Birazoku

Yaşamın her evresinde kadının hayata kattığı değer tartışılmaz derecede estetiktir, güçtür, dünyanın döngüsünde eksikliği göze alınamayacak bir ihtiyaçtır.

Tarihin eski zamanlarında erkek egemenliğinin kas gücü nedeniyle ön planda olmasının doğal bir sonucu olarak kadın, bu egemenliği sonlandırmak ve yerine kendi katkısı ile sorumlulukların tümüne destek verecek bir eşitlik inşa etmek için mücadele etmiştir.

Kadının mücadelesi, her toplumdaki yeri farklı olsa da, dünya ve tarih genelinde zorlu bir ortak yolculuk olarak karşımıza çıkar. Ülkemizde de kadınlar aynı mücadeleyi vermişlerdir. Bu sürecin öznesi olan kadınlar, genellikle ilkleri yaratanlar olmuşlardır.

Bu kitapta, Kıbrıslı Türklerin daha ileriye gidebilmeleri için dönemin zorlukları ile mücadele ederek mesleklerinde ilkleri başaran 78 kadınla tanışacaksınız.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ………………………………………………………………….9
Akİle Bodamyalızade…………………………………………….13
AKİLE IŞIN …………………………………………………………….15
AYDIN SENNAROĞLU…………………………………………………17
AYLA HAŞMETLİ ……………………………………………………..19
AYLIN ÖREK …………………………………………………………..21
AYSEL BAĞDADİ KÜÇÜK AYSEL ………………………………………23
AYŞE COŞAR…………………………………………………………..25
AYŞE SÖZÜÖZ…………………………………………………………27
AYTEN BERKALP……………………………………………………..29
AYTEN EMİN…………………………………………………………..31
BEDİA OKAN…………………………………………………………..33
CEMALİYE KIYICI …………………………………………………….35
EMETE İRFAN …………………………………………………………37
EMİNE DİZDARLI ……………………………………………………..39
FAİKA ESAT……………………………………………………………41
FERİ CANSEL………………………………………………………….43
FİKRİYE EMİRALİ MUHSİN ………………………………………….45
FİTNAT MÜSEVVİTZADE …………………………………………….47
GÖNÜL ERÖNEN ………………………………………………………49
GÜLEV SIDAL………………………………………………………….51
GÜLİN SAYINER ………………………………………………………53
HATİCE HALİL…………………………………………………………55
HATİCE MİTHAT TAHSİN KOD ADI LALE …………………………….57
Kıbrıs’ın Öncü Türk Kadınları
HAVVA TATAR …………………………………………………………61
HÜMA HATUN …………………………………………………………63
IŞIL TAŞÇI …………………………………………………………….65
IŞIN KADRİ ……………………………………………………………67
IŞIN RAMADAN CEMİL ………………………………………………69
İNCİ KANSU……………………………………………………………71
İSMET ŞEVKİ ………………………………………………………….73
İSMET ZİYA MİLYALIZADE ………………………………………….75
JALE DERVİŞ………………………………………………………….77
KADRİYE HACIBULGUR………………………………………………79
KÂMRAN AZİZ ………………………………………………………..81
KERİMAN MUSTAFA EZGİN …………………………………………83
MELAHAT KARAKURT ……………………………………………….85
MERAL AKINCI………………………………………………………..87
MERVE ÖZKIRAN……………………………………………………..89
MÜNÜSE TAŞER ………………………………………………………91
NARİN ŞEFİK ………………………………………………………….93
NERİMAN CAHİT ……………………………………………………..95
NURAY YEŞİLADALI ………………………………………………….97
ONUR BORMAN ……………………………………………………….99
ÖZCAN BUNDAK ………………………………………………………101
ÖZDEN SELENGE……………………………………………………..103
ÖZEL VASIF……………………………………………………………105
ÖZLEM BALCIOĞLU…………………………………………………..107
PEMBE MARMARA……………………………………………………109
PEMBE YILMAZ……………………………………………………….111
PEYMAN UZUN………………………………………………………..113
RAZİYE KOCAİSMAİL ………………………………………………..115
REFİA APAKGÜN ……………………………………………………..117
Kıbrıs’ın Öncü Türk Kadınları
RÜYA TANER ………………………………………………………….119
SADİYE DESTUR………………………………………………………121
SELMA FEHİM ………………………………………………………..123
SEMA SALİH…………………………………………………………..125
SEMRA YALÇIN BAYHANLI ………………………………………….127
SEMRAL EREL ………………………………………………………..129
SEMRAL ÖZTAn ………………………………………………………131
SERAP ÖZTÜRK……………………………………………………….133
SERPİN ONAY …………………………………………………………135
SERVET SAMİ DEDEÇAY …………………………………………….137
SEVCAN ÇERKEZ……………………………………………………..139
SEVİM AKBAŞ…………………………………………………………141
SİBEL SİBER ………………………………………………………….143
SOLMAZ FERİDUN ……………………………………………………147
SÖĞÜDA HACI SÜLEYMAN…………………………………………..149
ŞULE AKER ……………………………………………………………151
TÜRKÂN AZİZ …………………………………………………………153
UFUK TANERİ …………………………………………………………155
ULVİYE MİTHAT ………………………………………………………157
URKİYE MİNE BALMAN ……………………………………………..159
VAHİBE ÖZKASIRGA …………………………………………………161
VEDİA BARUT …………………………………………………………163
YILDAN BİRAND ………………………………………………………165
ZEHRA BAŞARAN …………………………………………………….167
ZEHRA ŞONYA ………………………………………………………..169
ZÜHRE ALİ İMRE……………………………………………………..171

