Birazoku

Evrimsel psikolojiden hikâyeler ve tavsiyeler paylaşan baba-oğul yazarlar Doug Kenrick ve David Lundberg-Kenrick, taş devrinden kalma problem çözme yöntemlerinin bugünkü hayatlarımız için tehlikelerini ortaya koyuyor ve modern dünyada hayatta kalmak ve mutlu olmak için yeni, sistematik bir yol sunuyor.

Binlerce yıl boyunca biz insanlar, varoluşun yedi temel sorununu çözmemize yardımcı olacak bir dizi motivasyon sistemi geliştirdik: hayatta kalmak, kendimizi tehlikeden korumak, arkadaşlıklar kurmak, saygı kazanmak, eşleri cezbetmek, bağ kurmak ve ailelerimize bakmak. 21. yüzyılda da aynı hedeflerin peşindeyiz. Ancak, bir zamanlar bizi tehdit eden kılıç dişli kaplanlar ve rakip kabilelerin yerini şekerli yiyecek-içecek satan pazarlamacılar, kültür savaşı alevlerini körükleyen uzmanlar ve kredi şirketleri aldı.

Taş Çağı Beyni: İnsanın Evrimi ve Yedi Temel Güdü, pek çok ilgi çekici anlatı ve bilime dayalı yaşam ipuçlarıyla, elektronik eşyalarımızın ve latte’lerimizin ötesini görmemize, daha mutlu ve başarılı bir hayata ulaşmak için yararlı bilgiler edinmemize yardımcı oluyor.

İÇİNDEKİLER

Teşekkür …………………………………………………………………………….9
Giriş: Kendini Gerçekleştirme Rehberi Olarak Evrimsel
Psikoloji ……………………………………………………………………….11
1. Bölüm: Bugünün Problemleri Eski İnsan Güdüleriyle
Buluşuyor …………………………………………………………………….25
Çağdaş dünyada yaşam neden eski kötü günlerde
olduğundan daha zor?
2. Bölüm: Temel Hayatta Kalma Psikolojisi ……………………. 45
Kadim korkularımızın ve arzularımızın bugünün tehlikeleri
ve fırsatlarıyla bağlantısı nasıl kopuyor?
3. Bölüm: Zorbalardan, Barbarlardan ve Mikro
Yağmacılardan Uzak Durmak ………………………………………69
Neden güvende olsak da güvende hissetmiyoruz?
4. Bölüm: Anlaşmak ………………………………………………………..95
Nasıl (Gerçek) arkadaşlar kazanılır?
5. Bölüm: İlerlemek ……………………………………………………….123
Baskın olmak mı, prestijle etkilemek mi daha iyi?
6. Bölüm: Gerçek Aşkı Bulmak ………………………………………151
Etrafınıza baksanız iyi olur.
7. Bölüm: Aptallar Nasıl Âşık Kalır? ………………………………185
Kısa ya da uzun vadede kendiniz için doğru olanı yapmak.
8. Bölüm: Aile Değerleri ………………………………………………..211
Siz kardeşinizin koruyucusu değil misiniz?
9. Bölüm: Geleceğe Dönüş ……………………………………………..235
21. yüzyıldaki yaşam için geçmişten faydalı ipuçları.
Dipnot: Yarın Yapılacaklar ……………………………………………..251
Notlar ve Kaynakça ………………………………………………………..255

Greta, Fin ve Liam için.

Bu kitap dünyayı fethetmenize yardımcı olsun.

TEŞEKKÜR

Kitabın tamamını okuyarak kıymetli geribildirimlerde bulunan dostlarımıza ve meslektaşlarımıza çok şey borçluyuz: Jill M. Sundie, Cari M. Pick, Bob Luce ve Liam Kenrick. Bob Cialdini, Jean Luce ve Michael Barlev ilk bölümün taslakları hakkında önemli katkılarda bulundular. Steve Neuberg, Mark Schaller, Rich Keefe, Ed Sadalla, John Alcock, Vaughn Becker ve Steve Friedlander, bu kitapta yer alan konular ve araştırmalar hakkında yılların entelektüel altyapısını ve düşündürücü bilgilerini sağladılar. Kim Hill, Elizabeth Cashdan, Barry Hewlett ve Ed Hagen dahil birçok antropolog meslektaşımız geleneksel toplumlardan yaşamla ilgili kaynaklar sağladı. Joan Silk, Randy Nesse, Rob Boyd, Kim Hill, Bob Cialdini, Jay Braun, Steve Neuberg, Vaughn Becker, Athena Aktipis, Michael Varnum, Clive Wynne, Greg Stone, Art Glenberg ve Sam McClure, semineri için birikimlerini Doug’la paylaştı ve İnsan Doğasının Keşfi üzerine ve burada tartışılan fikirlerin büyük bir kısmına ilham kaynağı oldu. Son olarak, Amerikan Psikoloji Derneği’nden Susan Herman, kitabın ilk taslaklarını düzenleyerek olağanüstü bir iş çıkardı ve mesajı daha etkili iletmenin yolları hakkında çok önemli bilgiler verdi.

