Birazoku

Büyüyünce ne olacaksın? Doktor, mühendis, avukat, öğretmen? Eğer yaşın henüz küçükse, gönlünden geçen mesleği seçmekte özgürsün demektir. Antropolog, itfaiyeci ya da ip cambazı olabilmen için hiçbir engel yok. Ama eğer lise çağındaysan işin biraz daha zor sayılır. Sonuçta kim hayatı boyunca hiç sevmeyeceği bir işte çalışmak ister ki?

Bir yanda ailen bir yanda öğretmenlerin, üniversite giriş sınavlarından kazandığın puanla “iyi” bir fakülteye kaydolman için elbirliğiyle baskıda bulunuyorlar. Kimse senin hayallerin veya önceliklerinle ilgilenmiyor. Oysa hangi mesleğin sana göre olduğuna bile karar veremedin henüz… Meslek seçimi şakaya gelmez. Unutmamak gerek ki, sevdiği işi yapanlar, hayatları boyunca çalışmış sayılmazlar…

Şimdilik filmi o kadar ileriye sarmaya gerek yok. Toprak Işık’ın, sana kılavuzluk etmek için özenle hazırladığı “Acaba Ne Olsam?” isimli başvuru dizisi, meslek seçiminde işini bir hayli kolaylaştıracağa benziyor. Serinin ilk iki kitabı yıldızı hiç sönmeyen iki önemli mesleği mercek altına alıyor: Mühendis ve Bilim İnsanı.

Afili bir mühendis ya da kendini ilime adamış bir bilim insanı olmaya karar verdin. Peki, hangi koşullarda çalışacağını hiç düşündün mü? Kim bilir belki gecelerce evine gidemeyecek ya da günlerce aynı işi tekrar etmek zorunda kalacaksın… Gönlünde yatan mesleğin tarihsel gelişimi üzerine şimdiye dek herhangi bir araştırma yapmış mıydın? Üniversiteyi bitirdikten sonra nerelerde iş bulabilirsin? Seçmeyi düşündüğün mesleğin dalları var mı? Örnek alman gereken meslek erbapları kimler? Emin ol bir mesleği seçmek o mesleği layıkıyla yapabilmekten bile zor olabilir. İşte tam da bu noktada mühendis, yazar Toprak Işık imdadına yetişiyor…

“Acaba Ne Olsam?”, meslek seçimine karar verme aşamasındaki okurların ellerinden bırakmak istemeyecekleri, mizahi öğelerle bezeli, edebiyat tadında keyifli bir başvuru dizisi…

İçindekiler

Bilim Dedikleri De Nedir?……………………………………. 7
Nereden Nereye?………………………………………………… 12
Eski Yunanda Bilim…………………………………………… 16
Eski Çin’de Bilim ……………………………………………… 21
Hindistan’da Bilim ……………………………………………. 24
Yunanlılardan Sonra Batı’da Bilim……………………….. 25
Rönesans ve Aydınlanma Dönemleri ……………………… 27
Doruklardaki Ustalar…………………………………………… 30
Aristoteles (MÖ 384 – 322)…………………………………. 30
Zhang Heng (80 – 139)………………………………………. 32
Uluğ Bey (1393 – 1449) …………………………………….. 35
Galileo Galilei (1564 – 1642) ……………………………… 37
Isaac Newton (1643 – 1727)……………………………….. 39
Charles Darwin (1809 – 1882)…………………………….. 42
Marie Curie (1867 – 1934)…………………………………. 44
Sigmund Freud (1856 – 1939)……………………………… 46
Albert Einstein (1879 – 1955) …………………………….. 49
Stephen W. Hawking (1942 – Hayatta ) ………………… 51
Bilim Dalları ………………………………………………………. 54
Fizik……………………………………………………………… 55
Kimya……………………………………………………………. 57
Biyoloji ………………………………………………………….. 59
Matematik………………………………………………………. 60
Sosyoloji ………………………………………………………… 63
Psikoloji…………………………………………………………. 65
Antropoloji……………………………………………………… 67
Bilim İnsanları Nerelerde Çalışırlar,
Hangi Konularda Uzmanlaşırlar?………………………….. 70
Üniversiteler……………………………………………………. 71
Burslar…………………………………………………………… 72
Devlet ……………………………………………………………. 72
Şirketler…………………………………………………………. 73
Bilimin Dostları ………………………………………………….. 74
Felsefe……………………………………………………………. 74
Teknoloji………………………………………………………… 75
Edebiyat…………………………………………………………. 76
Ufukta Görünen Ne?…………………………………………… 77

BİLİM DEDİKLERİ DE NEDİR? 

Bilim… Kulağa hoş gelen bir sözcük değil mi? Nasıl derler? Havalı! Herkes haberdardır bilimden. İstersen sokağa çık, rastladıklarına sor. Durakta bekleyenlere yaklaş örneğin. Yaşlı bir teyze, iki ilkokul öğrencisi, üç de üniversiteli var. “Bilimden haberdar olmayan var mı aranızda?” Bahse girerim hiçbiri, “O da nedir?” demeyecek. Herkes için iyidir, hoştur, pek değerlidir ama bilim nedir? Bak, ben sana bir tanım yapacağım. Yalnız peşinen söyleyeyim, mükemmel olmayacak. Biraz zaman verirsen o mükemmel olmayan tanımı iş görür hale getirmeye de çalışırım. Bilim, etrafında gördüğün her şeyi ve görmediklerini, bilimsel yasalara uygun olarak ya da test edilebilir deneysel yöntemlerle inceleyen çalışma alanıdır. Nasıl bir tanım sence bu? İdare eder mi? Örnek istiyorsun.