ÖNSÖZ 

Yaşadığımız günler, bizlere geçmişte öncülük yapanların mirasıdır. Bu günler, yıllarca mücadele veren, emek harcayan, bu ülkeyi vatan olarak yüreklerinde hissedip sahiplenen, değer katan herkesin mirasıdır. Dönüp geçmişimize ve geçmişin iz bırakan ÖNCÜ KADINLARINA bakmak, bugün vardığımız noktaya nasıl geldiğimizi anlamak için önemlidir. Çünkü “dün” önemlidir! KIBRIS’IN 78 ÖNCÜ TÜRK KADINI’nın kısa hayat hikâyelerini içeren kitabımız, toplumsal cinsiyet eşitliğinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Kadın haklarının, insan hakları demek olduğunu öğretirken, kadını etkisizleştirmenin veya ötekileştirmenin, kadının topluma her açıdan koyacağı katkıyı ve gücü yok etmek olduğunu anlıyoruz. Ülkemizin geleceğine kadının koyacağı katkıları fark etmek açısından da, kadının toplumdaki yerini ve katkılarını anlamak, önemlidir. Kitabımız, birbirinden başarılı, özgüveni yüksek, bir şeyleri hep mücadele ile elde etmiş, çalışıp çabalayarak kazanmış, vizyon sahibi, 78 güçlü ve öncü kadının hayat hikâyesini içermektedir. Elbette daha birçok ÖNCÜ KIBRIS TÜRK KADINI olduğunun bilincindeyiz. Kitabımızın ikinci cildinde, diğer alanlardaki öncü Kıbrıs Türk kadınlarına yer vermeye devam edeceğiz.

Genelde tüm okuyuculara, özelde genç kızlarımıza örnek teşkil edecek, rol model olacak ve onları hayat yolunda motive edecek bir çalışmayı sizlerle paylaşıyoruz. Emek, gayret, özgüven ve çalışkanlık sonucu ortaya çıkan değerli hayat hikâyelerinin, edebi yeteneklerini ortaya koyarak zevkle okunacak bir kitap haline getirilmesine katkı koyan ünlü konuk yazarlarımız Canan Tan ve Nermin Bezmen’e, Kıbrıs Türk Edebiyatı’nın usta yazarları İsmail Bozkurt, Ferhat Atik ve Orkun Bozkurt’a, şahsım ve Bellapais Inner Wheel Derneği adına teşekkürü borç bilirim. Başta gençlerimiz olmak üzere hepimize yol gösterip ilham verecek ve toplumsal hafızaya kalıcı bir eser olacak olan kitabımızın hazırlık çalışmalarına şahsımla birlikte katkı koyan başta yönetim kurulu üyelerimiz olmak üzere derneğimiz üyelerinden Ayşem Erişir, Berin Avunduk, Havva Tatar, Andaç Peynirci Bektaş ve İlgen Andır’a, bize inanıp güvenen tüm üyelerimize sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Yüzyıllar boyunca, hayatın ve tarihin akışında kadınların olduğu aşikârdır. Ülkemizde de kadının rolü oldukça büyüktür. Kıbrıs Türk kadını, ailesi ve toplumu için cansiperane bir kahramanlıkla, gerektiğinde ülkesini korumak için düşman ile çarpışmış, ülkenin geleceği olan çocuğunu doğurup özveriyle yetiştirmiş ve hayatın her alanında topluma sosyal, ekonomik ve duygusal katkı koymuştur.

