Birazoku

“Anlatılan senin hikâyen.”

Evrim teorisi modern bilimin ve özellikle de biyolojinin en görkemli başarılarından biri. Yeryüzünün geçmişinde yolları birbiriyle kesişen sayısız öyküden görkemli ve gür bir aile ağacı oluşturup canlıların geçmişini, bugününü ve geleceğini birbirine bağlıyor. Dünyaya ve dünya içindeki yerimize ilişkin bakışımızı derinleştirmekle kalmayıp evrenin boyutları ve hayatın zenginliği karşısında bizi daha mütevazı olmaya da teşvik ediyor. Yine de etrafındaki tartışmalar bitmek bilmiyor, hatta gittikçe daha da karmaşıklaşıyor ve evrimi anlamak isteyenlerin gözünü en başından korkutabiliyor. Evrime dair kanıtlar her geçen gün artarken ve yepyeni yöntemler ile tekniklerin kullanılmasıyla şaşırtıcı sonuçlara ulaşılırken evrimi ve evrim teorisini nasıl anlayabiliriz ve anlatabiliriz?
• Evrim nedir, evrim teorisi nedir?
• Evrim “sadece bir teori” midir?
• Canlıların vücut yapıları kusursuz mu?
• Geçiş fosilleri var mı, yok mu?
• Evrim tamamlandı mı, yoksa devam ediyor mu?
• Gözün hikmeti var mı?
• İnsanlar nereden geldiler?
Bu kitapta, tanınmış paleontolog Donald R. Prothero, yanıtı merak edilen bu ve benzeri sorulara güncel bilgilerin ve bulguların ışığında bir yanıt veriyor. Biyoloji biliminin ve evrim teorisinin çehresini değiştiren yirmi beş keşfin ve bu keşifleri yapanların öyküleri üzerinden evrim hakkında doğru ve yanlış bilinenleri, halk efsaneleri ile bilimsel gerçekleri her yaştan okurun kolaylıkla anlayabileceği berrak bir dille ortaya koyuyor. Evrimin ve canlıların geçmişine, insanlığın öyküsüne ilgi duyan herkesin kitaplığında bulunması gereken bir “evrimi anlama kılavuzu” sunuyor.

ÖNSÖZ

Evolution: What the Fossils Say and Why It Matters [Evrim: Fosiller Ne Diyor ve Neden Önemli?] (Columbia University Press, 2007; ikinci baskı, 2017) kitabımın yayınlanmasından bu yana evrimsel biyoloji ve paleontoloji alanlarında birçok yeni keşif yapıldı. Bu arada, Charles Darwin’in devrim niteliğindeki Türlerin Kökeni kitabının 1859’da yayınlanmasından bu yana evrime dair kanıtlar da dağ gibi birikmeye devam ediyor. Bu kanıtların bir kısmını ilk evrim kitabımda tartıştım ama bu kanıtların çoğu ya son dönemde ortaya çıkmıştır ya da onlardan bu kitapta sadece kısaca bahsedilmektedir. Yalnızca fosil kayıtlarına odaklanarak ve evrimi inkâr edenlerin yalanlarını ve efsanelerini düzelterek vakit kaybetmek yerine evrimin keşfine yol açan özgün kanıtlara ve bize hayatın işleyişine dair verdikleri güçlü içgörülere odaklanmanın daha ilginç ve faydalı olacağını düşündüm. Mara Grunbaum’un WTF, Evolution: A Theory of Unintelligible Design [Ne, Evrim mi? Akılsız Tasarım Teorisi] (2014) ve diğer kitapları, yaşamın ilahi olarak tasarlanmış bir evrende hiçbir anlam ifade etmeyen tuhaf, komik ve çirkin şeylerle dolu olduğuna işaret ederek doğanın ne kadar beceriksiz ve savurgan olabileceğini gösteriyor. Fakat bu çalışma, temelde şakalarla ve havalı, saygısız bir tavırla yazılmış tek satırlık sözlerle dolu resimli bir kitaptır. Aynı noktaya daha ciddi bir şekilde değinmek, bu konuyu araştırmak ve anlamını daha derinlemesine incelemek istiyorum.

