Birazoku

• BİRGİ
• NYSA (SULTANHİSAR)
• LARISA (BURUNCUK)
• EĞİRDİR
•SAGALASSOS
• KÖPRÜLÜ KANYON VE SELGE
• GAVURKALE
• ÜRGÜP VE GÖREME’NİN EN ESKİ RESİMLERİ
• KAPADOKYA VE MANASTIRLARI ÜZERİNE
• BÜNYAN VE ULUCAMİ
• ANTALYA-KALEİÇİ
• ANADOLU ARKEOLOJİSİNDE KAYIP ŞEHİRLER
• VESPASIANUS-TITUS TÜNELİ
• NİZİP’TEN BİRECİK’E
•DİYARBAKIR ULUCAMİİ
• BİTLİS
• GEVAŞ
• DOĞU ANADOLU’DA TERKEDİLEN ŞEHİRLER
• ESKİ DARENDE
• ESKİ MALATYA
• HARPUT
• ESKİ VAN
• İpek Yolu Üzerinde Bir Masal Sarayı İSHAK PAŞA
• GEÇMİŞİMİZİN GELECEĞİ

***

BİRGİ

Batı Anadolu’da yapacağınız geziler sırasında, yolunuz boyunca farklı zamanlara ait çok sayıda antik kalıntıyla karşılaşırsınız. Asırlar öncesinden günümüze ulaşabilen bu eserler, bu topraklarda yaşamış nice uygarlıkların tanıklarıdır. Batı Anadolu’da tarih, günümüz insanına dünya yüzünde ender rastlanabilecek zenginlikte bir kültür mirası bırakmıştır. Eğer yolunuz düşer de bu yerleşimleri gezme imkânınız olursa, gördükleriniz sizi fazlasıyla etkileyecektir.

Özellikle Menderes ovalarının verimli topraklarında, tarihle yaşam, efsane ile gerçek iç içedir. Anadolu tarihine yön vermiş nice yerleşim merkezi, ovaların kenarlarında, tepelerin alt sırtlarında bir kolyedeki inci taneleri gibi birbiri ardınca sıralanır gider, gün doğumundan gün batımına.

Birgi, Gediz ve Küçük Menderes ovalarını ayıran Lydia’nın efsanevi dağı Tmolos’tan (Bozdağ) çıkan Sarıyer Deresi’nin iki yamacında, 390 m yükseklikte, Küçük Menderes Ovası’na hakim bir yerde kurulmuş bu merkezlerden biridir. Ödemiş ilçesine 9 km’lik bir yolla bağlanan bu şirin Ege yerleşimi, günümüz Türkiye’sinde, sahip olduğu tarihi anıtlar ile yaşamını sürdürebilme çabasında. Fakat geleneksel dokusunu oluşturan yapıların birer birer eksilmesiyle de günden güne tükenmekte. Gelin 1975 yılı sonbaharında bir hafta sonunu belgeleyerek geçirdiğim Birgi’yi, onu farklı ve özgün yapan geçmiş zaman değerleriyle tanımaya çalışalım.

Çevrede henüz bilimsel kazılar olmadığından Birgi’nin arkeolojisi hakkında bugün elimizde pek fazla bir bilgi yok. Ancak Küçük Menderes Havzası’nın tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşmelere sahne olduğu bilinmektedir. Lydia’nın başkenti Sart’tan Tmolos’u (Bozdağ) aşıp çeşitli yönlere giden yolların birleştiği noktada olması nedeniyle de VI. yüzyıldan itibaren önemli bir yer durumundaydı. Orta Çağ’da Birgi, Tire ile birlikle Küçük Menderes Ovası’nın en önemli şehirlerinden biri durumuna gelmiştir. Bizans Dönemi’nde “Pyrgion” adını taşıyan kale, Emir Menteşe’nin damadı Sasa Bey tarafından Bizanslılar’dan alınarak Türk topraklarına katılmıştır. Daha sonraları Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından H. 707 / M. 1307-1308 yılında fethedilen şehir, XIV. yüzyıl başlarında Aydınoğulları’nın Ege Bölgesi’nde kurdukları beyliğin merkezi olmuştur.

Birgi’de kurulan medreselerde dönemin önde gelen alimleri uzun yıllar ders vermiş, değerli eserler meydana getirmişlerdir. Bunlar arasında Tabib Hacı Paşa ile Birgivi Mehmet Efendi, Osmanlı tarihinin tanınmış din bilginlerindendir.

Birgi’de doğduğundan İmam Birgivi olarak da tanınan Birgivi Mehmet Efendi (1521-1573) ömrünün en verimli ve uzun dönemini Birgi’de dersler vererek geçirmiş, 1573’te öldüğünde kasabanın kuzeyindeki Hıdırlık Mezarlığı’na gömülmüştür. Mezarı bugün önemli bir ziyaret yeridir. Birgivi, ilk öğretimini Balıkesir’de yaptıktan sonra İstanbul’a gelmiş, burada öğretimini tamamlayarak Edirne’ye askeri kassam olarak gönderilmiştir. Daha sonra II. Selim’in hocası Ataullah Efendi’nin Birgi’de yaptırdığı medreseye müderris olarak tayin edilmiş, ömrünün sonuna kadar bu medresede ders vermiş ve önemli bir kütüphane de meydana getirmiştir. Günümüze birçok değerli eser bırakan Birgivi, eserlerinde şeriat konularını çok sıkı kayıtlara bağlamış, Vasiyetname adlı ünlü ilmihal kitabı ölümünden sonra defalarca yorumlanmıştır.