Kozaları olan kadınların, kozalarından çıkıp, ileriye doğru adım atmaları için, katkı koyacak bu kitap ile kendi kararlarımızı özgürce alalım, hayal kuralım ve bu hayallerimiz için cesurca adım atalım. Sizlere, geçmişin değerlerini ulaştırmayı amaçladığımız kitabımız, kadın emeğinin bir toplumun ilerlemesindeki önemini gösteriyor. Bireyden başlayarak, küresel ölçekteki dünyaya kadar, kadın ve erkeğin varlığı, bir arada sürdürülen tarih yolculuğunun, vazgeçilmez bir parçasıdır. Kıbrıs Türklerinin her alanda ilerlemesine öncülük eden kadınlarımıza minnet, aramızdan ayrılanlara rahmet dilerim.

Sibel Tatar
BELLAPAIS (BEYLERBEYİ) INNER WHEEL DERNEĞİ
KURUCU BAŞKANI

Akİle Bodamyalızade

İlk kadın devlet memuru

Döneme göre son derece önemli eğitimler alır. Kendi zamanının ilerisinde düşüncelere sahiptir ve hedefleri vardır. Hedeflerine ulaşmak için mücadele etmekten hiç çekinmez. Ülkedeki gidişata rağmen o, ilerici bir düşünce ve yaşam tarzını seçer. Akile Bodamyalızade kendi döneminin aydın kadınlarındandır. Eğitimi önemseyen, ülkesi ve dünya işleri için kaygı duyan, neler yapabileceğini her zaman düşünen, günlük gazeteleri ve gündemi takip eden bir kadındır. Kız kardeşleri ile eğitim amacı ile gittiği Almanya’da, 2. Dünya Savaşı’nın başlamasına tanıklık eder. Ülkesine dönmek için türlü zorluklarla karşılaşır ama Türkiye Büyükelçiliği aracılığı ile o karanlık günlerden kurtulmayı başarır. Akile Bodamyalızade, dönemin en prestijli mesleği olan devlet memurluğunu seçer. Memur olduğu yıllarda ilk ve tek kadın memurdur. Elbette bunun zorlukları olacaktır ama o cesaretle ilerler ve her engeli aşar. Tüm kız kardeşleri gibi o da doğma büyüme bir Atatürk gencidir ve Atatürk’ün devrimlerine harfiyen uyar. Dört kız kardeş olarak büyüdüğü ailesine hep bağlı kalır. Geçen zamana ve yaşadığı yıllara rağmen, 94 yaşında vefat ettiği ana kadar, aynı zekâ, aynı ilgi ve hafıza ile yaşar.

AKİLE IŞIN

İLK KADIN SPİKER

Bir zamanlar, ünlü İngiliz kraliçesinin adını taşıyan Victoria Kız Lisesi’nde öğrenci bir kız vardı. Kıbrıs’ta sömürge dönemiydi, okulda Türk bayrağı çekilememesinden, İstiklal Marşı değil İngiliz Kral Marşı okunmasından rahatsızdı Akile adlı o kız! Doğduğu Pınarbaşı Köyü’nde, küçük yaşında öksüz kalmış; çocukluğu geniş aile fertleriyle birlikte Menteş Çiftliği’nde geçmişti. Onu himayesine alan bir yakını ile birlikte Lefkoşa’ya taşındığında, sınıfında arkadaşlarından epeyce gerideydi. Birkaç ay içinde açığı kapatıp arkadaşlarının önüne geçti. Öğrencilerin temsilcisi bile oldu. O okulda iyi İngilizce öğrendiğinden İngiltere’de, hem de ünlü Cambridge’de okuma fırsatı buldu. Eğitimci olarak eğitim görmüşken Kıbrıs Radyosu’nun ilk Türk kadın sunucusu ve program yapımcısı oldu. Kültürel, toplumsal programlarla dikkat çekti. Radyoculukla birlikte Öğretmen Koleji’nde eğitimcilikle yöneticiliği de sürdürdü. Türkiye’de Cumhuriyet’in ünlü Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ile tanışma olanağı buldu. 1960’a gelinirken ailece İngiltere’ye göç ettiler. Eğitimciliğini orada da sürdürdü. Bir yandan da Kıbrıs Türk Kadınlar Yardım Derneği’ni kurdu. Başkanlığını da yaptığı dernek Dünya Kadınlar Birliği’ne de üye oldu. Londra’da yaşamdan kopmadan emeklilik hayatı sürdüren Akile Işın; 2021 yılı Ocak ayında hayata gözlerini yumdu.