Tamam, haklısın. Sabah dışarı çıktığında Güneş gökyüzünden sana bakıyor, değil mi? Bir sır vereyim mi? On bin yıl önce de insanlar sabahları kalktıklarında Güneş karşılıyordu onları. Evet, espri yaptım ama komik olmadı. Yine de verdiğim bilgi doğru. On bin yıl önce atalarımız da sabahları Güneş’i, akşamları Ay’ı ve yıldızları görüyorlardı. Gündüz Güneş, gece Ay… İstersen neden gündüz Güneş, gece Ay var diye düşünmeden yaşayabilirsin. Bazıları öyle yapmış. Güneş’i görürsem kalkar, kırlara uzanırım, Ay’ı görürsem uyurum. Tamam mı? Bitti mi? Bitmedi. Atalarımızdan diğer bazılarının ise her şeyin gelip takılabileceği çok çalılık kafaları varmış. Gidip görmedim ama bence aralarından şöyle diyenler çıkmıştır: “Arkadaş bu Güneş her sabah ortaya çıkıyor. Sonra da kayboluyor. Bu Ay da Güneş gidince geliyor. Ardından o gidiyor, Güneş geliyor. Bu da bana dert oluyor. Acaba neden?”

Bak işte bilimin ayak sesleri duyulmaya başladı: Etrafında gördüklerini açıklama merakı… Peki devamına bakalım. Biri demiş ki: “Onda kafaya takacak ne var dostum. Sebebi çok basit. Bu Ay var ya… O aslında çok cesur bir erkekmiş. Güneş de göz kamaştıran bir kız. Bunlar birbirlerine âşık olmuşlar. Çok ama çok mutluymuşlar. Gel gör ki ne yapıp ne ettilerse tanrıların kafasını fena halde bozmuşlar. Tanrılar ceza olarak onları birbirinden ayırmış. Ay’ı geceye, Güneş’i de gündüze sürmüşler. Ayrılığa mahkûm oldukları için biri gelince öteki gidiyor.”

Bu hüzünlü hikâye, Ay’la Güneş’in neden aynı anda görünmediklerini açıklıyor mu? Açıklıyor tabii. Tanrılar onları ayrılığa mahkûm ettiği için… Ama bilimsel değil; test edemezsin. Nasıl test edeceksin ki? Ay’a sorsak bunu söyler mi? “Evet, ben Güneş’e âşığım ama Tanrılar beni ondan ayrı kalmaya mahkûm etti,” diyebilir mi? Güneş’ten de yanıt alamazsın. Aklına gelen başka bir test etme yöntemi var mı?

Benim yok. Peki, yasalara uygun mu? Tabii burada yasa deyince devletin koyduğu yasaları kastetmediğimi anladın değil mi? Bilimin yasalarından bahsediyorum. Bakalım yasa kitabı ne diyor? Bilimin bu konudaki yasalarını büyük ölçüde Newton adında bir adama borçluyuz. Ağacın altında oturuyorken kafana elma düşse ne yaparsın? Ben hemen o elmayı yerim. Sana da aynısını tavsiye ederim. Newton ise elmanın düşmesinden ilham alarak yerçekimini keşfetmiş. Adamdaki kafaya bakar mısın? Benim kafama dünya düşseydi ancak o zaman aramızdaki çekimi fark ederdim. Gökyüzündeki devlerin hareketlerinden bahsedince Kepler ve Galileo’yu da unutmamak lazım.

Güneş ve gezegenlerle ilgili yasalara onların da çok büyük katkıları var. Hem de kafalarına elma, armut ya da ceviz düşmeden bulmuşlar her şeyi. Bilimin yasaları, Güneş’in neden yirmi dört saatte bir doğduğunu açıklıyor. Ay’ın Dünya’nın etrafında niçin yirmi dokuz buçuk günde dolaştığını da söylüyor. Üstelik göz yaşartıcı aşk hikâyelerinden bahsetmeden yapıyor bunları. Bilimin tanımını hatırlıyor musun? Unuttun değil mi? Boş ver, hatırlamaya çalışma. Ben şimdi sana onun daha güzel giyinmişini vereceğim: Bilim, yasalara uygun ya da deneysel yöntemlerle doğrulanmış belirli olgu, konu ya da olaylara ilişkin bilgileri bir araya getiren çalışmalar bütünüdür. Biraz uzun oldu değil mi? Cümlenin sonuna gelince başında ne dediğimi ben bile unuttum. Sen de unuttuysan hiç dert etme. Sana bir iyilik yapacağım ve tanımı özetleyeceğim: Bilim, uygulamaya ve akla dayanır. Yani bilim üretmek için ya deney yaparsın ya da akıl yürütürsün. Bilim üreten insana da bilim insanı denir.

…