Birazoku

Alman filozof Heinz Heimsoeth’ün Türk okurları için özel olarak kaleme aldığı Ahlak Denen Bilmece, felsefenin vazgeçilmez bir dalı olan ahlak felsefesi alanına kısa bir giriş yapıyor. Yazarın ustaca derlediği eski ve yeni öğretiler üzerinden ahlak alanında tartışılan başlıca sorunları irdelediği ve şaşırtıcı açmazlara parmak bastığı bu değerli çalışma, ahlak felsefesine ilgi duyan her düzeyde okur için temel bir kaynak teşkil ediyor.

Ahlaka ilişkin başlıca akımların, ahlaktanımazlık, görecilik, yararcılık ve törebilimciliği oluşturan düşüncelerin irdelenip ahlak felsefesinin otorite, norm, yasak, buyruk, bireysellik, birlikte yaşama gibi temel kavramların sergilendiği bu kitap, ahlak tartışmalarına yön veren Platon, Aristoteles, Kant, Schopenhauer, Nietzsche, Stirner, Mandeville, Rousseau, Piaget gibi düşünürlerin ahlak açısından önemli bazı görüşlerine de değiniyor.

İÇİNDEKİLER

Çevirenin Önsözü 11
Birinci Konuşma
Ahlak Sorunlarını Görmek ve Göstermek 15
İkinci Konuşma
Ahlakı Yadsıyanlar; Nıetzsche, Mandevılle 27
Üçüncü Konuşma
Stırner, Göreciler, Kuşkucular, Bilimciler 41
Dördüncü Konuşma
Buyruklar ve Yasaklar Dolayındaki Tartışmalar 53
Beşinci Konuşma
Yararcılık, Birlikte Yaşama ve Ahlakta
Yaratıcılık
67
Dizin 77

Çevirenin Önsözü

Bu kitapçıkta, Ordinaryüs Profesör Dr. Heinz Heimsoeth’ün, İstanbul Üniversitesi’nin çağrısı üzerine, 1954 yılının Aralık ayında, İstanbul Edebiyat Fakültesinde Almanca olarak yaptığı beş konuşmanın Türkçe çevirisi sunulmaktadır. Heinz Heimsoeth (1886-1975) günümüzün tanınmış düşünürlerindendir. İlkin, felsefe doktoru ve doçenti olduğu Marburg Üniversitesinde profesörlük yapmış; sonra Königsberg’te, daha sonra da on yıllar boyunca Köln’de ordinaryüs olarak çalışmıştır. 1956’da emekliye ayrıldıysa da uzun yıllar üniversitedeki ders ve seminerlerini sürdürmüştür. Heimsoeth, Amerika Birleşik Devletleri, İspanya, Fransa, Yugoslavya, Hindistan gibi yeryüzünün çeşitli ülkelerinde ders ve konferanslar vermiştir. Türkiye’deki hocalığı, 1950 yılının yaz yarıyılından başlamak üzere İstanbul Edebiyat Fakültesinde konuk profesör olarak çalıştığı iki yılı aşkın bir zamana rastlar. Heimsoeth, gerek Almanya’da gerekse Almanya dışında, en çok felsefe tarihini, Kant ve fenomenolojiyi ilgilendiren araştırmalarıyla tanınmıştır. Özellikle, felsefe tarihinin yaratıcı bir felsefe dalı olarak gelişmesinde değerli katkılarda bulunmuştur. Metafizik, insan felsefesi ve ahlak alanına giren tarihsel derinleşmelerindeyse, Heimsoeth sağlam görüşlü sistematik bir düşünür kimliğiyle belirmektedir.

Bir kısmı çeşitli dillere çevrilmiş bulunan yirmi dolayındaki kitabın ve pek çok bilimsel incelemenin yazarıdır. Burada anmadan geçemeyeceğimiz önemli kitaplarından bazıları: Batı Meta…

Beşinci Konuşma

Yararcılık, Birlikte Yaşama ve Ahlakta Yaratıcılık ‘Science des moeurs’ün [töreler bilimi] açıklama biçimi, özellikle J. S. Mill’in On Utilitarianism (1863) adlı kitabından beri, utilitarizm, ‘yararcılık’ deyimiyle adlandırılan anlayışa, ahlakın özü üzerindeki anlayışa uygun gelmektedir. Utilitarizm de, 18. ve 19. yüzyıllardaki ahlak felsefesine, en çok da Anglosakson ahlak felsefesine geniş ölçüde etkimiş olan bir görüştür. Utilitarizme göre topluma yarayan şey iyidir; oysa topluma zararlı olan şey, toplumun refah düzenini bozan şey, bu çeşitten bütün eylemler ile eylem eğilimleri ‘kötü’dür. Ancak bu toplum için yararlı olma ilkesinin ne denli yetersiz olduğu ahlak üzerinde derinden düşünmüş olan filozoflarca sık sık gösterilmiştir. Varolan bir toplumun kendi çıkarı, kendi korunumu, sözde kendi refahı olarak gerekli gözüyle baktığı, istediği ve özümsediği şey, ahlak bakımından düpedüz kötü olabilir. Bunu anlamak için, bugün bazı devlet biçimlerinde yürürlükte olan birtakım töreleri ve zorlayıcı düzenleri anımsamak yeter; bu gibi devletler gerçekte insana yakışmayan pek çok şeyi, aslında yalnızca üstün otoritelerine dayanarak tebaaya zorla iyi diye benimsetmektedirler. Bir toplumun kendi yararı, kendi refahı deyince ne anladığı ve bunları gerçekleştirmek için başvurduğu araçlar, işte bütün bunlar, ahlak bakımından kuşku götürür bir şey olabilir, giderek apaçık kötü olabilir. ‘Toplumun’ da kendi başına ele alındığında, iyi ile kötünün ötesinde bir varlığı var mıdır? ‘Toplumun’ otorite baskısı altında, tek kişi, hiç…