Birazoku

İman ile amel arasındaki ilişki kelâm ilminin önemli konularından birini teşkil etmektedir.

İslâm tarihinin hicrî II. yüzyılına kadar uzanan bu problem, amelin imandan bir cüz olup olmadığı yönünde ortaya çıkmıştır. Tarihsel olarak bu kadar eski bir dönemde ortaya çıkmakla birlikte bu konu, İslâm tarihinin hemen her döneminde tartışılarak günümüze kadar gelmiştir. Bu tartışmaların kahir ekseriyetini “Amel imanın bir parçasıdır dolayısıyla amel olmadan iman olmaz” ve “Amel ve iman farklı iki şey olup amelsiz de iman olur” şeklinde iki karşıt görüş oluşturmuştur. İslâm âlimleri, iman edip salih amel işleyen bir kişinin imanının olduğu konusunda genel itibariyle ittifak içindedirler. Ancak iman edip, salih amellerden geri duranların imanları hakkında ihtilafa düşmüşlerdir. Zamanla her iki taraf da düşüncelerini delillendirmeye çalışmış ve bu mesele daha sistematik bir hale gelerek önemini korumuştur. Geçtiğimiz son yüzyılın önemli İslâm âlimlerinden biri olan Seyyid Kutub, eserlerinde iman konusuyla ilgili detaylı açıklamalara yer vermiştir. Kutub, bu konudaki görüşlerini itikâdî tartışmalardan uzak durarak kendine özgü yorumlarla ortaya koymaktadır.

Onun imana dair görüşlerinde izlediği metot ise nakli merkeze alarak aklın sınırlılıkları çerçevesinde deliller getirme yönündedir. Bu çalışmada Mısır’ın son dönem âlimlerinden olan Seyyid Kutub’un iman ve amel hakkındaki görüşleri ve bu görüşleri neticesinde Müslümanların görev ve sorumluluklarının ona göre neler olduğu, iman-amel ilişkisi çerçevesinde açıklanmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde Kutub’un din düşüncesine imana dair görüşlerine zemin oluşturması sebebiyle yer verilmektedir. İkinci bölümde Kutub’un iman ve amel kavramlarına yaklaşımı ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ise onun düşüncesinde iman ve amel arasındaki ilişkisinin nasıl tesis edildiği ve amelin önemi ortaya konulmaktadır. Kutub’un iman anlayışı, fikirlerinin merkezinde yer alması sebebiyle bu çalışma, onun düşünce sistemini de belli ölçüde ortaya koymaktadır. Seyyid Kutub, imana dair düşüncelerinde amele büyük önem vermektedir. Ona göre imana sahip olan kişide namaz, zekât gibi temel ibadetlerin yerine getirilmesi ile inkâr ve faiz gibi temel yasaklardan kaçınılması şeklindeki amelî hususların muhakkak bulunması gerekir. Bununla beraber onun iman-amel ilişkisine dair yaklaşımı, Hâricîler’in görüşü gibi parça-bütün ilişkisi şeklinde değildir. Kutub’un bu konudaki yaklaşımı selef âlimlerinin görüşlerine yakınlık göstermektedir. Bundan dolayı Kutub, Hâricîler’in aksine büyük günah işleyen kimseleri tekfir etmemektedir. Allah’a ortak koşmak dışındaki bütün günahlar için tövbe kapısının açık olduğunu belirterek ameli terk eden imanlı kişiyi kâfir olarak görmemektedir.

ÖN SÖZ

İmanın tanımı ve imanın amel ile ilişkisi kelâm ilminde tartışılan önemli konulardan birisidir. Tarihsel süreç içerisinde İslâm fırkalarının iman konusu üzerine farklı birçok görüşleri bulunmaktadır. İmanın mahiyetine dair bu tartışmalar, İslâm tarihinin ilk döneminden günümüze kadar uzanan bir özelliğe sahiptir. Tarihsel açıdan böylesine köklü ve bir o kadar da güncel olan bu konu, inanca dair diğer meselelerde de merkezi bir konuma sahiptir. İnanç konularında fikir beyan eden fırka ve âlimlerin düşüncelerinin merkezinde imana dair görüşleri yer almaktadır. Bu çalışmada ise son dönem âlimlerinden Seyyid Kutub’un iman konusundaki yaklaşımları ve iman ile amel arasındaki kurduğu ilişki onun düşünce yapısının anlaşılmasına katkı sağlaması amacıyla ele alınmaktadır. Bu çalışmanın oluşum sürecinde takip etmesi, yönlendirmesi ve destek vermesi sebebiyle hocam Prof. Dr. Ramazan Biçer’e sonsuz teşekkürlerimi arz ederim. Yine öneri ve düzeltmeleriyle çalışmaya katkı sağlayan Rrof. Dr. Mustafa Ünverdi hocama hassaten teşekkür ederim. Araştırma sürecinde fikir ve yönlendirmeleriyle çalışmada emeği bulunana Doç. Dr. Fehmi Soğukoğlu hocama teşekkürü bir borç bilirim. Düzeltme ve önerileriyle çalışmanın eksikliklerinin giderilmesinde önemli katkıları olan Doç. Dr. M. Selim Yılmaz ve Doç. Dr. Ziya Erdinç hocalarıma şükranlarımı arz ederim. Ayrıca benim bu konuda çalışmama vesile olan kıymetli arkadaşım Muharrem Altınhan’a da içtenlikle teşekkür ederim. Son olarak bu süreçte bana her açıdan büyük desteği olan ve beni çalışmaya sürekli teşvik eden eşime ne kadar teşekkür etsem azdır. Ayrıca her zaman maddi manevi desteklerini hissettiğim anne, baba ve kardeşlerime şükranlarımı sunar, kendilerine sağlık ve esenlikler dilerim. Çalışmanın oluşum sürecinde bir katkısı bulunmayan ancak şu an hayatımda büyük katkıya sahip olan oğlumun varlığı için de ne kadar şükretsem azdır. Hamd ise sadece Allah’a mahsustur. Gayret bizden, başarı O’ndandır.

