Birazoku

“Karanlığın bastırmasını beklerken geçireceği dört beş saat öyle korkunç geliyordu ki bekleyemeyeceğini sandı bir ara. Yerdeki o et yığını! Adamı öldürmeyi istememişti ki! Çok gereksiz bir ölümdü bu. Ama Freddie’nin o pis, o çirkin kuşkuları yok muydu!”

New York’ta sıkıcı hayatına renk katmak için ufak tefek dolandırıcılık işleri yapan Tom Ripley, bir akşam, eski bir tanıdığının babası tarafından oğlunu New York’a geri dönmeye ikna etsin diye İtalya’ya gönderilir. Ama hayat Tom Ripley’yi başka bir yola sokacaktır.

Patricia Highsmith’in beş kitaptan oluşan Ripley serisinin ilk kitabı olan Becerikli Bay Ripley yazarına “Mystery Writers of America” ve “Grand Prix de Littérature Policière” ödüllerini kazanmıştır. Birçok dile çevrilen bu kitap ayrıca filmlere de uyarlanmıştır.

“Highsmith’in ezber bozan dokunuşu, okuru Ripley’nin soğuk mantığına ortak etmesidir.”
DAILY TELEGRAPH

1

Tom arkasına baktı ve Yeşil Kafes’ten çıkıp peşine takılan adamı gördü. Biraz hızlandı. Adamın onun peşinde olduğuna kuşku yoktu. Tom beş dakika önce fark etmişti herifi. Bir masaya oturmuş, kesinlikle değilse bile, hemen hemen eminmiş gibi, dikkatle Tom’ı gözlüyordu. Bakışları öyle emindi ki, Tom içkisini telaşla bitirip parayı ödemiş ve hemen çıkmıştı. Köşeye gelince caddenin iki ucuna baktı ve Beşinci Cadde’nin karşı kaldırımına geçti. Raoul’un Yeri oracıktaydı. Olacakları göze alıp bir içki daha içmek için oraya girse miydi acaba? Kadere meydan okumak gibisinden bir davranışta bulunsa… Yoksa Park Avenue’ya geçip apartmanların karanlık girişlerinden birine saklanarak adamdan kurtulmanın yoluna mı bakmalıydı? Raoul’un Yeri’ne girdi. Barda gördüğü boş yere doğru yürürken gayriihtiyari çevresine bakınarak içeride tanıdık birinin bulunup bulunmadığını araştırdı. Adını bir türlü aklında tutamadığı o kızıl saçlı adam, sarışın bir kızla masalardan birinde oturuyordu. Kızıl saçlı adam el salladı, Tom da gevşek bir hareketle elini havaya kaldırdı. Tabureye oturdu, meydan okurcasına, ancak açıkça görülebilen bir rahatlıkla, yüzünü kapıya döndü. Barmene, “Bir cin-tonik lütfen,” dedi. Peşine taktıkları adam böyle biri olabilir miydi? Olabilir miydi, olamaz mıydı? Polise ya da dedektife hiç benzemiyordu. İşadamına benziyordu daha çok. Ya da birinin babası olabilecek bir adama. İyi giyinmiş, iyi beslenmişti. Şakakları kırlaşıyordu. Kararsız bir havası vardı. Bu tür işlerde onun gibilerini mi kullanıyorlardı acaba? Belki de.

Belki önce barda sohbet başlıyor, ardından, pat, omuza inen el, polis kimliğini çıkaran ikinci el. Tom Ripley sizi tutukluyorum! Tom kapıya dikti gözünü. Adam da gelmişti işte. Sağa sola bakındı, Tom’ı gördü ve hemen gözlerini kaçırdı. Hasır şapkasını çıkarıp yarımay biçimindeki bar tezgâhına yerleşti. Tanrım, ne istiyordu acaba? Tom, sapık olmadığı kesin, diye düşündü ikinci kez, çünkü işkence altındaki beyni sanki bundan bir fayda sağlayabileceği için bu sefer sözcüğü arayıp bulmuştu. Adamın polis olmayıp sapık olmasını yeğlerdi ne de olsa. Sapığa, “Sağol ama hayır,” diyebilir, gülümseyerek yürüyüp gidebilirdi insan. Oturduğu yerde geriye doğru kaydı ve olacaklara hazırlandı. Adamın barmene biraz sonra anlamına gelen bir harekette bulunduğunu, kendisine doğru yürüdüğünü gördü. Tamamdı işte! Gözlerini dikmiş, inme inmişçesine, kıpırtısızca bakıyordu gelene.

