Birazoku

Övgü Hakkında Doğru Bildiğimiz Yanlışlar

Acaba övgüyle ilgili tüm bildiklerimiz yanlış mı?
Eğitim bilimci ve Parentwiser uygulamasının kurucusu Doç. Dr. Özgür Bolat, övgü hakkında doğru bilinen yanlışları sorguluyor ve son 50 yılın bilimsel araştırmalarından yararlanarak doğruları gözler önüne seriyor.

• Övgü neden öz güveni düşürür?
• Övgü neden çocukları utandırır?
• Övgü neden motivasyonu olumsuz etkiler?
• Övgü neden koşullu sevginin ürünüdür?
• Zeki çocuklar neden çalışmaz?
• Çocuklara neden “zekisin” dememeliyiz?
• Çocuklara neden “çalışkansın” da dememeliyiz?
• Çocuğumuzla neden gurur duymamalıyız?
• Övgü neden utangaçlığa yol açar?
• Övgü narsisizme sebep olur mu?

Rehber niteliğindeki bu kitap, övgünün ardındaki gizli dinamikleri ve bilinmeyen yönleri gün yüzüne çıkarıyor.

Bilimsel bulguları akıcı bir dille sunan bu kitap, aynı zamanda ebeveynlere ve öğretmenlere pratik ve kalıcı çözümler sunuyor.

Bu kitabı elinize aldığınızda, bilimle desteklenmiş doğru adımlarla daha mutlu, öz güvenli çocuklar yetiştirmek için yeni ufuklar keşfedeceksiniz.

İçindekiler
1. Kısım / Övgü Çocukları Nasıl Etkiler?…………………………. 13
1. Bölüm / Beni Övgüyle Utandırma…………………………….. 15
2. Bölüm / Kişiliği Övmek Ne Zaman İşe Yarar?……………… 19
3. Bölüm / Kişiliği Övmek Ne Zaman İşe Yaramaz? ………… 25
4. Bölüm / Çocuklara Neden “Zekisin” Dememeliyiz?……… 31
5. Bölüm / Çocuklarımızla Neden Gurur Duymamalıyız?….. 39
6. Bölüm / Zeki Çocuklar Neden Çalışmaz?………………….. 45
7. Bölüm / Zekâyı Övmek, Etik Dışı Davranışlara
Yol Açar mı? …………………………………………….. 51
8. Bölüm / Başarı Neye Bağlıdır? ………………………………… 57
9. Bölüm / Çalışkanlar, Zeki Değil midir? ………………………. 63
10. Bölüm / Gelişim-Odaklı Zihin Nedir?…………………………. 69
11. Bölüm / Gelişim-Odaklı Zihin Nasıl Kazandırılır?………….. 77
12. Bölüm / Başarıda En Etkili Faktör Nedir?…………………… 87
13. Bölüm / Çocuklara Neden “Çalışkansın” Dememeliyiz?.. 93
14. Bölüm / Övgü, Çocuklarda Yetersizlik Yaratır mı? ……… 101
15. Bölüm / Övgü, Öz Güveni Nasıl Etkiler? ………………….. 111
16. Bölüm / Övgü, Çocukları Neden Utandırır? ……………… 119
17. Bölüm / Övgü, Çocukları Narsist Yapar mı? …………….. 127
18. Bölüm / Neden Bazı Çocuklar
Övgüden Rahatsız Olur?…………………………… 133
19. Bölüm / Övgü, Onaylanma İhtiyacı Yaratır mı?………….. 141
20. Bölüm / Övgü, Koşullu Sevgi midir?……………………….. 151
21. Bölüm / Övgü, Öğrenmeyi Nasıl Etkiler?………………….. 161
22. Bölüm / Hangi Aileler Çocuklarını Daha Çok Över? …… 169
2. Kısım / Övgü Yerine Ne Yapmalı? …………………………….. 177
1. Bölüm / Övgüsüz, Çocukların Öz Güveni
Nasıl Artırılır?…………………………………………….. 179
2. Bölüm / Övgüsüz, Çocukların Motivasyonu
Nasıl Artırılır? (I) …………………………………………. 193
3. Bölüm / Övgüsüz, Çocukların Motivasyonu
Nasıl Artırılır? (II) ………………………………………… 201
4. Bölüm / Motivasyon, Etkili Geri Bildirimle
Nasıl Artırılır?…………………………………………….. 207
Son Söz …………………………………………………………………. 215
Notlar …………………………………………………………………….. 217