GİRİŞ

Kendini Gerçekleştirme Rehberi Olarak
Evrimsel Psikoloji

Nasıl arkadaş kazanırsınız, insanları nasıl etkilersiniz, işte başarıya nasıl ulaşırsınız, nasıl formda kalırsınız ve bu sırada gerçek aşkı, kalıcı mutluluğu ve hayatın anlamını nasıl bulursunuz? Peki bu zorluklardan biri diğerine göre öncelikli mi olmalı?

Motivasyon konuşması yapanlar size hayat oyununu “nasıl kazanabileceğinizi” anlatıyor: çevrenizi genişleterek, en çok parayı kazanıp bir sürü romantik partneri kendinize çekerek veya statünüzü artırarak. Ancak bu hedefleri amaç edinmek sorunlarınızı çözmeyebilir ve sizi pek mutlu etmeyebilir. Her zaman mutlu olmaya çalışmak bile sizi hataya sürükleyebilir. Bazı araştırmalar, sürekli mutlu hissetmeye çalışmanın da aksine mutsuz hissettirebileceğini gösteriyor. Hatta –dostlarınıza, iş arkadaşlarınıza veya aile fertlerinize destek olmak için güzel, sıcak bir yatağın konforundan vazgeçmek gibi– size haz vermeyen şeyleri bile yapmak isteyebilirsiniz.

Biz aslında hiçbir zaman “kazandığımız” hissiyle arkamıza yaslanacak şekilde tasarlanmadık. Her pazartesi bir sorunu çözüp salı günü uyanınca yeni bir sorun buluyoruz. Çarşamba da aynı şekilde devam ediyoruz.

Çoğumuzun hayatında gerçekten çözmek istediğimiz en az bir veya iki alan var. Nasıl çevre edineceğiniz, nasıl ilerleyeceğiniz, aşkı nasıl bulacağınız ve nasıl doyuma ulaşacağınız konusunda tavsiye veren onlarca kitabı bulabileceğiniz yerel bir kitapçıya gidebilirsiniz. Bu kitaplar çoğunlukla sağduyuya dayanıyor. Ancak maalesef, bu sağduyunun çoğu ya yanlıştır ya da sadece bazı çevreler ya da dönemler için geçerli olabilir. (Gençken çevre edinme yolu, romantik bir partner bulma yollarından çok farklıdır ve romantik bir partnerle istikrar sağlamak için farklı yollara ihtiyacınız vardır.)

Bu kitapta vurguladığımız önemli nokta şu: Hayatta bir şeyleri kazanmıyoruz; sadece sorunları çözüyoruz. Ancak anlattığımız gibi; sorun çözmek insanın genlerinde olan bir şey ve her sorun aslında bir fırsat. Gerçekten de yaşamın temel sorunlarıyla yüzleşme süreci, tatmin edici bir hayatın anahtarı.

Evrimsel Olumlu Psikoloji ve Yedi Temel Güdü

Geçtiğimiz yıllar içinde insan doğasına dair bakış açımızda büyük ilerlemeler oldu. Bu ilerlemelerin çoğu; Homo sapiens ile diğer hayvanlar arasındaki bağlar üzerine teorik soruları yanıtlamak, insan beyninin bilgiyi veya duyguyu deneyimleme şeklini anlamak ya da Brezilya ormanlarından Dış Moğolistan’a kadar geniş bir alana yayılmış kültürlerde yaşayan insanlar arasındaki farkları/benzerlikleri ölçmek gibi tamamen bilimsel hedeflere göre yapıldı. Ancak yol boyunca, temel bilim, neredeyse tesadüfen, değerli pratik bilgeliğin temel taşlarını ortaya çıkardı. Bunlar genellikle etrafa dağılmış, bazen de yalnızca biyoloji, antropoloji ve deneysel psikoloji dergilerindeki gizemli jargonlara farklı lisanlarda ulaşabilenlerin edinebileceği belirsiz bilimsel makalelerde gizlidir. Ve onlarca yıldır süren disiplinler arası araştırma ve teorilerden elde edilen tüm bilgeliklerin bir derlemesi, güncellenmiş ve rastgele 101 bilimsel gerçek gibi daha karmaşık çeşitli konular barındıran uzun bir liste oluşturabilir.

