Birazoku

Büyüyünce ne olacaksın? Doktor, hukukçu, mühendis, bilim insanı? Eğer yaşın henüz küçükse, gönlünden geçen mesleği seçmekte özgürsün demektir. Antropolog, itfaiyeci ya da ip cambazı olabilmen için hiçbir engel yok. Ama eğer lise çağındaysan işin biraz daha zor sayılır. Sonuçta kim hayatı boyunca hiç sevmeyeceği bir işte çalışmak ister ki?

Bir yanda ailen bir yanda öğretmenlerin, üniversite giriş sınavlarından kazandığın puanla “iyi” bir fakülteye kaydolman için elbirliğiyle baskıda bulunuyorlar. Kimse senin hayallerin veya önceliklerinle ilgilenmiyor. Oysa hangi mesleğin sana göre olduğuna bile karar veremedin henüz… Meslek seçimi şakaya gelmez. Unutmamak gerek ki, sevdiği işi yapanlar, hayatları boyunca çalışmış sayılmazlar…

Şimdilik filmi o kadar ileriye sarmaya gerek yok. Toprak Işık’ın, sana kılavuzluk etmek için özenle hazırladığı “Acaba Ne Olsam?” isimli başvuru dizisi, meslek seçiminde işini bir hayli kolaylaştıracağa benziyor. Serinin ilk iki kitabı Mühendis ve Bilim İnsanı’ndan sonra, Toprak Işık yıldızı hiç sönmeyen iki önemli mesleği daha mercek altına alıyor: Doktor ve Hukukçu.

Çetin ceviz bir hukukçu ya da kendini tıbba ve insanlara adamış bir doktor olmaya karar verdin. Peki, hangi koşullarda çalışacağını hiç düşündün mü? Kim bilir, belki gecelerce evine gidemeyecek ya da günlerce duruşmadan duruşmaya koşmak zorunda kalacaksın… Gönlünde yatan mesleğin tarihsel gelişimi üzerine şimdiye dek herhangi bir araştırma yapmış mıydın? Üniversiteyi bitirdikten sonra nerelerde iş bulabilirsin? Seçmeyi düşündüğün mesleğin dalları var mı? Örnek alman gereken meslek erbapları kimler? Emin ol bir mesleği seçmek o mesleği layıkıyla yapabilmekten bile zor olabilir. İşte tam da bu noktada mühendis, yazar Toprak Işık imdadına yetişiyor…

“Acaba Ne Olsam?”, meslek seçimine karar verme aşamasındaki okurların ellerinden bırakmak istemeyecekleri, mizahi öğelerle bezeli, edebiyat tadında keyifli bir başvuru dizisi…

İçindekiler

Tıp Dedikleri de Nedir? ………………………………………. 7
Nereden Nereye………………………………………………….. 10
Tarih Öncesinde Tıp………………………………………….. 10
Mezopotamya’da Tıp…………………………………………. 13
Mısır’da Tıp…………………………………………………….. 16
Eski Yunan’da Tıp…………………………………………….. 17
Çin Tıbbı………………………………………………………… 20
Hint Tıbbı……………………………………………………….. 23
İslam Medeniyetinde Tıp…………………………………….. 25
Orta Çağ’dan Bugüne Tıp …………………………………… 27
Ustalar Geçidi…………………………………………………….. 29
Tarihte Bilinen İlk Doktor………………………………….. 29
Hipokrat ………………………………………………………… 31
Galenos …………………………………………………………. 33
El Razi ………………………………………………………….. 35
İbn-İ Sina ……………………………………………………….. 37
Mahmut Gazi Yaşargil ……………………………………… 39
“Buyur Gel, Oku!” Derlerse …………………………………. 41
Diplomayı Kaptıktan Sonra: ……………………………….. 43
Seç Beğen Al Bir Uzmanlık…………………………………… 45
Acil Tıp………………………………………………………….. 45
Aile Hekimliği …………………………………………………. 48
Anesteziyoloji ve Reanimasyon…………………………….. 50
Beyin ve Sinir Cerrahisi …………………………………….. 51
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları………………………………. 53
Deri ve Zührevi Hastalıklar………………………………… 54
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon……………………………… 55
Göğüs Hastalıkları……………………………………………. 57
Göz Hastalıkları………………………………………………. 59
Halk Sağlığı ……………………………………………………. 60
İç Hastalıkları …………………………………………………. 61
Kadın Hastalıkları ve Doğum………………………………. 62
Kalp ve Damar Cerrahisi……………………………………. 63
Kulak Burun Boğaz…………………………………………… 64
Ortopedi ve Travmatoloji……………………………………. 65
Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi ………………… 66
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları …………………………………. 68
Doktorlar Nerede Çalışırlar?………………………………… 70
Tıbbın Dostları …………………………………………………… 72
Bilim……………………………………………………………… 72
Teknoloji………………………………………………………… 73
Sanat …………………………………………………………….. 74
Ufukta Görünen Ne?…………………………………………… 76

TIP DEDİKLERİ DE NEDİR? 

