Birazoku

Bu kitap, modern felsefenin büyük düşünürlerinden Henri Bergson’un Antik felsefe üzerine verdiği derslerden oluşuyor. Bu derslerde Bergson, Sokrates öncesi filozofların varlık, doğa ve insana dair kurgulamalarını ele alıyor. Stoa, Elea ve İskenderiye okullarının savundukları görüşleri değerlendiriyor. Varlığın özüne sayıları yerleştiren Pythagorasçıların ve her şeyin ateşten gelip ateşe döndüğünü savunan, hareketi öne çıkaran Herakleitos’un fikirlerinin içermelerini serimliyor. Erdemin öğretilebileceğini savunan Sofistlerle hakikat uğruna ölmeyi göze alan Sokrates arasındaki tartışmanın Platon ve Aristoteles aracılığıyla Batı felsefesinin ve kültürünün temellerini nasıl attığını ortaya koyuyor.

İçindekiler
Sunuş 11
Birinci Bölüm
Yunan Felsefe Tarihi 13
1. Sokrates’ten Önce Felsefe 21
2. Thales 22
3. Anaksimandros 24
4. Anaksimenes 28
5. Herakleitos 30
6. Kratylos, Hippon, İdaios, Apollonialı Diogenes 35
7. Elealılar 37
8. Ksenophanes 38
9. Parmenides 39
10. Elealı Zenon 43
11. Melissos 48
12. Pythagorasçılar 49
13. Empedokles 62
14. Anaksagoras 69
15. Atomcular, Leukippos, Demokritos 76
16. Sofistler 83
17. Sokrates 96
18. Platon 125
İkinci Bölüm
Sofistlerden Önceki Yunan Felsefesi 149
1. İyonya Okulu 149
2. Elea Okulu 152
3. Pythagorasçılar 155
4. Empedokles 155
5. Anaksagoras 156
6. Leukippos ve Demokritos 157
Üçüncü Bölüm
Sofistler ve Sokrates 158
1. Protagoras 159
2. Gorgias 160
3. Prodikos 160
4. Hippias 161
5. Sokrates 162
Dördüncü Bölüm
Platon 171
1. İdea 173
2. İdeaların Hiyerarşisi 175
3. Anımsama, Aşk ve Diyalektik 177
4. Tanrı ve Dünya 179
5. İnsanın Ruhu 180
6. Platon’un Ahlakı 182
Beşinci Bölüm
Aristoteles 184
1. Aristoteles’in Metafiziğinin Konusu 185
2. Bilgi 193
3. Ahlak 194
Altıncı Bölüm
Kinizm ve Stoacılık 197
1. Kinizm 197
2. Stoacılık 201
3. İskenderiye Okulu 225
Yedinci Bölüm
İskenderiye Okulu 238
Dizin 245

Sunuş

Henri Bergson’un Felsefe Tarihi Dersleri’nin dördüncü cildini oluşturan ve editörlüğünü François Vinel’in katkılarıyla Henri Hude’ün yaptığı Yunan Felsefesi Üzerine Dersler genel olarak ele alındığında Bergson’un felsefe kariyerinin farklı dönemlerine karşılık gelen dört farklı küme içinde gruplanır. Bu dört küme ise, École Normale Supérieure’da muhtemelen 1898-1899 yılları arasında verilmiş olan Plotinus Üzerine Dersler, Khâgne Henri-IV Lisesi’nde 1894- 1895 eğitim ve öğretim döneminde Yunan Felsefesi Tarihi Dersleri, büyük bir olasılıkla 1884 yılı civarı Blaise-Pascal Lisesi’nde İskenderiye Okulu Dersleri ve 1884-1885 döneminde Bergson’un üniversite konuyla ilgili derslerinin ilki olan Université de Clermont-Ferrand’deki derslerinin notlarından oluşan Le Cahier Noir’dır.

Dersler, sonrası süreçte Bergson’un farklı psikolojik, metafizik, etik ve politik meseleler hakkında verdiği derslerin temelini oluşturur. Bununla birlikte Dersler’in sahip olduğu önem aynı zamanda bir eğitmen olarak Bergson’un ders anlatım sırasında nasıl bir yöntem benimsediğinin görülmesidir. Bu derslerin ilgi çekici özelliklerinden biri de Bergson’un vardığı sonuçtur. Derslerin geneli göz önünde bulundurulduğunda Bergson burada, örneğin İskenderiye felsefesinin Doğu’dan ödünç alınan fikirlerin ışığında gerçekleşen ve açıkçası Yahudi ve Hristiyan teolojilerinden esinlenen Yunanistan’ın bütün felsefi fikirlerinin bir sentezi olduğunu savunur. Bununla birlikte önemli bir uyarıda bulunur. Yunan Felsefesinin doğuşunda ‘Doğulu’ etkilerin hangi açılardan ve ne şekilde etkilerde bulunduğu veya böylesi bir…

Birinci Bölüm
Yunan Felsefe Tarihi

Yunan felsefesini incelemeye kalkışmadan önce izleyeceğimiz yöntemi net bir biçimde göstermeyi amaçlıyoruz. Eski Yunan filozoflarını çoğunlukla yalnızca muğlak bilgiler, ikincil ve üçüncül kaynaklar aracılığıyla bilmekteyiz. Platon’un yazılarının neredeyse tamamına, Aristoteles’in, Stoa Okulu’nun, Yeni Akademi’nin ve benzeri çalışmaların önemli bir kısmına sahibiz. Ancak büyük bir etki bırakmış olan çok sayıda filozoftan geriye elimizde hiçbir şey kalmadığını söylemek gerekir. Bunları, pek önem arz etmeyen fragmanlara ve çoğu zaman da hakkında konuştukları düşünürü kısmen anlamış olan kimi yazarların az çok kesin tanıklıklarına indirgemekteyiz. Dahası, modern felsefe tarihinin yapması gereken tek şey, felsefi sistemlerin sunumunu elde edebilmek için metinleri bir araya getirmek ve düzenlemek olmasına karşın Yunan felsefe tarihi bir yeniden inşa yöntemini izlemek zorundadır.

