Birazoku

Bu kitapta, Şâtibiyye ve Dürre tarîklerine göre kıraat-ı aşere kaideleri olarak da bilinen Nâfi’, İbn Kesîr, Ebû Amr, İbn Âmir, Âsım, Hamza, Kisâî, Ebû Cafer, Yakûb ve Halefü’l-Âşir kıraat imamlarının usulleri ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.

Eserde ilk olarak ilgili bölümün imâm ve râvilerinin hayatları hakkında kısa bilgi verilmiş, daha sonra o imâm veya râvinin kaideleri sistematik bir şekilde ele alınmıştır. Kaidelerin sonunda ise her imam ve râvinin okuyuşu için Kur’an’ın ilk hizbi olan Fâtiha ve Bakara sûresinin ilk otuz yedi âyetleri temel alınarak spesifik uygulama örnekleri sunulmuştur. Eserde İdğam, med, imâle, taklîl gibi kıraat tekniklerinin nasıl uygulanacağı ve hangi şartlarda geçerli olduğu da verilen şemalarla desteklenerek açıklanmıştır. Eser, özellikle kıraat ilmi ile ilgilenen kişilere yönelik olup, kıraat eğitimi sırasında karşılaşılan zorlukları hafifletmek ve süreci kısaltmak amacıyla geliştirilen metotları sunmaktadır. Çalışmada “ifrâd” ve “vakf ile cem‘“ metodları bir arada uygulanmıştır. Bu yöntem şu şekilde ilerlemektedir: İfrâd Metodu: Öncelikle, her bir râvinin usûlleri tek tek verilmiştir. Ardından o râvinin kıraati, Fâtiha ve Bakara sûrelerinin ilk hizbi ile şema halinde gösterilmiştir. Şemada “vakf ile ifrâd” metodu kullanılmıştır. Cem‘ Metodu: İkinci aşamada, bir kıraat imamının iki râvisinin okuyuşları birleştirilmiş ve cem‘ tarikiyle, yani birleştirme yöntemiyle, şema üzerinde gösterilmiştir. Bu şemada ise “vakf ile cem‘“ metodu kullanılmıştır. Bu sayede râviler arasındaki farklı okuyuşlar sistematik bir şekilde karşılaştırılarak sunulmuştur. Bu yöntem, okuyuculara kıraatlerin hem ayrı ayrı (ifrâd) hem de bir arada (cem‘) öğrenilmesine olanak sağlar. Özellikle ülkemizde, kıraat eğitimi sırasında on kıraat usulünün bir arada öğretilmesinin zorluğu göz önüne alındığında, bu kitabın geliştirdiği yöntemin öğrencilerin kıraatleri daha hızlı ve doğru bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olmayı amaçladığı daha net anlaşılacaktır.

Kitap Hakkında

Kıraat-ı Aşere Usûlü ve Uygulamaları (Şâtibiyye ve Dürre Tarikleri) Bu kitapta, Şâtibiyye ve Dürre tarîklerine göre kıraat-ı aşere kaideleri olarak da bilinen Nâfi’, İbn Kesîr, Ebû Amr, İbn Âmir, Âsım, Hamza, Kisâî, Ebû Cafer, Yakûb ve Halefü’l-Âşir kıraat imamlarının usulleri ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Eserde ilk olarak ilgili bölümün imâm ve râvilerinin hayatları hakkında kısa bilgi verilmiş, daha sonra o imâm veya râvinin kaideleri sistematik bir şekilde ele alınmıştır. Kaidelerin sonunda ise her imam ve râvinin okuyuşu için Kur’an’ın ilk hizbi olan Fâtiha ve Bakara sûresinin ilk otuz yedi âyetleri temel alınarak spesifik uygulama örnekleri sunulmuştur. Eserde İdğam, med, imâle, taklîl gibi kıraat tekniklerinin nasıl uygulanacağı ve hangi şartlarda geçerli olduğu da verilen şemalarla desteklenerek açıklanmıştır. Eser, özellikle kıraat ilmi ile ilgilenen kişilere yönelik olup, kıraat eğitimi sırasında karşılaşılan zorlukları hafifletmek ve süreci kısaltmak amacıyla geliştirilen metotları sunmaktadır. Çalışmada “ifrâd” ve “vakf ile cem‘“ metodları bir arada uygulanmıştır. Bu yöntem şu şekilde ilerlemektedir: İfrâd Metodu: Öncelikle, her bir râvinin usûlleri tek tek verilmiştir. Ardından o râvinin kıraati, Fâtiha ve Bakara sûrelerinin ilk hizbi ile şema halinde gösterilmiştir. Şemada “vakf ile ifrâd” metodu kullanılmıştır. Cem‘ Metodu: İkinci aşamada, bir kıraat imamının iki râvisinin okuyuşları birleştirilmiş ve cem‘ tarikiyle, yani birleştirme yöntemiyle, şema üzerinde gösterilmiştir. Bu şemada ise “vakf ile cem‘“ metodu kullanılmıştır. Bu sayede râviler arasındaki farklı okuyuşlar sistematik bir şekilde karşılaştırılarak sunulmuştur. Bu yöntem, okuyuculara kıraatlerin hem ayrı ayrı (ifrâd) hem de bir arada (cem‘) öğrenilmesine olanak sağlar. Özellikle ülkemizde, kıraat eğitimi sırasında on kıraat usulünün bir arada öğretilmesinin zorluğu göz önüne alındığında, bu kitabın geliştirdiği yöntemin öğrencilerin kıraatleri daha hızlı ve doğru bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olmayı amaçladığı daha net anlaşılacaktır.

