Başka bir öznel bakış açısı………………………………………………………….. 23
Anlatı ………………………………………………………………………………………. 24
Sözcük türetme …………………………………………………………………………. 25
Olumsuzluklar ………………………………………………………………………….. 26
Animizm………………………………………………………………………………….. 27
Anagramlar………………………………………………………………………………. 28
Distinguo …………………………………………………………………………………. 29
Homoeoteleuton’lar…………………………………………………………………… 30
Resmi mektup…………………………………………………………………………… 31
Arka kapak yazısı ……………………………………………………………………… 33
Ses taklitleri……………………………………………………………………………… 34
Mantıksal çözümleme………………………………………………………………… 35
Israr…………………………………………………………………………………………. 37
Bilmezden gelme ………………………………………………………………………. 39
Di’li geçmiş (“Passé indéfini” yerine)………………………………………….. 40
Geniş (“Présent” yerine)…………………………………………………………….. 41
Miş’li geçmiş (“Passé simple” yerine) …………………………………………. 42
Edilgen çatı (“Imparfait” yerine)…………………………………………………. 43
Alexandrin’ler…………………………………………………………………………… 44
Polyptoton’lar…………………………………………………………………………… 45
Önses düşmeleri………………………………………………………………………… 46
Sonses düşmeleri ………………………………………………………………………. 47
İçses düşmeleri …………………………………………………………………………. 48
Şahsen …………………………………………………………………………………….. 49
Ünlemler………………………………………………………………………………….. 50
Anadın mı ……………………………………………………………………………….. 51
Şişirilmiş………………………………………………………………………………….. 52
Kaba………………………………………………………………………………………… 53
Sorgu……………………………………………………………………………………….. 54
Komedi ……………………………………………………………………………………. 56
Aparte’ler…………………………………………………………………………………. 58
Parehesis’ler……………………………………………………………………………… 59
Hayalet gibi………………………………………………………………………………. 60
Felsefi………………………………………………………………………………………. 62
Söz yöneltme ……………………………………………………………………………. 63
Beceriksizce……………………………………………………………………………… 64
Takmadan ………………………………………………………………………………… 66
Taraf tutarak …………………………………………………………………………….. 68
Sone ………………………………………………………………………………………… 70
Koku almayla ilgili ……………………………………………………………………. 71
Tat almayla ilgili……………………………………………………………………….. 72
Dokunmayla ilgili……………………………………………………………………… 73
Görsel………………………………………………………………………………………. 74
İşitsel……………………………………………………………………………………….. 75
Telgraf …………………………………………………………………………………….. 76
Şarkı………………………………………………………………………………………… 77
Artan sayıda harf öbekleriyle permütasyonlar……………………………….. 81
Artan sayıda sözcük öbekleriyle permütasyonlar…………………………… 82
Türkçeye has Fransızca (“Hellénismes” yerine) ……………………………. 83
Modern Matematik ……………………………………………………………………. 84
Tanımsal ………………………………………………………………………………….. 85
Tanka ………………………………………………………………………………………. 87
Özgür koşuk……………………………………………………………………………… 88
Aktarma …………………………………………………………………………………… 89
Lipogram …………………………………………………………………………………. 90
İngilizce yazımla Türkçe (“Anglicismes” yerine)………………………….. 91
Öntüremeler……………………………………………………………………………… 92
İçtüremeler……………………………………………………………………………….. 93
Sontüremeler…………………………………………………………………………….. 94
Sözcük türleri……………………………………………………………………………. 95
Göçüşmeler………………………………………………………………………………. 96
Arkalı önlü……………………………………………………………………………….. 97
Özel isimler………………………………………………………………………………. 98
Argo (“Loucherbem” yerine)………………………………………………………. 99
Kuş dili (“Javanais” yerine)………………………………………………………. 100
Zıtanlamlı……………………………………………………………………………….. 101
Sahte Latince ………………………………………………………………………….. 102
Eşsesli……………………………………………………………………………………. 103
Azerice (“Italianismes” yerine) …………………………………………………. 104
Levanten (“Poor lay Zanglay” yerine)………………………………………… 105
Hacıgöz ile Kravat…………………………………………………………………… 106
Botanik…………………………………………………………………………………… 107
Tıbbi………………………………………………………………………………………. 108
Hakaretamiz……………………………………………………………………………. 109
Gastronomik …………………………………………………………………………… 110
Zoolojik …………………………………………………………………………………. 111
Çaresiz …………………………………………………………………………………… 112
Güncel (“Modern Style” yerine)………………………………………………… 113
Olasılıksal………………………………………………………………………………. 114
Portre …………………………………………………………………………………….. 115
Geometrik ………………………………………………………………………………. 116
Şive (“Paysan” yerine)……………………………………………………………… 117
Nidâ ………………………………………………………………………………………. 118
Çıtkırıldım ……………………………………………………………………………… 119
Beklenmedik…………………………………………………………………………… 121
Sözlükçe…………………………………………………………………………………. 124

TARZ TEMRİNLERİ 

Çiftedikiş

Günün ortasına doğru ve de öğle vaktinde, Contrescarpe’tan Champerret’ye giden ve S hattına ait bir otobüsün ve yolcu taşıma aracının sahanlığında ve platformunda duruyor ve dikiliyordum, otobüs ağzına kadar doluydu ve tıka basa dolmuştu. Gördüm ve gözüme çarptı ki genç bir adam ve geçkin bir delikanlı vardı ve pek acayip ve garip görünüşlüydü: boynu horozu andırıyordu ve ensesi upuzundu, şapkasının ve serpuşunun etrafında bir ip ve sicim vardı. Bir itiş kakış ve kargaşadan sonra, sulugöz ve ağlamaklı bir sesle ve tonla ifade ve telaffuz etti ki, yanında duran ve komşusu olan yolcu ne zaman birisi inse veya otobüsü terketse, bile bile ve isteyerek onu itelemek ve kakalamak için elinden geleni ardına koymuyor ve hiçbir fedakârlıktan kaçınmıyordu. Bunu açıkladıktan ve ortaya koyduktan sonra, boş ve kimsenin oturmadığı bir yere ve koltuğa doğru hızla ilerledi ve seğirtti. İki saat sonra ve de yüz yirmi dakika geçince, onu Cour de Rome’da ve Saint-Lazare garının önünde tekrar gördüm ve ona rastgeldim. Yanında bir dostu ve kankası vardı ve bulunuyordu, ona paltosuna ve mantosuna bir tane daha düğme ve korozo diski diktirmesini ve ekletmesini öneriyor ve tavsiye ediyordu.

EDA DEĞİŞİKLİKLERİ
Litotes

Bir miktar insanla beraber seyahat ediyorduk. Pek de zeki görünmeyen bir genç adam, yanındaki beyle kısa bir süre konuştu, sonra gitti oturdu. İki saat sonra onu tekrar gördüm; bir arkadaşıyla elbiselerden bahsediyorlardı.

RACON VARYASYONLARI
Mecazi olarak

Günün merkezinde, beyaz karınlı bir kınkanatlıya binmiş giden göçmen bir sardalya sürüsünün arasına tıkılmış, uzun ve tüysüz boyunlu bir horoz aniden içlerinden birine, sakin tabiatlı birine yönelik bir tirada girişerek itirazla nemlenmiş lisanını havaya salıverdi. Sonra, bir hiçliğin cazibesine kapılan bu piliç kendini boşluğa savuruverdi. Hazin bir şehir ıssızlığında onu aynı gün tekrar gördüm, falanca bir düğme yüzünden boyunun ölçüsünü alıyordu.