Doktor olmaya karar verdin. Büyükannene ya da büyükbabana bu kararın hakkında ne düşündüklerini sorsana! “Yapma çocuğum, doktorluk zor meslek. Hayat kendini o kadar yormaya değmez…” demeyeceklerine kalıbımı basarım. Doktorluk büyüklerin, küçükleri için istediği bir meslektir. Bu isteğin gerisinde ne gibi düşünceler yattığını tahmin edebilir misin? Her şeyden önce doktorluğun şapka çıkarttıran bir saygınlığı var. Bir kaza olmuş ve kan gövdeyi götürmüş. Yerde zavallı bir adam yatıyor. Olay yerinde toplanmış kalabalığın elinden tek şey geliyor: Kazazedenin yerinde kendilerinin olmadığına şükretmek. Sonra bir ses duyuluyor: “Açılın! Ben doktorum!”

AÇILIN BEN DOKTORUM

Herkes bu sesin sahibine yol veriyor. Gencecik bir kadın insanların bakmaya bile çekindiği görüntünün ortasına dalıyor. Gerekeni yapıyor ve kazazedeyi Azrail’in elinden çekip alıyor. Bak şimdi, bu sahneyi hayal edince benim de canım doktor olmak istedi. İtiraf et, sen de etkilendin değil mi? Niyetim seni doktorluk mesleğini seçmek için kandırmak olsaydı bunu yaparken zorlanmazdım. Babaannenden dayına kadar herkes benim yanımda zaten. Doktor kimdir? Doktor tıbbı uygulayan insandır. Görevi, sağlığı korumaktır. Eğer o sağlık bozulmuş ise tamir etmektir. Bunu yapmak için önce sorunun ne olduğunu tespit etmesi gerekir tabii.

Yani hastalıkları teşhis eder. Sen kızamık olmuşsun, der. Ya da ne bileyim, suçiçeği geçiriyorsun, der belki de. ‘Ne bileyim’i diyen benim, doktor değil. ‘Belki de’yi de aynı şekilde… Doktor senin hastalığının ne olduğunu belirledi. Sonra da sana şu ilacı vermemiz lazım diyecek. Korkutmak istemem ama belki de seni ameliyat masasına yatıracak. Ben kendimi bildim bileli doktorlar bunları yapıyor. Annemle babama sorsam onlar da aynısını söyler. Eski bir meslek yani hekimlik. Hekimlik dedim, fark ettin mi? Hekimle doktor aynı anlama geliyor.

Hayır, aynı anlama da gelmiyor aslında. Doktorun anlamı daha geniş… O, aynı zamanda akademik bir unvandır. Matematikçi, fizikçi, mühendis de doktor olabilir. Bunların hiçbirinin kalabalığa “Açılın! Ben doktorum!” deme yetkisi yoktur. Ama hekim dersen onun sağlıkçı olduğu kesindir. Karışıklığı gidermek için tıp doktoru da diyebilirsin. Neyse çok önemli bir sorun yok ortada. Yanlışlıkla bir matematikçinin beyin ameliyatı yaptığını hiç duymadım.

NEREDEN NEREYE? 

Tarih Öncesinde Tıp 

Doktorluktan bahsettiğimize göre konumuz tıp. Tıp çok ama çok eski bir alandır. Tarih öncesinde de tıp vardı. Aslında bir sürü şey tarih öncesinde vardı. Ne yoktu biliyor musun? Yazı yoktu. Bundan eminim; çünkü zaten tarihin yazı bulunduktan sonra başladığı kabul ediliyor. Tarih öncesinde kimseye “Çok gezen mi bilir çok okuyan mı?” diye soramazsın. Tamam, bu konumuzla hiç ilgili değil. Sırf gevezelik olsun diye söyledim. Yazıyı milattan yaklaşık 3200 yıl önce Sümerler bulmuş. Sümerler, Anadolu’nun ilk ev sahipleri… Peki, hekimliğin ortaya çıkması için yazının icadı mı beklendi? Hastalıklar da yazı bulunana kadar sabretseydi bu mümkündü.