ÖN SÖZ

Kıraat ilmi, uygulamalı eğitim yönü olan ve meşakkatli bir süreç gerektiren bir ilimdir. Talimdeki zorluğun hafifletilmesi ve sürecin kısaltılması için geçmişten günümüze birçok çalışma ve girişim gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla ilk aşamada İslâmî ilimler arasındaki bilgiler, müstakil kıraat eserlerinde toplanmıştır. Daha sonra bu eserler temel alınarak sistemli eğitim metotları geliştirilmeye başlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, kıraat ilmi uygulamaları zamanla daha düzenli bir yapıya kavuşmuştur. Ancak, kıraat ilmi eğitimi zorluklarının tamamen ortadan kalktığını söylemek mümkün değildir. Bu zorluğun üstesinden gelmek amacıyla âlimler, farklı metotlar arayışına girmişler ve kıraat ilminde tahrîrât geleneğini başlatmışlardır. Tüm bu çabalar, özellikle kıraat ilmi uygulamalarının daha erişilebilir hale gelmesini hedeflemektedir. Biz de bu çalışmamızda, bu geleneğe sadık kalarak, özellikle kıraat ilmi tedrisatıyla ilgilenenler için faydalı olabileceğini düşündüğümüz yeni bir eğitim metodu geliştirmeye çaba gösterdik. Bu metodun temeli, rahmetli saygıdeğer kıraat hocamız Kurrâ Molla Ali Bayar Hoca Efendiden aldığımız öğretilere dayanmaktadır. Metodumuzun ayrıntılarına kitabın giriş kısmında daha detaylı bir şekilde yer verilmiştir. Gayret bizden tevfik Allah’tandır.

