Birazoku

Elinizdeki kitap, Süleymaniye Kütüphanesi Yayınları olarak İstanbul Kütüphanelerine Göre Birgili Mehmet Efendi Bibliyografyası (İstanbul 1966), İstanbul Kütüphanelerine Göre Ebussuud Bibliyografyası (İstanbul 1967) ve Âlî Bibliyografyası (İstanbul 1968) isimleriyle Millî Eğitim Basımevi’nde basılarak yayınlanmış olan Hüseyin Nihal Atsız’ın üç ilmî risalesi ve “Kemalpaşa-oğlu’nun Eserleri” ismiyle Şarkiyat Mecmuası’nın 6. (1966) ve 7. (1972) sayılarında neşredilen bir ilmî makalesi ile Camiü’d-Düvel’in Karahanlılar ve Anadolu Selçukluları tarihiyle ilgili bölümlerinin çevirisinden oluşan bir esere önünç olmak üzere telif ettiği “Müneccimbaşı Şeyh Ahmed Dede Efendi, Hayatı ve Eserleri” isimli bir yazısından oluşturulmuştur.

Atsız Bey’in titizliğini ve ilmî ciddiyetini de gözler önüne seren, Birgili Mehmed, Ebussuud, Mustafa Âlî ve Kemalpaşa-oğlu’nun hayatları, eserleri ve dönemin toplumsal ilişkilerine dair fevkalade ayrıntıların bulunduğu “Kanunî Sultan Süleyman Çağı Bilginleri” hakkındaki -sonlarına birer de “Dizin” eklediğimiz- bu dört bibliyografyayı ve bir 17. asır tarihçi-musâhibi olan Şeyh Ahmed Dede Efendi hakkındaki kısa telifini okuyucularımıza sunmakla bir görevi yerine getirdiğimizi düşünüyoruz.

İÇİNDEKİLER
Sunuş……………………………………………………………… 7
BİRİNCİ KİTAP
BİRGİLİ MEHMED EFENDİ BİBLİYOGRAFYASI
Önsöz……………………………………………………………………. 11
Hayatı …………………………………………………………………… 19
Eserleri ………………………………………………………………….. 20
1- Türkçe Eserleri …………………………………………… 23
2- Arapça Eserleri…………………………………………… 35
a) Din, akaid, mev’ize……………………………… 37
b) Fıkıh…………………………………………………. 63
c) Tasavvuf ……………………………………………. 75
ç) Arap dilbilgisi……………………………………… 80
d) Kur’an …………………………………………….. 101
e) Hadîs………………………………………………. 104
f) Siyer………………………………………………… 108
g) Ahlâk………………………………………………. 108
ğ) Kelâm……………………………………………… 108
h) Mantık…………………………………………….. 108
ı) Lugaz ………………………………………………. 108
İKİNCİ KİTAP
EBUSSUUD BİBLİYOGRAFYASI
Hayatı …………………………………………………………………. 113
Eserleri ………………………………………………………………… 118
ÂLÎ BİBLİYOGRAFYASI
Önsöz………………………………………………………………….. 187
Hayatı …………………………………………………………………. 189
Eserleri ………………………………………………………………… 201
1- Tarihî Eserleri………………………………………………….. 207
2- Edebî Eserleri …………………………………………………. 229
3- Diğer Konulardaki Eserleri ………………………………… 241
Ek (Künhü’l-AÌbār’ın Osmanlı Tarihi bölümünden
III. Mehmed çağına ait parçanın sadeleştirilmiş şekli) 255
Kronoloji ……………………………………………………………… 335
DÖRDÜNCÜ KİTAP
KEMALPAŞA-OĞLU BİBLİYOGRAFYASI
Kemalpaşa-oğlu’nun Eserleri I …………………………………. 341
Giriş………………………………………………………………….. 341
A- Türkçe Eserleri ……………………………………………….. 347
B- Farsça Eserleri ………………………………………………… 356
C- Arapça Eserleri……………………………………………….. 359
Kemalpaşa-oğlu’nun Eserleri II ………………………………… 397
Müneccimbaşı
Şeyh Ahmed Dede Efendi
Hayatı ve Eserleri
469
DİZİN
Birinci Kitap………………………………………………………….. 483
İkinci Kitap …………………………………………………………… 487
Üçüncü Kitap………………………………………………………… 491
Dördüncü Kitap…………………………………………………….. 499

Birinci Kitap
BİRGİLİ MEHMED EFENDİ
(929 – 981 = 1523 – 1573)

HAYATI

10 Cemaziyelevvel 929 (= 27 Mart 1523) Cuma günü Balıkesir’de doğdu. Babası Müderris Pir Ali, dedesi İskender’dir. İlk öğrenimi babasından yaptı. İstanbul’a gelerek tahsilini bitirdi. İstanbul medreselerinde ders okuttu. Bayramiye tarikatı şeyhlerinden Karamanlı Abdurrahman’dan inabe alarak tasavvufa da girdi. Birgili Mehmed’in ilmî yeterliğini takdir eden ve II. Selim’in hocası olan Atâullah Efendi, Birgi’de yaptırdığı medresenin müderrisliğini ona verdi. Birgili Mehmed oraya yerleşerek ders okutmak ve vazetmekle uğraştığı için «Birgili» diye tanınmıştır. Şeriattan kıl kadar sapmak istemeyerek her bid’atin şiddetle aleyhinde bulunması, diyanet ve takvada pek ileri bir taassupla fikirlerini söylemekten çekinmemesi, Kur’an okumak gibi dinî işlerden para almanın haram olduğunu ileri sürmesi, çağının din bilginleriyle sözlü ve yazılı tartışmalara yol açmış ve fikirleri kabul olunduğu takdirde evkaf idaresi çöküp devlet sarsılacağı için zamanın akıllı ve tedbirli şehislâmı Ebussuud Efendi paranın vakfolunabileceğini kabul ederek Birgili aleyhine fetva vermek zorunda kalmıştır. Yanlış olarak «Vasiyetname» adı ile anılan Türkçe İlmihali ile Arap dilbilgisine ait «İ˙hār elEsrār» ve «ʿAvāmil» adlı eserleri çok tanınmış ve yayılmış olup son ikisi medreselerde ders kitabı olarak yıllarca okutulmuştur.

….