Yusuf ŞİMŞEK

01.11.2024

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ —————————————————————————————- 9
KISALTMALAR —————————————————————————- 13
GİRİŞ —————————————————————————————– 15
I. Çalışmanın Konusu ve Önemi ———————————————- 16
II. Çalışmanın Amacı ————————————————————- 17
III. Çalışmanın Yöntemi ——————————————————— 18
IV. Çalışmada Kullanılan Kaynaklar —————————————– 19
BİRİNCİ BÖLÜM
SEYYİD KUTUB VE DİN DÜŞÜNCESİ ——————————————– 21
1.1. Seyyid Kutub’un Hayatı, Fikirleri ve Eserleri ———————– 21
1.1.1. Hayatı —————————————————————— 21
1.1.2. Fikirleri —————————————————————– 26
1.1.3. Eserleri —————————————————————– 35
1.1.4. Kelâm İlmine Yaklaşımı ——————————————- 41
1.2. Seyyid Kutub’un Din Anlayışı: Hayatın Bütününü Kapsayan Bir
Düzen ——————————————————————————– 44
1.2.1. Dinin Tanımı ——————————————————— 44
1.2.2. Din Bir Hayat Nizamıdır —————————————— 47
1.2.3. Hak Din: İslâm ——————————————————- 52
İKİNCİ BÖLÜM
SEYYİD KUTUB’UN İMAN VE AMEL ANLAYIŞI —————————– 55
2.1. İmanın Tanımı ————————————————————— 55
2.1.1. İmanın Tanımına Dair Görüşler ——————————— 55
2.1.1.1. Kalbin Tasdiki, Dilin İkrarı ve Organlarla Amel —– 56
2.1.1.2. Kalbin Tasdiki ve Dilin İkrarı —————————– 59
2.1.1.3. Kalbin Tasdiki ———————————————— 60
2.1.1.4. Kalbin Marifeti ———————————————– 63
2.1.1.5. Dilin İkrarı —————————————————– 64
2.1.2. Seyyid Kutub’un İman Tanımı ———————————– 64
2.3. İmanın Hakikati ————————————————————- 68
2.2. İmanın Özellikleri ———————————————————- 70
2.4. İmanın Gereklilikleri ——————————————————- 71
2.5. İmanın Artması ————————————————————– 73
2.5.1. İmanın Artıp Eksilmesine Dair Görüşler ———————- 73
2.5.2. Seyyid Kutub’un İmanın Artıp Eksilmesine Dair Görüşleri
———————————————————————————— 77
2.6. İmanın Mümindeki Yansımaları —————————————- 78
2.7. Amelin Değeri: İmanın Tezahürü Salih Amel ———————– 81
2.8. İbadetin Manası ————————————————————- 84
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SEYYİD KUTUB’DA İMAN-AMEL İLİŞKİSİ ————————————- 91
3.1. İman-Amel İlişkisi ile İlgili Görüşler ———————————– 91
3.1.1. Ameli İmana Dâhil Edenler ————————————— 91
3.1.2. Ameli İmana Dâhil Etmeyenler ———————————- 95
3.2. Seyyid Kutub’un Ameli İmana Dâhil Etmesi ———————— 98
3.2.1. Sebep-Sonuç İlişkisi Bakımından İman-Amel —————- 98
3.2.2. Pratik Bir Düzen Açısından İman-Amel ——————— 100
3.2.3. Amelin İmana Örtüşmesi —————————————- 103
3.2.4. Emir ve Yasaklara Riayet ————————————— 104
3.2.5. Teslimiyet ———————————————————– 105
3.2.6. Allah Sevgisi ——————————————————– 108
3.3. İmanın Zorunlu Kıldığı Bazı Ameller ——————————– 110
3.3.1. Ahlâk —————————————————————– 110
3.3.2. Takvâ —————————————————————– 113
3.3.3. Sabır —————————————————————— 116
3.3.4. Tövbe —————————————————————– 117
3.3.5. Namaz —————————————————————- 122
3.3.6. Zekât —————————————————————— 126
3.3.7. Cihad —————————————————————– 129
3.4. İmana Aykırı Bazı Ameller ——————————————— 131
3.4.1. Faiz ——————————————————————– 131
3.4.2. Küfür —————————————————————— 134
SONUÇ ————————————————————————————- 137
KAYNAKÇA——————————————————————————- 141
DİZİN ————————————————————————————— 145

….