Lokman ŞAN

Diyarbakır 2024

İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ—————————————————————————————————-7
GİRİŞ—————————————————————————————————–15
1. TAHRÎRÂT İLMİ ——————————————————————————————-15
2. ÜLKEMİZDE TAHRÎRÂT EKOLLERİ —————————————————————17
3. TAHRÎRÂT İLMİNİN HÜKMÜ————————————————————————18
4. KIRAAT UYGULAMA METOTLARI —————————————————————-19
5. KONUYLA İLGİLİ YAZILAN BAZI ESERLER —————————————————-20
6. ÇALIŞMAMIZDAKİ METODUMUZ—————————————————————–21
7. MED MİKTARLARI ŞEMASI—————————————————————————22
8. MERTEBELERE GÖRE MED MİKTARLARI——————————————————23
9. KIRAAT İMAMLARINA GÖRE SÛRE BAŞLARI VE İKİ SÛRE ARASINDA İSTİÂZE
VE BESMELE—————————————————————————————————-24
10. ŞÂTİBİYYE VE DÜRRE TARÎKİNE GÖRE KIRÂAT İMÂMLARI VE RUMUZLARI25
11. TEYSÎR TARÎKİNE GÖRE KIRÂAT İMÂMLARI VE RUMUZLARI———————26
12. TAYYİBE TARÎKİNE GÖRE KIRÂAT İMÂMLARI VE RUMUZLARI ——————27
1. İMÂM NAFİ (ö. 169/785) ———————————————————————29
1.1. KÂLÛN (ö. 220/835)———————————————————————————-29
——————————————————————-30 (البسملة) Besmele 1.1.1.
———————————————————————-30(المدود) Medler 1.1.2.
—————————————————————————30(الصلة) Sıla 1.1.3.
1.1.3.1. Medd-i Münfasıl ile Mîm-i Cem’lerin Bir arada bulunması —31
———————————————32(الضمائر المفردة) Zamirler Müfred 1.1.4.
1.1.5. İmâle ve Taklîl (والتقلیل الامالة(————————————————-32
1.1.5.1. Tevrât Lafzı Medd-i Münfasıl ve Mîm-i Cem’lerin Bir Arada
Bulunması——————————————————————————–33
———————————————————————34 (الاشمام) İşmâm 1.1.6.
——————————————————————-34(الاختلاس) İhtilâs 1.1.7.
1.1.8. İzâfe Yâ’sı (الاضافة یاء(———————————————————–34
———————————————————————-35(الادغام) İdğam 1.1.9.
َنَا ) 1.1.10.
———————————————————————–35Kelimesi) أ
1.1.11. Aynı Kelimede Bulunan Hemzeler (كلمة من الھمزتان(—————–35
1.1.12. Ayrı Kelimelerde Olup Harekeleri Aynı Olan Hemzeler ( من الھمزتان
——————————————————————————————36 (كلمتین
————————————————37(الھمزة المفردة) Hemze Müfred 1.1.13.
1.1.14. Kalûn kırâatıyla ilgili diğer bazı husular———————————38
1.1.15 KÂLÛN RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————————-39
a. Fâtiha Sûresi————————————————————————-39
b. Bakara Sûresi———————————————————————–39
1.2. VERŞ (ö. 197/812) ————————————————————————————51
——————————————————————-51 (البسملة) Besmele 1.2.1.
———————————————————————-51(المدود) Medler 1.2.2.
1.2.2.1. Medd-i Bedel ve Medd-i Lîn ——————————————–51
—————————————————————————54(الصلة) Sıla 1.2.3.
1.2.4. İmâle ve Taklîl (والامالة التقلیل(————————————————-54
1.2.5. İzafe Yâ’sı (الاضافة یاء(———————————————————–54
———————————————————————-55(الادغام) İdğam 1.2.6.
َنَا) 1.2.7.
————————————————————————-55Kelimesi) أ
1.2.8. Aynı Kelimede Bulunan Hemzeler (كلمة من الھمزتان(——————-55
1.2.9. Ayrı Kelimelerde Bulunan Hemzeler (كلمتین من الھمزتان (————-56
———————————————————————-56 (الابدال) İbdâl 1.2.10.
1.2.11. Terkîk ve Tağliz (والتغلیظ الترقیق (——————————————-57
————————————————————————-57 (النقل) Nakl 1.2.12.
1.2.13 VERŞ RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ—————————-58
a. Fâtiha Sûresi————————————————————————-58
b. Bakara Sûresi———————————————————————–59
1.3. İMÂM NÂFİ’ KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————————————–68
a. Fâtiha Sûresi——————————————————————————68
b. Bakara Sûresi—————————————————————————–69
2. İMÂM İBN KESÎR (ö. 120/738) ————————————————————-83
a. Besmele (البسملة(————————————————————————-83
b. Medler (المدود(—————————————————————————83
c. Sıla (الصلة (——————————————————————————–83
2.1. BEZZÎ (ö. 250/864)————————————————————————————83
—————————————————————-84(الھمزات) Hemzeler 2.1.1.
2.1.2. BEZZÎ RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ—————————-84
a. Fâtiha Sûresi————————————————————————-84
b. Bakara Sûresi————————————————————————85
2.2. KUNBÜL (ö. 291/904)——————————————————————————-93
—————————————————————-93(الھمزات) Hemzeler 2.2.1.
2.2.2. KUNBÜL RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————————94
a. Fâtiha Sûresi————————————————————————-94
b. Bakara Sûresi————————————————————————95
2.3. İMÂM İBN KESÎR KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ —————————-104