AYDIN SENNAROĞLU

İlk Kadın Doktorlardan 

İlkokulu Baf’ta, ortaokul ve liseyi Lefkoşa’da tamamlayan Sennaroğlu, daha ilkokuldayken karartma gecelerinin yaşandığı 2. Dünya Savaşı’nın tanıklarından olur. Bu acı günlerin mirası olarak, anne ve babası onun okuması için her şeylerini ortaya koyacaklardır. Kendisi de yükseköğrenimi süresince yaşadığı türlü zorlukları azimle ve kararlılıkla aşacaktır. Mezuniyeti ve çalışmalarının ardından Ada’ya döner dönmez, ekip çalışmasına inanan bir yönetimle, organize ettiği tıp çevresi ve verdiği emekle tüberküloz hastalığının (verem) tamamen temizlenmesine büyük hizmet verir. O, cinsiyet eşitliğinin pek de bilinmediği bir dönemde, en az erkekler kadar, her yerde çalışan başarılı bir doktor olur. Aydın Sennaroğlu tıp alanında yaptıkları ile altın madalya almış ilk kadın doktorumuzdur. Sadece tıp alanında başarılı olmaz. Sosyal çevresine verdiği değerde ve yardımseverlikte de hep başarılı adımlar atmıştır. Mesleğini yürütürken hasta haklarına önem veren ve güler yüzlü bir görev anlayışı ile çalışır. Eşi Özdemir ile, çocuklarının da iyi yetişmesi için çaba harcarlar, türlü fedakârlık gösterirler. Eşi ile 25 yıl geçirir. Ardından eş, vefat eder. Çocuklarının hem kendisinden hem de eşinden aldığı bilinçle başarılı bir yol çizmelerinden ayrı ayrı gurur duymaktadır. Aydın Sennaroğlu ilk kadın doktorlarımızdandır.

AYLA HAŞMETLİ 

İlk Kadın Konservatuvar Mezunu
Tİyatro Sanatçısı

Bir zamanlar Lefkoşa’da, daha kadının adının olmadığı 1950’lerde, on yaşında sahne yaşamına başlayan küçük bir kız vardı. Muhafazakâr bir çevrede yaşamasına karşın, dönemin saygın isimlerinin teşvik, destek ve yönlendirmesiyle Kıbrıs’tan konservatuvar eğitimine giden ilk Kıbrıslı Türk kızı oldu ve konservatuvarı bitirip ilk tiyatro sanatçısı olarak tarih kitaplarına, ansiklopedilere girmeye hak kazandı. Bu sıfatla sonradan Devlet Tiyatroları’na dönüşen “İlk Sahne”nin temelini atanlar, Kıbrıs Türklerinde toplumsal tiyatronun ilk harcını koyanlar arasında yer aldı. Meslek yaşamında inanılmaz zorluklarla karşılaştı, olanaksızlıklar içinde, heyecanını hiç kaybetmeden, keyifle ama disiplin içinde çalıştı, zorlukları dirayetli karakteri ve çalışkanlığıyla aşmasını bildi. Henüz 36 yaşında iken tiyatrodaki “politikasızlığa” ve sanata karşı “ilgisizliğe” içerleyerek küskünlüğe düştü, çok sevdiği mesleğini bırakarak köşesine çekildi. O zamandan beri sahneye tek bir kez “konuk” olarak çıktı ancak tiyatroyu takip etmekten de hiçbir zaman geri kalmadı. Bunca yıl sonra dahi tiyatrodaki aynı politikasızlığın, sanata karşı aynı ilgisizliğin sürmesinden dolayı üzülmekte ve hâlâ bir binası olmayan Devlet Tiyatroları’nın bir binaya kavuşması düşünü gerçekleştirebilmek için mücadele etmektedir. Şimdilerde manzumeler kaleme alan Ayla Haşmetli’nin hiç beklemediği bir anda, yetiştiği konservatuvarın onu “50. Yıl” plaketiyle onurlandırması, mesleği bağlamındaki son heyecanı oldu.

…