On yıldan fazla veremezler diye düşündü. Belki de on beş yıl verirlerdi ama hapishanede “iyi hali” görülürse… Adamın dudakları aralanırken bir an için korkunç bir pişmanlık duydu. “Özür dilerim, adınız Tom Ripley mi?” “Evet.” “Benim adım da Herbert Greenleaf. Richard Greenleaf’in babasıyım.” Yüzünde öyle bir ifade vardı ki tabancasını çekmiş olsa Tom bu kadar şaşırmazdı. Dostça bakıyordu, gülümseyerek, umutlu bakışlarla. “Siz Richard’ın arkadaşı değil misiniz?” Tom’ın beyninde bir şey tık etti. Dickie Greenleaf. Uzun boylu, sarışın bir oğlan. Epeyce parası vardı. Hatırlamıştı. “Ah, evet. Dickie Greenleaf.”

“En azından Charles ve Marta Schriever’ı tanıyorsunuz. Bana onlar söz ettiler sizden. Sizin belki… hımm, bir masaya geçebilir miyiz acaba?” Tom uysal bir tavırla, “Elbette,” diyerek içkisini aldı. Adamın peşinden yürüyüp küçük salonun arkalarındaki boş masaya yaklaştı. Kurtuldum, diye düşünüyordu. Özgürüm! Kimsenin onu tutuklayacağı yoktu. Apayrı bir konuydu bu. Hırsızlıkla ya da adına “postayla hileli işler yürütmek” denen suçla ilgisi yoktu. Her neyse, bambaşka bir şeydi. Richard’ın başı dertteydi belki de. Belki Bay Greenleaf ona akıl danışacak yahut yardım isteyecekti. Bay Greenleaf gibi bir babaya neler söylenmesi gerektiğini çok iyi bilirdi Tom. Bay Greenleaf, “Sizin Tom Ripley olduğunuza emin değildim,” diyordu. “Bundan önce sizi bir tek kere görmüştüm sanıyorum. Bir gün Richard’la birlikte bizim eve gelmemiş miydiniz?” “Sanırım gelmiştim.” “Schriever’lar sizi tarif etmişlerdi. Hepimiz sizi bulmaya çalışıyorduk. Schriever’lar sizinle beni kendi evlerinde tanıştırmak istiyorlardı. Birisi onlara arada sırada Yeşil Kafes barına gittiğinizi söylemiş.

Ben daha bu akşam başladım sizi aramaya. Onun için şanslı sayılırım herhalde.” Gülümsedi. “Geçen hafta size bir de mektup yazmıştım ama almadınız galiba.” “Almadım.” Marc mektuplarımı yeni adrese göndermiyor, diye düşündü Tom. Allah kahretsin. Belki Dottie Teyze’m de bir çek yollamıştır. “Bir hafta önce taşındım,” diye ekledi. “Anlıyorum. Mektupta fazla açıklama yapmamıştım zaten. Yalnız sizi görmek, sizinle konuşmak istediğimi belirtmiştim. Schriever’lar sizin Richard’ı çok iyi tanıdığınızı söylediler.” “Richard’ı hatırlıyorum.’’ “Şimdi mektuplaşmıyor musunuz?” Hayal kırıklığına uğramıştı sanki. “Hayır. Sanırım iki yıldır görüşmedik.” “O iki yıldır Avrupa’da zaten. Schriever’lar sizden övgüyle söz ettiler. Bir mektup yazarsanız Richard’ı etkileyebileceğinizi düşünüyorlar. Ben onun evine dönmesini istiyorum. Burada sorumlulukları var. Ama şu ara benim ya da annesinin söylediği hiçbir şeye kulak asmıyor.” Tom bir şey anlamamıştı. “Schriever’lar tam olarak ne dediler?” “Dediklerine göre –korkarım biraz abartmışlar– siz Richard’ın yakın arkadaşıymışsınız. Mektuplaştığınızı düşünüyorlardı sanırım. Ben artık Richard’ın arkadaşlarından pek azını tanıyorum.” Hiç değilse bir içki ısmarlamak istermiş gibi, Tom’ın bardağına baktı. Ne var ki Tom içkisinin pek azını içmişti.