“Herkesin övgüsüne ihtiyaç duyarsanız
insanları yargıcınız yaparsınız.”*
– Fritz Perls, Gestalt Terapi’nin Kurucularından

1. Kısım
Övgü Çocukları
Nasıl Etkiler?

1. Bölüm
Beni Övgüyle
Utandırma

Altı yaşında ve 14 yaşında iki çocuk düşünün. Altı yaşındaki çocuk oldukça zeki ama oyunlarda kaybetmeyi göze alamıyor. Son derece hırslı davranıyor ve bir oyunu kaybettiğinde ağlamaya başlıyor hatta agresifleşiyor. Ailesi de onu üzmemek için çoğu zaman yenilmiş gibi yapıyor. Hatta bazen kazanması için ona gizlice yardım bile ediyor. Oyun oynayacağı zaman ise hep kolay oyunları seçiyor. Zor oyunları bırakın oynamayı, denemek bile istemiyor. Peki, bu davranış nasıl gelişti? Bu riskli tutum ailesinin sürekli, “Sen çok zekisin!” diyerek onu zekâsıyla övmesinden kaynaklanıyor olabilir mi? Bir de 14 yaşındaki çocuğu düşünün. Bu çocuk, hep çok çalışkan ve derslerinde başarılı bir öğrenci olmuş. Ailesi de onun bu çalışkanlığıyla her zaman gurur duymuş. Ancak 14 yaşından sonra bir şey değişmiş; çocuk çalışmayı bırakmış ve kendini bilgisayar oyunlarına kaptırmış. Eskiden çalışkan olan bu çocuk, şimdi neden birden çalışmayı bıraktı? Bunun nedeni, ailesinin ona sürekli, “Sen çok çalışkansın!” diyerek çabasını övmesi olabilir mi? Her iki durum için de yanıt: “Evet, olabilir!” Ama neden?

✽✽✽

Bir gün, okul müdürü bir grup öğrencinin kütüphanede kitap okuduğunu görür. Bu öğrencilerin tabletle oyun oynamak yerine, kitap okumayı seçmesi müdürün çok hoşuna gider. Çocukların motivasyonlarını öğrenmek için yanlarına gider, “Merhaba çocuklar!” der. “Bu çocukların motivasyonunu öğrenirsem, belki benzer motivasyonu diğer çocuklarda da oluşturabilirim.” diye düşünür. Çocuklara sorar: “Boş vaktinizde başka işler yapabilecekken siz kitap okumayı tercih etmişsiniz. Bu seçiminizin altında yatan nedenleri, benimle paylaşır mısınız?” Öğrenciler sırasıyla şu yanıtları verir: Hasan: “Okumayı gerçekten seviyorum çünkü kitap okumak çok zevkli ve keyif verici bir etkinlik. Kitap okuyunca çok mutlu oluyorum.” Taylan: “Bence öğrenciler derslerinin yanı sıra kitap da okumalı. Benim gibi bir öğrenci kitap okur.” Aynur: “Kitap okumak, sınavdaki paragraf sorularını çözmemde çok yardımcı oluyor. Bir de daha yüksek not alıyorum.” Bülent: “Eğer okumazsam, sanki kötü bir öğrenciymişim gibi hissediyor, suçluluk ve kaygı duyuyorum. Okuyunca kendimle gurur duyuyorum.” Fatma: “Öğretmenimiz bize okumamız gerektiğini söyledi ve okuduğumuz her sayfa için bize ödül verecek.” Şimdi size soruyorum: Çocuğunuzun hangi öğrenci olmasını istersiniz? Hangi motivasyonla kitap okumasını dilersiniz? Eğer onu sürekli överseniz, sizce çocuğunuzda hangi motivasyon gelişir?