Yazı yok ama baş ağrısı var. Öyleyse doktor da lazım. Tabii doktorlar hastanın eline bir reçete yazıp veremiyorlardı. Evet, doğru tahmin ettin; çünkü okuma yazma bilmiyorlardı. Yine de hafife alınacak insanlar değildi bu ilk doktorlar. Hatta şimdiki doktorların yapamadıklarını da yapıyorlardı. Örneğin kötü ruhları kovabiliyorlarmış. Yani en azından bunu yapabildiklerini iddia ediyorlarmış. Çünkü insanlar hastalıkların kötü ruhlardan kaynaklandığına inanıyormuş. Bugün bir doktordan, seni hasta eden kötü ruhları kovmasını istersen sonuç alamazsın. Sana hastalıkların nedeninin kötü ruhlar olmadığını söyler. Tarih öncesi doktorlardan birine bunu söylersen o şöyle diyebilir: “Hastalıklar artık kötü ruhlardan kaynaklanmıyorsa bunun bir tek nedeni vardır; çünkü biz o kötü ruhların hepsini kovduk.”

Neyse, sebebi her ne olursa olsun bugün, doktorluğun büyücülükle bir ilgisi olmadığını biliyoruz. Tarih öncesi dönemde doktor olmaya karar verseydin büyüden anlaman şarttı. Bu yeterli mi? Elbette ki hayır. O zamanlar da ilaç vardı. İnsanlar bunun için bitkilerden ve bazı hayvansal unsurlardan yararlanıyorlardı. Benden ayrıntılı bir tarif bekleme lütfen. Hekim olmadan kimseye ilaç öneremem. Hem zaten bu suçtur, biliyor musun? Tarih öncesinde değiliz. Hekimlik ciddi bir iş ve önüne gelen, ben hastalara şifa dağıtacağım, diyemez.

Ona bu yetkinin verilmesi gerekir. Hem de çok eskiden beri bu böyle. Bu konuya az sonra döneceğim. Onun öncesinde tarih öncesi hekimlerle ilgili çok önemli bir başka şeyden bahsedeceğim. Beyin ameliyatı yaptıklarını söylersem ne dersin? Abarttığımı düşünürsün. Abartan ben değilim, onlar… Tedavi amacıyla kafatasına bir delik açıyorlar. Bunun bilimsel bir adı var aslında. Duyduktan hemen sonra unutabileceğin bir ad: trepanasyon. Bu işlemi neden yaptıkları tam olarak bilinmiyor. Belki de kötü ruhları kovmak içindir. Kafatasını taş ile delmek çok zahmetli bir iş olmalı. Bunun öncesinde hastaya bitkisel uyuşturucuların verildiği tahmin ediliyor. Tarih öncesi hekimler yaraları dikmeyi de biliyorlar. Kafatasını delen biri için bunu yapmak çocuk oyuncağıdır herhalde.

Mezopotamya’da Tıp 

Mezopotamya deyince Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki topraklardan bahsediyorum. Önce Sümerler yaşadı burada. Sonra da Babilliler, Akadlar ve Asurlular gibi başka toplumlar bölgenin sahibi oldular. Sümerlerin yazıyı bulduğunu söylemiştim. Öyleyse çok akıllı olmalılar. Bunu destekleyen bir sebep daha söyleyeyim sana: Sümerliler zamanında hastalıkların kötü ruhlardan kaynaklandığı inancı kaybolmaya başlıyor.

Şu hikâyeyi duydun mu? Adamın biri duvardan düşmüş. Onu doktora götürmek isteyenlere şöyle demiş: “Bana doktor değil duvardan düşen biri lazım.” İşte bu adam Sümerli olmalı. Sümerlilerde herkes herkesin doktoruymuş. Başından bir hastalık geçenler, aynı hastalıkla boğuşan hastaya tavsiyelerde bulunurmuş. Hatta çok hasta olanlar şehrin işlek bir yerine çıkartılırmış. Gelip geçenler onunla görüşür, şikâyetlerini dinlermiş. Kendi başlarından da aynısı geçtiyse ona tavsiyede bulunurlarmış. Böyle bir ülkede hekim olduğunu düşünsene. Diplomalarına değil, geçirdiğin hastalıklara bakacaklar. Sümerlerin kendine has uygulamalarını bir kenara bırakalım. Hekimlik gibi ciddi bir işi canı isteyen herkesin yapmasına izin verilmez. Sonra bir de ücret meselesi var. Kafatası deldirmenin fiyatı ne kadardır? Kol kırığını tedavi etmek kaça patlar? Belki de doktor öyle bir hesap çıkartacak ki, bırak kırık kalsın, diyeceksin. Millattan önce yaklaşık 2000 yılında Hammurabi meseleyi düzene koymuş. Hammurabi, Babil…