Dickie Greenleaf’le Schriever’ların evinde bir kokteyle gittiğini anımsıyordu. Belki Greenleaf’ler Schriever’ları ondan daha iyi tanıyorlardı ve olay öyle gelişmişti. O, Schriever’ları ömründe ya üç ya da dört kez görmüştü çünkü. Ve son kez bir araya geldiklerinde Charley Schriever’ın gelir vergisi beyannamesini doldurmuştu. Charley televizyonda yönetmendi ve çeşitli kaynaklardan, çeşitli yapımlardan aldığı paraların hesabının içinden çıkamamıştı. Vergisini hesaplayabildiği, Charley’nin bulduğu sayıdan daha düşük bir sayıda kaldığı ve bunu tümüyle yasalara uygun bir biçimde yapabildiği için Tom’ın bir dâhi olduğuna karar vermişti. Belki de onun için Bay Greenleaf’e de önermişti onu. Beyanname doldurduğu gece Tom’a söyledikleri göz önüne alınırsa, onu Bay Greenleaf’e zeki, aklı başında, yardımsever ve son derece dürüst biri diye tanıtmış olduğu düşünülebilirdi. Nedir ki biraz yanılmıştı.

Bay Greenleaf acınacak bir tavırla sordu: “Richard’ı etkileyebilecek başka birini tanıyor musunuz acaba?” Tom, Buddy Lankenau olabilir, diye düşündüyse de Buddy’nin başına böyle bir iş açmak istemedi. “Korkarım tanımıyorum,” diyerek başını iki yana salladı. “Richard niye eve dönmüyor?” “Orada yaşamayı yeğliyormuş. Oysa şu ara annesi çok hasta. Her neyse, bunlar aile sorunları. Başınızı ağrıttığım için özür dilerim.” Elini, düzgünce taranmış, seyrek saçlarında gezdirdi. “Richard orada resim yaptığını söylüyor. Oysa ressam olacak yeteneği yok. Ama aklını verse çok iyi bir tekne tasarımcısı olabilir. Tekne çizimlerinde çok yetenekli.” Garson yaklaşınca başını kaldırıp baktı. “Skoç ve soda lütfen. Dewar’s olsun. Size bir içki söyleyebilir miyim?” “Sağolun ama henüz değil.” Bay Greenleaf özür dilercesine bakıyordu Tom’a. “Richard’ın arkadaşları arasında, beni dinlemeye razı olan ilk kişi sizsiniz. Öbürleri, onun hayatına karışıyormuşum gibi bir tavır takındılar hep.” Tom bunu anlayabiliyordu.

“Keşke bir yardımda bulunabilseydim,” dedi nazikçe. Dickie’nin parasının tekne yapım işinden geldiğini hatırlamıştı artık. Küçük tekneler ve yatlar yapıyordu Greenleaf şirketi. Hiç kuşkusuz babası oğlunun Amerika’ya dönüp aile şirketinin başına geçmesini istiyordu. Bay Greenleaf’e bakarak anlamsız bir gülüşle güldü ve içkisini bitirdi. Kalkmaya hazırlanarak iskemlesinin ucunda oturuyordu ama karşısındaki adamın hayal kırıklığı neredeyse somut bir nesneydi. Richard’ın nerede yaşadığı hiç umurunda olmadığı halde, “Avrupa’da nerede yaşıyor?” diye sordu. “Napoli’nin güneyinde, Mongibello adında küçük bir kasabada. Kitaplığı bile olmayan küçük bir yer diyor. Bütün gününü yelkenliyle gezerek ve resim yaparak geçiriyormuş. Orada bir ev satın aldı. Richard’ın kişisel bir geliri vardır. Pek büyük bir şey değil.

Ancak anlaşıldığına göre İtalya’da onu geçindirmeye yetiyor. Zevklerle renkler tartışılmazmış ama ben o küçük kasabada ne bulduğunu anlayamıyorum doğrusu.” Yiğitçe gülümsedi, garson viskisini getirince, “Şimdi size de bir içki ısmarlayabilir miyim?” diye sordu. Tom kalkmak istiyordu. Nedir ki içkisi yeni gelen adamı orada tek başına bırakmaya gönlü elvermedi. “Sağolun, şimdi bir içki içerim,” diyerek bardağını garsona uzattı. Bay Greenleaf sevimli bir havayla sürdürdü. “Charley Schriever bana sigortacılık yaptığınızı söyledi.” “O bir süre önceydi,” dedi Tom. Vergi dairesinde çalıştığını söyleyemezdi artık. Artık olmazdı. “Şimdi bir reklam şirketinin muhasebe bölümünde çalışıyorum.” “Öyle mi?” Birkaç saniye süreyle ikisi de konuşmadılar. Bay Greenleaf

…