✽✽✽

Diyelim ki 13 yaşındaki çocuğunuzu akademik bir konferansa götürüyorsunuz. Çocuğunuz, bu deneyim için oldukça heyecanlı ve mutlu. Üç gün boyunca birlikte farklı konuşmacıları dinliyorsunuz, bilim insanlarıyla sohbet ediyorsunuz ve alandaki yeni gelişmeleri öğreniyorsunuz. Konferans sonunda eve döndüğünüzde, çocuğunuzu yanınıza çağırıp şöyle diyorsunuz: “Seninle konferansa gitmek harikaydı. İnsanlarla nasıl iletişim kurduğunu ve güzel sorular sorduğunu gördüm, aferin sana! Seninle gurur duydum!” Babasından bu övgüyü alan çocuk ne hisseder? Bundan sonraki hayatı nasıl şekillenir?

Sosyal Ödül, Övgü

Beni Ödülle Cezalandırma kitabımda, ödülün zararlarını ve risklerini kapsamlı bir şekilde ele aldım. Davranışsal ekolün bir ürünü olan ödül, davranışları pekiştirmediği gibi, aksine mevcut iç motivasyonu da çoğu zaman öldürür. Örneğin kitap okumayı seven çocuğa okulda ödül verirsek, çocuk çoğu zaman kitap okumaktan soğur. Övgü de “sosyal ödül” olarak adlandırılır ve aynı ödül gibi içinde birçok riskler barındırır. Bazı koşullarda motivasyonu artırmaz hatta aynı ödül gibi mevcut motivasyonu düşürür. Eskiden aileler çocuklarını sürekli eleştiriyordu ve bu çocuklarda büyük sorunlar yaratıyordu. Ama günümüzde eleştirinin yerini övgü aldı. Övgünün de zararları ve riskleri var. Nedir bu riskler? Peki, övgünün işe yaradığı durumlar yok mu? Övgü bazı koşullarda tabii ki işe yarar. Peki, hangi koşullarda? Bu koşulları nasıl bileceğiz? İşte bu kitapta ilk olarak övgünün risklerini, daha sonra da hangi koşullarda işe yaradığını detaylı olarak ele alacağız.

Övgü Nedir?

Övgü; bir kişi, eylem veya ürün hakkında kişisel ölçütlerimize göre olumlu bir yargıda bulunmaktır.1 Sadece tanıma baktığımızda bile birçok riski görebiliriz. Dikkat ederseniz, övgü olumlu da olsa özünde bir “yargıdır.” Bir kişiyi övdüğümüz zaman, onu yargılamış oluruz. Bunu sürekli yaparsak, o zaman onun “yargıcı” oluruz. Çocukların yargıca değil, rehbere ihtiyacı vardır. Rehberin görevi çocukları yargılamak değil, onların doğruyu ve yanlışı ayırt edebilmeleri için kendi içgörülerini geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Övgü hem bir pekiştireç (“Çok güzel bir resim olmuş!”) hem de sosyal bir etkileşim aracı (“Ceketin çok yakışmış!”) olarak kullanılır. İki yöntem kendi içinde sorunlar barındırsa da bu kitapta pekiştireç olarak kullanılan övgüyü ele alacağız. Övgünün türleri kendi içinde farklılaşır. Övgü türlerini ve derecelerini baştan öğrenmeniz çok önemli çünkü övgünün zararları ve riskleri, türüne ve derecesine göre değişmektedir. İleriki bölümlerde bu risklerden bahsederken, övgünün türlerini ve derecelerini şimdiden bilmeniz çok kritik.

Odağı açısından övgüyü dörde ayırabiliriz.

1. Kişi-odaklı övgü (“Resimde çok yeteneklisin!”)
2. Süreç-odaklı övgü (“Çok güzel çizdin!”)
3. Ürün-odaklı övgü (“Çok güzel resim!”)
4. Genel övgü (“Aferin!”)

….