2.6.1. Fâtiha Sûresi ———————————————————————- 104
2.6.2. Bakara Sûresi ——————————————————————— 105
3. İMÂM EBÛ AMR (ö. 154/771) ————————————————————115
a. Besmele (البسملة(———————————————————————– 115
b. Müfred Zamirler (المفردة الضمائر(———————————————— 115
c. Hemzeler (الھمزات (——————————————————————- 116
d. Taklîl ve İmâle (والامالة التقلیل(—————————————————- 116
3.1. DÛRÎ (ö. 248/862 [?])——————————————————————————116
117 ——————————————————————–(المدود) Medler 3.1.1.
3.1.2. Taklîl ve İmâle (والامالة التقلیل(———————————————– 117
3.1.3. DÛRÎ RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————————— 117
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 117
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 118
3.2. SÛSÎ (ö. 261/874)————————————————————————————127
127 ——————————————————————–(المدود) Medler 3.2.1.
127 ———————————————————————-(الابدال) İbdâl 3.2.2.
3.2.3. İdğâm-ı Kebîr (الكبیر الإدغام(————————————————– 127
3.4.3.1. Aynı Kelimedeki İdğâm-ı Kebîr ( كلمة في الكبیر الإدغام(——– 127
3.4.3.2. Ayrı Kelimelerdeki İdğâm-ı Kebîr (كلمتین في الكبیر الإدغام (– 127
3.2.4. SÛSÎ RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ ————————— 129
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 129
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 130
3.3. İMÂM EBÛ AMR KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ——————————139
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 139
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 140
4. İMÂM İBN ÂMİR (ö. 118/736)————————————————————149
a. Besmele (البسملة(———————————————————————– 149
b. Medler (المدود(————————————————————————- 149
c. İdğâm (الإدغام (————————————————————————- 149
4.1. HİŞAM (ö. 245/859 [?])—————————————————————————150
150 ————————————————————–(الھمزات) Hemzeler 4.1.1.
150 ——————————————————————-(الإشمام) İşmâm 4.1.2.
150 ——————————————————————–(الإدغام) İdğâm 4.1.3.
151 ———————————————————————-(الإمالة) İmâle 4.1.4.
4.1.5. HİŞÂM RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ ———————— 151
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 151
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 152
4.2. İBN ZEKVÂN (ö. 242/857)————————————————————————161
161 ————————————————————–(الھمزات) Hemzeler 4.2.1.
161 ——————————————————————–(الإدغام) İdğâm 4.2.2.
161 ———————————————————————-(الإمالة) İmâle 4.2.3.
4.2.4. İBN ZEKVÂN RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ—————- 162
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 162
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 163
4.3. İMÂM İBN ÂMİR KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ——————————172
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 172
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 173
5. İMÂM ÂSIM (ö. 127/745)——————————————————————-183
a. Besmele (البسملة(———————————————————————– 183
b. Medler (المدود(————————————————————————- 183
5.1. ŞU’BE (ö. 193/809)———————————————————————————-183
5.2. HAFS (ö. 180/796)———————————————————————————-184
5.3. İMÂM ÂSIM KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————————————186
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 186
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 187
6. İMÂM HAMZA (ö. 156/773) —————————————————————195
a. Besmele (البسملة(———————————————————————– 195
b. Medler (المدود(————————————————————————- 195
c. Taklîl (التقلیل (————————————————————————— 195
d. İmâle (الإمالة(————————————————————————— 196
e. İşmâm (الإشمام(————————————————————————- 196
f. Mîm-i Cem’ler (الجمع میم (———————————————————– 197
g. İdğâm (الإدغام (————————————————————————- 197
h. Hemzeler (الھمزاب(——————————————————————- 197
6.1. HALEF (ö. 229/844)——————————————————————————–200
201 ———————————————————————- (الغنة) Ğunne 6.1.1.
201 ——————————————————(السكتة والنقل ) Nakl/Sekte 6.1.2.
202 ——————————————– (صراط /الصراط) Kelimeleri Sirât 6.1.3.
6.1.4. HALEF RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ ———————— 202
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 202