Ayrıca bu dizinin önceki üç kitabı olan The Story of Life in 25 Fossils [Yirmi Beş Fosilde Yaşamın Öyküsü] (Columbia University Press, 2015), The Story of the Earth in 25 Rocks (Yirmi Beş Kayalıkta Yeryüzünün Öyküsü) (Columbia University Press, 2018) ve The Story of Dinosaurs in 25 Discoveries [Yirmi Beş Keşifte Dinozorların Öyküsü] (Columbia University Press, 2019) (Columbia University Press, 2019) üslubunda yazmaktan keyif alıyorum. Önceki başlıklarda olduğu gibi bu kitaptaki her bölüm, belirli bir fikri açıklayan, genellikle insanların bu konu hakkında nasıl düşündüklerine ilişkin tarihsel bağlamla örülmüş, bağımsız bir hikâyedir. Önceki kitaplarda olduğu gibi bilim, çoğunlukla keşifleri yapan kişilerin hikâyeleri ve keşfin bilim bağlamındaki önemi üzerine kuruluyor. Bu kitap beş kısımdan oluşuyor.

“Başlangıçta: Her Şey Evrim Geçirir ve Yeryüzü Çok Yaşlı”, adlı Birinci Kısımda milyarlarca yıllık evrende evrimin nasıl gerçekleştiği anlatılıyor (Birince ve İkinci Bölümler). İkinci Kısımda, Darwin’in evrime ilişkin özgün ana kanıt silsilelerini ve onun zamanından bu yana meydana gelen ilgili keşifler tartışılıyor (Üçüncü Bölümden Onuncu Bölüme kadar). “Yaşamın Tarihinde Büyük Geçişler” başlıklı Üçüncü Kısımda, belirli büyük organizma gruplarının tamamen farklı bir şeyden, yani makro evrimden nasıl evrimleştiğini gösteren fosil kayıtlarından elde edilen çarpıcı kanıtlardan bahsediliyor (Onuncu Bölümden On Yedinci Bölüme kadar).

“Gözler ve Genler” adlı Dördüncü Kısımda, genetik ve moleküler biyolojiden elde edilen muazzam miktarda kanıta yer veriliyor (On Yedinci Bölümden Yirminci Bölüme kadar) ve aynı zamanda göz gibi karmaşık bir yapının nasıl evrimleşebileceğine dair meşhur bilmece de ele alınıyor (Yirminci Bölüm). “İnsanlar ve Evrim” başlığını taşıyan Beşinci Kısımda ise insanların da bir kuyruksuz maymun olduğu ve diğer organizmalar gibi evrimleştiği (Yirmi Birinci Bölümden Yirmi Beşinci Bölüme kadar) ve evrimin gelecekte nereye gidebileceği veya gitmeyebileceği (Yirmi Beşinci Bölüm) fikrini destekleyen kanıtlar ayrıntılarıyla açıklanıyor. Darwin’in 1859’da yaptığı gibi, doğanın her seferinde kurala uyamayan bir gerçeğini ortaya koyarak okurları, yani sizi, evrimin gerçek olduğuna ikna etmeyi umuyorum.

Bunların her biri evrimin açık kanıtlarıdır ve umarım kanıtların ezici ağırlığı sayesinde siz de evrimin harikalarına ikna olursunuz. Bu kitap, daha bilimsel ve felsefi olan ve yaratılışçılık ve evrimle ilgili daha geniş konuları doğrudan ele alan ilk evrim kitabımla zıtlık gösteriyor. O hâlde şimdi oturun ve doğanın nasıl bir geçmişi olduğunu, zaman içinde nasıl gelişip değiştiğini gösteren harika ve tuhaf yönlerini keşfetmeye kendinizi hazırlayın. Büyük Theodosius Dobzhansky’nin 1973 tarihli bir makalesinin başlığında bu sözleri tekrarlayarak yazdığı gibi: “Evrimin ışığı olmaksızın biyolojide hiçbir şey anlam ifade etmez.”

…