Bu yöntemdeki farklı işlemler nelerdir?

Belirtilen yöntemde en yüksek öneme sahip olan işlem metinlerin eleştirisidir. Gerçekten de bize ulaşmış olan fragmanlar tahrif olmuş durumdadır ve çoğu zaman eski Yunan filozoflarını çelişkilerle veya saçmalıklarla2 itham etmek konusunda gereğinden fazla aceleci davranıyoruz. Felsefi eleştiri burada bir zorunluluktur. Metinleri yeniden ele almalı, düzenlemeli ve anlamaya çalışmalıyız.

Elimizdeki metinlerin anlamını yüzeysel bir şekilde kavramak yeterli değildir. Eğer mümkünse, bu yazıların bir yorumu olduğu öğretiyi yeniden düşünmeliyiz. Eskiçağdan günümüze insan zihninin büyük bir ölçüde değişim geçirmiş olduğu bir gerçektir. Felsefenin bakış açısı da farklı bir yöne kaymıştır. Eskiler açısından felsefi sorun, bütünüyle farklı bir sorundu. Modern felsefenin temelini oluşturan özne ile nesnenin ayrımı, Eskilerin bilmediği bir şeydir ya da her hâlükârda söz konusu özne-nesne ayrımı, kimi zaman [Eskiler arasında] görünmüş olsa da bu zayıf olmaktan öteye gidemeyecekti. Dolayısıyla Yunan felsefesini incelediğimizde, kendimize Yunan filozofların muhtemelen kendilerine hiç sormadıkları bir sürü soruyu sormaktayız. Özne-nesne ayrımı Eskiler için var olmayan zorluklara neden olmuştur. Şeyler, onlara bize göründüklerinden çok daha açık olarak görünmekteydiler. Öyleyse genellikle gereğinden fazla derinleşmeye gerek olmayacaktır; gözlerimizi bu filozoflar için geçerli olmayan zorluklara yummak gerekecektir. Bu filozoflar sorunun3 bütün bir kapsamının farkına varamayacaklardı.

Bu yeniden inşa yöntemi, sık sık evrim fikrini kendisine rehber alacaktır. Gerçekten Yunan filozoflar, modern filozoflardan daha az özgünlük iddiasına sahip olmaları bakımından ayrılmaktadır. Daha naif oldukları gibi akıllarından geçeni daha basit bir şekilde ifade etmektedirler. Kısacası kendilerini öne çıkarmaya pek çalışmamaktadırlar. Eskiçağda bir felsefi sorun ortaya serildiğinde, çözümün deyim yerindeyse doğal bir evrimi izlediği sonucu buradan ileri gelir. İlk öğreti ortaya konulur, neden olduğu zorluklar ve kendisinde karşılaştığımız çelişkiler, bütün bu zorluk ve çelişkileri ortadan kaldırmayı amaçlayan yeni bir teoriyi doğurur; bu teori de sırası geldiğinde aynı kaderi yaşar. Başka bir deyişle, felsefi bir sorun ortaya konulur konulmaz, mümkün çözümlerin birçoğu art arda gün yüzüne çıkar. Ve bu çözümler arasında, en güçlü olanın belirli bir süreliğine dayanabilmesini sağlayan bir tür seçim vuku bulur. Eğer durum böyleyse, Yunan felsefesinde her düşünürün yenilikte bulunma, kendisinden öncekilerden kendini ayırma kaygısı taşıyor gibi göründüğü modern felsefede karşılamayacağımız bir düzen ve bağlantıyla [zincirle birbirine bağlı olma durumu] karşılaşacağız. Başka bir deyişle, kişilik silinir ve öğretiler böylece bir nevi doğal evrimle birbirini izler. Ayrıntılı olarak göstereceğimiz husus budur. Sofist Okul, Elea Okulu, Sokratik Okul bir zincirin halkaları gibidir ve bu halkaların her biri öncekilerden çıkarılabilir.

Felsefeye eski Yunan filozofları açısından bizim için taşıdığı anlamdan farklı bir anlam katan hususa sürekli olarak dikkat etmek zorundayız. Bu ise ayrı olarak kendi kendisine yeten bir bilim fikridir. Burada bilim, insan bilgilerinin bütünüyle bağlantılıydı ve hatta belirli bir andan itibaren tarihsel olaylarla yakından ilgili olacaktır. Dolayısıyla tarihsel ve politik değerlendirmeler, Antik felsefede oldukça geniş bir yer teşkil edecektir. Kendimizi örf ve âdetlerin, kurumların, politik dönüşümlerin gerçekleştiği ortama yerleştirmeye çalışmazsak Antik felsefeyi de anlayamayız.

…