Birazoku

Osmanlı Devleti’nin eski Kudüs Mutasarrıfı Ahmed Mâcid Gören (1871-5 Nisan 1946), Mekteb-i Mülkiye’den 1889 yılında mezun olduktan sonra Mardin, Muş, Sakız, Erzincan, Amasya gibi çeşitli vilayetlerde mutasarrıflık yapmasının yanı sıra Osmanlı ve Cumhuriyet’in köklü kurumlarında edebiyat, Türkçe, tarih gibi çeşitli dersler vermiş ve muallimlikteki başarılarıyla taltif edilmiş bir devlet adamıdır. II. Meşrutiyet sonrasında Resimli Kitab,Mülkiye, Yarın gibi mecmualarda edebiyata dair yazılar da neşreden Ahmed Macid Bey, 1912-1914 yılları arasında Kudüs Müstakil Mutasarrıflığında bulunmuştur. Edebiyata, tarihe, pedagojiye ve sosyolojiye son derece meraklı olan ve bu alanda dört eseri bulunan yazar, Kudüs’e dair hatıralarını ve izlenimlerini vefatından 2 yıl önce, 3 Mart-10 Nisan 1944 tarihleri arasında Vakıt gazetesinde neşretmiştir. Filistin’de Gördüklerimbaşlıklı tefrika kısa sürmesine rağmen Kudüs’ün nüfusu, tarihî ve coğrafî konumu, halkın dinî ve kültürel yaşantıları, Kudüslülerin ahlâkı hakkında doyurucu bilgileri ihtiva etmektedir. Gören, eserinde Kudüs’e bağlı kazalardan Yafa, Gazze, Halilü’r-Rahman ve Bi’russebi’ye dair ayrıntılı bilgiler verdiği gibi seyahatleri sırasında karşılaştığı sosyal, kültürel ve dinî meselelere de ışık tutmuştur. Eserde Peygamberler şehri olarak bilinen Kudüs ve civarında gerek Müslümanların gerek diğer dinlerin bu topraklara atfettikleri değer ve öneme dair tahlillere yer verilmiştir. Bir mutasarrıfın gözünden Kudüs’ün tarihine dair tutulan bu notlar, sadece Filistin değil, civarındaki şehirlerle ilgili de bir hayli ilginç bilgilerle doludur. Uzun yılar sonra iki kapak arasına giren bu hatıralar, o coğrafyaya yeni bir gözle bakmamıza imkân tanıyacaktır.

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ………………………………………………………………………………..9
AHMED MÂCİD GÖREN VE
FİLİSTİN HATIRALARINA DAİR……………………………………………..11
Ahmed Mâcid Gören Kimdir?………………………………………………….13
Ahmed Mâcid Bey’in Eserleri…………………………………………………..16
Ahmed Mâcid Bey’in Kudüs Hatıraları………………………………………20
FİLİSTİN’DE GÖRDÜKLERİM ………………………………………………..23
II………………………………………………………………………………………..29
III……………………………………………………………………………………….33
Beytullehem ……………………………………………………………………….34
Kudüs’e Ait Tarihî ve Ulvî Bir Rivayet……………………………………..35
IV……………………………………………………………………………………….37
Kudüs Şehri ……………………………………………………………………….37
Kudüs’ün Havası ………………………………………………………………..38
V ………………………………………………………………………………………..41
Kudüslülerin Ahlâkı ……………………………………………………………41
Kudüs’ün Nüfusu ……………………………………………………………….42
KUDÜS CİVARINDAKİ MARUFDİNÎ MAHALLER ……………………..45
Beytüllahm ………………………………………………………………………..45
VI……………………………………………………………………………………….47
Emmaüs ……………………………………………………………………………49
Le Jardin de Gethesemani (Zeytin Bahçesi)………………………………49
VII………………………………………………………………………………………51
Yafa (Yaffa) ………………………………………………………………………..51
VIII……………………………………………………………………………………..55
Gazze (Gaza-Ghazzeh) …………………………………………………………56
IX……………………………………………………………………………………….59
Halilu’r-Rahman Kazası ………………………………………………………..59
X ………………………………………………………………………………………..63
Bersabee-Birisebi ………………………………………………………………..63
AHMED MACİD BEY’İN 1914 TARİHLİ
ÖZEL ALBÜMÜNDEN …………………………………………………………..67
OSMANLI DÖNEMİNDEKİ FİLİSTİN’DEN
ÇEŞİTLİ MANZARALAR ………………………………………………………..77

