Birazoku

Bu çalışmada iki ülkenin dış politikalarının imkân ve zorlukları, benzerlik ve farklılıkları Kazakistan özelinde tahlil edilmektedir. Neoklasik realizm yaklaşımıyla değerlendirilen Türkiye ve Çin’in Kazakistan dış politikaları hem söz konusu devletlerin dış politikalarının anlamlandırılması hem de Kazakistan siyasetlerinin dinamiklerinin belirlenmesi noktasında önem arz etmektedir.

Türkiye ve Çin’in Kazakistan’la olan jeopolitik bağlarını kuvvetlendirme, enerji iş birliklerini arttırma ve ikili ticaretlerini büyütme hedeflerinin olduğu bilinmektedir. Kazakistan’ın özellikle 2010’lu yıllar itibarıyla artan bölgesel nüfuzu ve güçlü şekilde yürüttüğü küresel diplomasisi, Türkiye ve Çin’in Kazakistan’a dikkatlerini yöneltmelerinde muhakkak ki mühim bir sebeptir. Ayrıca Türk devleti ve toplumu için Kazakistan ortak değerler ve kültür kapsamında derin anlamlar içermektedir. Çin-Kazakistan ilişkilerinde ise toplumlar arası bağın yaratacağı bir kamu diplomasisi mevcut değildir. Fakat Çin vatandaşı Kazaklar ve Uygur Türklerinin -özellikle ekonomi ve güvenlik konularında- gelecek yıllarda Çin’in Kazakistan dış politikasını daha fazla şekillendiren dinamikler arasında olacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte, Çin’in Kazakistan politikası bölgeselcilik, merkez-çevre, sinofobiyi aşma, nüfus politikaları gibi meseleleri de barındırır.

Her iki ülkenin de siyasi ve ekonomik ilişkilerini derinleştirdiği Kazakistan’a yönelik dış politikalarının karşılaştırmalı analizinin yapıldığı bu çalışmada; Türkiye’nin mevcut dış politikasında tarihsel bağlamda bir dönüşüm yaşanıp yaşanmadığı ve küresel sistemin en önemli ülkelerinden olan, güçler dengesini değiştirme iddiası bulunan Çin’in dış politikasının sürekliliğinin olup olmadığı değerlendirilmiş, Ankara ve Pekin’in Nur-Sultan politikalarındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya koyulmuştur.

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ ………………………………………………………………………………………….11
TEORİK ZEMİN…………………………………………………………………………..23
Bir Dış Politika Analizi Yaklaşımı Olarak Neoklasik Realizm ………………………….23
Neoklasik Realizmin Unsurları………………………………………………………………36
1. Bağımlı Değişken: Dış Politika Stratejileri………………………………………37
2. Bağımsız Değişken: Uluslararası Sistem ve Göreceli Güç Dağılımı……38
3. Ara Değişkenler: Devletlerin Yerel Faktörleri………………………………….40
Neoklasik Realizmin Türk Dış Politikasına Uygulanabilirliği……………………..47
Neoklasik Realizmin Çin Dış Politikasına Uygulanabilirliği………………………54
TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA KAZAKİSTAN
Sovyet Sonrası Dönemde Türkiye’nin Dış Politikası ve Kazakistan Yaklaşımı
(1991-2002) ………………………………………………………………………………………………65
AK Parti’nin İlk Dönemi ve Kazakistan Dış Politikası (2002-2009) ………………….81
Stratejik Ortaklık ve Türk Konseyi Ekseninde Türkiye’nin Kazakistan
Dış Politikası (2009-2020)……………………………………………………………………………98
ÇİN DIŞ POLİTİKASINDA KAZAKİSTAN
Sovyet Sonrası Dönemde Çin Dış Politikası ve Kazakistan Yaklaşımı
(1991-2005) ……………………………………………………………. …………133
Stratejik Ortaklık ve Enerji İş Birliği Kapsamında Çin’in Kazakistan
Dış Politikası (2005-2013)………………………………………………………………………….152
Kuşak Yol Projesi ve Çin’in Ekonomi-Politik Merkezli Genişleyen Kazakistan
Dış Politikası (2013-2020)………………………………………………………………………….170
TÜRKİYE VE ÇİN’İN KAZAKİSTAN DIŞ POLİTİKALARININ
NEOKLASİK REALİZM PERSPEKTİFİNDEN KARŞILAŞTIRMALI
ANALİZİ (2010-2020) ……………………………………………………………………205
SONUÇ………………………………………………………………………………………249
KAYNAKÇA……………………………………………………………………………….255

GİRİŞ

Bir devletin dış politikası, uluslararası sistemde gerçekleştirdiği eylemlerin toplamıdır. Dış politika analizi ise söz konusu eylemleri anlamlandırmaktadır. Dinamik bir yapı arz eden uluslararası ilişkiler disiplininin en öncelikli çalışma alanlarından biri dış politika analizi uygulamalarıdır. Bu amaçla dış politika analizi, devletlerin hem karmaşık uluslararası siyasal sistem dâhilinde hem de kendi aralarında nasıl ilişki kurduklarını kavramaya ve mâkûliyet kazandırmaya çalışmaktadır.

Dış politikasından söz edilebilecek aktörün hâlâ devlet olduğu kabulü üzerine, dış politika analizlerinin tutarlı, kapsayıcı ve dış politika sorularına cevap verebilir olması, teorilerin geçerliliği için ilk şart olarak görülmektedir. Birbirine benzer ve birbirinden farklı uygulamalara dayanan dış politika analizi teorilerinin en kapsayıcı olanı ise realizm teorisinin üçüncü evresi olarak geliştirilen neoklasik realizm olmuştur.

Bir devletin dış politikasına istikamet veren asıl etkenin devletin uluslararası sistemden aldığı baskılar mı yoksa karar alıcı liderlerin etkileri gibi yerel faktörler mi olduğu konusu tartışmalıdır. Klasik realizm bu konuya, karar alıcı liderleri merkeze alarak cevap aramaktadır. Realizmin ilk evresine göre bir devletin dış politikasını belirleyen asıl etmen liderdir. Lider ve liderin algısının uluslararası sistemden gelen baskıların tehdit ya da fırsat olarak görülmesinde temel faktör olduğu kabul edilmektedir. Teorisyen Hans Morgenthau’ya göre karar alıcı lider algısı, siyasal sistemi güç çıkarları kapsamında değerlendirerek gelişmeleri tehdit ya da fırsat olarak almakta ve devletin dış politikasının oluşmasında temel etken olarak ortaya çıkmaktadır.

Klasik realizmden sonra geliştirilen realizmin ikinci evresi ise neorealizmdir. Neorealizm, bir devletin dış politikasının oluşmasında asıl etkenin uluslararası siyasal sistem olduğunu iddia etmektedir. Buna göre bir devletin dış politika kararları, yerel faktörlerden göre

….