Ancak yıllarca tüm bu araştırmaları derinlemesine inceledikten sonra şaşırtıcı bir sonuca ulaştık: Ortaya çıkan bu bilgelik, temel insan güdülerinin yedi adımlı bir piramidi (bkz. Şekil 1) olarak basit ve görselleştirilmesi kolay bir şema ile gösterilebilir. Bu yedi güdünün nasıl işlediğini anlamak, daha isabetli seçimler yapmanızı ve sonuçta daha tatmin edici bir hayata kavuşmanızı sağlayabilir.

Abraham Maslow’un psikoloji ve iş dünyası konulu kitaplarda sıklıkla gürülen bir piramidindeki ihtiyaçlar hiyerarşisine aşina olabilirsiniz (bkz. Şekil 2). Maslow’un görüşü, hepimizin hayata eksiklik ihtiyacı olarak gördüğü fizyolojik ve sosyal güdüleri (klasik piramidin alt dört basamağı) tatmin etmeye çalışarak başladığı yönündeydi. Bunları karşılarsanız, büyüme ihtiyaçlarınıza geçmekte özgür olursunuz; ki en yüksek seviye de kendini gerçekleştirme veya mümkün olduğu kadar gelişme arzusudur. Maslow’un en sevdiği kendini gerçekleştirme örnekleri; başkalarının övgüsü için değil, yalnızca kendi öz potansiyelini ifade etme arzusunu tatmin etmek üzere müzik yapan bir müzisyen, şiir yazan bir şair ya da resim yapan bir sanatçıydı.

Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisini insan doğasına ilişkin o dönem yaygın olan davranışçı boş sayfa modeline bir alternatif olarak önerdi. Eski bakış açısına göre sevgi, dostluk ya da başkalarından saygı görme arzusu gibi sosyal güdülerimiz açlık ve susuzluk gibi daha temel fizyolojik ihtiyaçlar üzerine inşa edilmiştir ve doğamızın parçası değildir. Bu geleneksel düşüncede yalnızca sevgiyi ve şefkati arzularız çünkü bu sosyal ödülleri anne sütüyle ilişkilendiririz. Maslow’un zamanından beri bilişsel sinir bilimi, gelişim psikolojisi ve evrimsel biyolojideki gelişmeler onun, insan zihninin çeşitli sosyal güdülerle önceden donatılmış olarak geldiği ve bu ayrı güdülerin yalnızca bir sosyal güdüye ikincil eklentiler olmadığına dair alternatif görüşünü destekler.

Maslow’un bir diğer katkısı da psikoloji alanını yalnızca olumsuza, yani insanlığın acınası nevrotik ve saldırgan yönüne odaklanmaktan kaçınmaya ve sağlıklı insanların incelenmesine yöneltmeye yardımcı olmaktı. Aslında Maslow, sağlıklı ve üretken insan işleyişinin parlak örnekleri olarak gördüğü, Eleanor Roosevelt, Abraham Lincoln, Albert Einstein ve John Muir gibi tanınmış isimlerin yanı sıra antropolog Ruth Benedict de dahil olmak üzere meslektaşları ve akıl hocalarının da aralarında bulunduğu bir dizi insan üzerinde yoğun bir çalışma yaptı. Böylelikle Maslow sadece kötülüklerimiz ve ıstıraplarımız üzerinde durmak yerine, insani erdemlerin ve refahın nedenleri ile sonuçlarını bilimsel olarak inceleyen pozitif psikolojideki daha yeni gelişmelere zemin hazırladı.

Maslow’un yaklaşımının pek çok faydası vardı ama sorunları da vardı. Birincisi, Maslow’un teorisi, 1950’ler ve 1960’lardaki Amerikan toplumunun tarzında yani biraz benmerkezciydi. İnsan başarısının en yüksek düzeyi sayılan kendini gerçekleştirmenin eksikliklere dayalı olarak gördüğü daha düşük sosyal güdülerden uzak ve bunların üstünde bir durum olduğuna inanıyordu. Normal insanları kendini gerçekleştiren rol modelleriyle karşılaştırırken başkalarından tamamen bağımsız olarak zanaatlarını kendileri için sürdüren sanatkâr şairler ve müzisyenler en sevdiği örneklerdi. İkincisi, Maslow’un kendini gerçekleştirmeye odaklanma şekli oldukça seçkinciydi, öyle ki çoğunluk normal insan statüsüne erişemezdi. 1954 tarihli Motivasyon ve Kişilik adlı kitabında, kendisi ve meslektaşlarının görüştüğü 3.000 üniversite öğrencisinin sadece birinin psikolojik açıdan sağlıklı olarak nitelendirilebileceğini gözlemledi. Bir!

…

---