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 203
6.2. HALLÂD (ö. 220/835)——————————————————————————213
6.2.1. Sirât Kelimeleri (اط
213 ——————————————————( ِ الص َر َ
213 ——————————————————(السكتة والنقل ) Nakl/Sekte 6.2.2.
6.2.3. HALLÂD RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ———————- 214
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 214
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 215
6.3. İMÂM HAMZA KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ———————– 225
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 225
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 226
7. İMÂM KİSÂÎ (ö. 189/805) ——————————————————————237
7.1. EBÜ’L-HÂRİS (ö. 240/854)———————————————————————–237
237 —————————————————————– (البسملة) Besmele 7.1.1.
238 ——————————————————————–(المدود) Medler 7.1.2.
7.1.3. Mîm-i Cem’lerde Geçiş (الجمع میم(—————————————— 238
238 ——————————————-(الضمائر المفردة) Zamirler Müfred 7.1.4.
238 ———————————————————————-(الإبدال) İbdâl 7.1.5.
238 ——————————————————————–(الإدغام) İdğâm 7.1.6.
239 ———————————————————————-(الإمالة) İmâle 7.1.7.
7.1.8. Tâ-i Te’nîsin İmâlesi (الأنیث تاء إمالة (————————————– 239
240
7.1.10. EBÜ’L-HÂRİS RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ————– 241
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 241
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 242
7.2. DÛRÎ (ö. 248/862 [?])——————————————————————————251
7.2.1. DÛRÎ’YE RİVÂYETİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ———————- 251
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 251
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 252
7.3. İMÂM KİSÂÎ KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ ————————————261
a. Fâtiha Sûresi———————————————————————– 261
b. Bakara Sûresi———————————————————————- 262
8. İMÂM EBÛ CAFER (ö. 130/747-48)—————————————————–271
8.1. İBN VERDÂN (ö. 160/777?) ———————————————————————271
8.2. İbn Cemmâz (ö. 170/786’dan sonra) ———————————————————271
a. Besmele ( البسملة(————————————————————————————272
b. Medler ( المدود(—————————————————————————————272
c. Müfred Zamirler ( المفردة الضمائر (————————————————————272
d. Sıla ( الصلة(——————————————————————————————–272
e. Hemzeler ( الھمزات(——————————————————————————–273
f. İbdâl ( الإبدال(——————————————————————————————273
g. İdğâm ( الإدغام(—————————————————————————————274
h. İhfâ ( الإخفاء(——————————————————————————————274
َنَا ) .ı
——————————————————————————————-274Kelimesi) أ
8.3. İMÂM EBÛ CAFER KIRAATİNE GÖRE İLK HİZİB SÛRETİ—————————275
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 275
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 276
9. İMÂM YAKÛB (ö. 205/821)—————————————————————-285
9.1. RUVEYS (ö. 238/852) ——————————————————————————285
9.2. RAVH (ö. 233/847-48 [?])————————————————————————285
a. Besmele ( البسملة(————————————————————————————286
b. Medler ( المدود(—————————————————————————————286
c. Mîm-i Cem’ler ( الجمع میم(————————————————————————286
d. İdğâm-ı Kebîr ( الكبیر الإدغام (——————————————————————-286
e. Hemzeler ( الھمزات(——————————————————————————–287
f. İmâle ( الإمالة (—————————————————————————————–287
g. Hâ-i Sek ile Vakf ( السكت بھاء الوقف(———————————————————287
9.3. İmâm Yakûb’a Göre İlk Hizib Sûreti———————————————————–288
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 288
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 289
10. İMÂM HALEFÜ’L-ÂŞIR (ö. 229/844) ————————————————–297
10.1. İSHÂK (ö. 286/899) ——————————————————————————-297
10.2. İDRÎS (ö. 292/905)———————————————————————————297
a. Besmele ( البسملة(————————————————————————————298
b. Medler ( المدود(————————————————————————————–298
c. Mîm-i Cem’ler ( الجمع میم(———————————————————————–298
d. İdğâm ( الإدغام(————————————————————————————–298
f. İmâle ( الإمالة(—————————————————————————————–298
10.3. İmâm Halefü’l-Aşir Kıraatine Göre İlk Hizib Sûreti ———————————–299
a. Fâtiha Sûresi—————————————————————————- 299
b. Bakara Sûresi————————————————————————— 300
KAYNAKÇA ——————————————————————————————309
DİZİN ————————————————————————————————–311

….