SUNUŞ

Ben doğmadan birkaç yıl önce vefat ettiği için büyük dedem Ahmed Mâcid Bey’i görme fırsatım olmadı. Fakat anılarını zaman zaman annemden dinleyerek veya okuyup çevremden edindiğim bilgilerle hep tazeledim. Kendisinden bize intikal eden birkaç belge ve hatıra da aramızdaki bağı her zaman perçinledi. Gönül bağının maddi bağdan daha kuvvetli olduğunu bu vesileyle öğrenmiş oldum. Dedeme dair araştırmalarım uzun yıllar devam etti. Karşılaştığım her bilgi kırıntısı ailemize olduğu kadar zihin dünyama da yeni kapılar araladı. Bu amaçla aile hatıralarını yazmaya uzun yıllar evvel başlamıştım. O süreçte yollarımız değerli araştırmacı İbrahim Öztürkçü ile kesişti. Onun edebiyat, tarih ve Osmanlıca bilgisi zihnimdeki birçok sorunun da cevaplanmasına yol açtı. Puzzlenin parçalarını birleştirmek gibi her yeni bilgiyle dedeme ait gizemli tarihî yolculuğumu tamamlamaya gayret ettim. Bu emeklerimin ilk meyvesi Ahmed Mâcid Bey’in Filistin’de Gördüklerim başlıklı kısa, fakat önemli hatıra ve izlenimlerini yayınlamak olacak… Aileme dair hatıralarım ve diğer araştırmalarım da kısa sürede neşre hazır olacaktır. Bu heyecanla başladığım aile hikâyemizin tarihte bir iz bırakması en büyük emelimdir. Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde üstlendiği görevlerle birçok defa nişanlarla taltif edilen bir idare adamı ve muallimin hayatına ışık tutmak, benim kadar okuyucuların da ilgisine mazhar olacaktır. Vatana hizmeti geçen her insan saygıyı hak eder. Tarihimiz böylesine değerli ve kıymetli insanlarla dopdoludur. Onlardan birinin dedem Ahmed Mâcid Bey olduğu su götürmez bir gerçektir. Tarihin sayfalarında unutulmuş olması bu gerçeği asla değiştirmez. Bu vesileyle Filistin’de Gördüklerim adlı küçük eseriyle toplum hafızasında yeniden hayat bulacak büyük babam Ahmed Mâcid Bey’i bir kez daha rahmetle anarken, yayın ve neşriyatta emeği geçen herkese çok teşekkür ederim.

Torunu Osman Macit Söylemez

Dersaadet, 1 Aralık 2023

AHMED MÂCİD GÖREN VE FİLİSTİN HATIRALARINA DAİR

Ahmed Mâcid Gören Kimdir?

Osmanlı Devleti’nin Müstakil Kudüs Sancağı Mutasarrıflarından Ahmed Mâcid Bey, Mabeyin Müdür-i Evveli Ahmed Rıfat Efendi’nin büyük oğlu Kaftancıbaşı Şevket Bey ile Salim Bey’in kızı Hatice Raife Hanım’ın büyük oğlu olarak Üsküdar Doğancılar’da 1288 (1 Aralık 1871) tarihinde doğmuştur. Ahmed Mâcid Bey, Rumi Mehmed Paşa Mekteb-i İbtidâîsi’nde başladığı eğitimini Üsküdar Askerî Rüştiyesi’nde devam ettirmiştir. 1885 yılında girdiği Mekteb-i Mülkiye-i Şâhâne’nin idadî (orta) kısmını üç ve yine Mülkiye’nin yüksek kısmını ise iki sene içerisinde tamamlamıştır. Mekteb-i Mülkiye’den 1306/1889 yılında mezun olduktan sonra 1891 tarihinde Bâbıâlî Sadaret Mektûbî Kalem-i Mülâzımlığına tayin edilerek devlet hizmetine girmiştir. Mülkiye’yi bitirdikten sonra 1893 yılından itibaren Üsküdar Mekteb-i İdâdi-i Mülkiyesi’nde edebiyat ve ahlak, Darülmuallimîn-i Âli’yede servet, Çamlıca Kız Lisesi’nde edebiyat, İnas Darülfünun’unda kitabet ve Bebek’teki Robert Koleji’nde de Türkçe, tarih ve yurt bilgisi gibi çeşitli dersler vermeye başlamış ve muallimlikteki başarılarıyla taltif edilmiştir. 1899 yılına kadar aktif rol aldığı eğitim hayatından çekilerek aynı tarihte Aydın Vilayeti Umûr-ı Ecnebiye Müdürlüğüne atanmıştır. Ahmed Mâcid Bey 1903’te İzmir’de Vali Muavini, Atina Sefiri Asım Bey ve İzar Hanım’ın kızlarından Nimet Hanım ile evlenmiştir (1321/1903). Fransızca, Rumca ve İngilizce bilen Ahmed Mâcid Bey, 1907’de Hınıs, 1908’de Diyarbakır vilâyetine bağlı Siverek ile Mardin sancağı mutasarrıflığında, 1909’da Muş, Sakız, 1910’da Erzincan, 1911’de Amasya’da görev yapmıştır. 1912-1914 yılları arasında Kudüs Müstakil Mutasarrıfı olmuştur. Kudüs’ten sonra bir ara….