Birazoku

İnsanlık Hâlleri

Gölge Kokusu adlı romanı, Eylül Fırtınası adıyla Atıf Yılmaz tarafından beyaz perdeye uyarlanan; şiir, öykü, roman ve tiyatro oyunu gibi farklı türlerde edebiyata kazandırdığı eserlerle adından sıkça söz ettiren çok yönlü yazar Habib Bektaş’ın, ironiyi ve kara mizahın sessiz ama keskin dilini incelikle kullandığı yeni öykü kitabı Dedemin Cenneti raflardaki yerini alıyor.

Başta Almanya olmak üzere Türkiye’de geniş bir okur kitlesi olan Bektaş’ın içtenlikle anlattığı öykülerin merkezinde farklı insan manzaraları göze çarpıyor. Yazarın hiciv dolu kaleminden süzülen yedi değişik öyküsü, her biri birbirinden “ilginç” yedi ayrı dünyanın kapılarını aralıyor. Kâh güldüren, kâh düşündüren bu öykülerde, yeri geliyor dinî inançlarından ötürü eşinin doğumunu geciktirmeye çalışan dar görüşlü bir kocaya öfkeleniyor; yeri geliyor Almanya’dan gömülmek üzere Türkiye’ye defnedilen bir cenazenin, sınır kapısında maruz bırakıldığı gümrük vergisi çıkmazı karşısında dehşete düşüyoruz.

Habib Bektaş, hızla değişen çağ ile onu oluşturan sosyal ve toplumsal dinamikleri kendi çıkarları doğrultusunda yeniden yorumlamaya çalışan insanların hayatlarına ayna tuttuğu bu kitabında; din, para, insan hakları, göçmenlik, cehalet gibi sosyolojik öğeleri birer eleştiri nesnesi olarak ele alarak günümüz insanının trajik gerçeklerini, kara mizahın tebessüm ettiren sivri ve çarpıcı diliyle yansıtıyor.

Cumhuriyet gazetesinden tanıdığımız ödüllü çizer Semih Poroy’un özgün desenleriyle renk kattığı Dedemin Cenneti, birbirinden farklı olduğunu savunan ama özünde birbirinin aynı olmaktan başka çaresi bulunmayan insanlara ithaf edilmiş, hiciv yönü ağır basan bir insanlık komedyası…

Sık Dişini Hanım

Komiserin odasının önündeki sıraya yan yana oturduk. Bizi karakola getiren görevli polis memuru, “Komiser bey sabah sekizde gelir, uslu uslu oturup bekleyin,” dedi. Saatime baktım, henüz üçü gösteriyordu. Demek, beş saat oturup komiser beyi bekleyecektik. Beklemesine beklerdim, n’olacak! Ama birkaç saat önce kavga ettiğim bu adamla yan yana oturmak kanıma dokunuyordu. Ondan uzaklaşmak için oturduğumuz sıradan nerdeyse düşecektim. Görevli memura dönüp, “Şimdi gidip sabah gelsek olmaz mı?” diye soracak oldum. Çoktan uyuklamaya başlamıştı. Vazgeçtim. Usulca başımı çevirip sıranın öteki ucunda oturan Resûl Efendi’ye baktım. Yüzü yara bere içindeydi. Sol yanağındaki derin yara izinin üstündeki kurumuş, kabuk bağlamış kan lekesinin görünüşü iğrençti. Sol gözü de morarmış, şişmişti. Bu adamın elini yüzünü bu hâle ben mi getirmiştim? Ömrümde ilk kez dövüştüğüm göz önüne alınırsa fena sayılmazdı. Ama bundan böyle dövüşen insanlarla ilgili gazete haberlerini okurken kimseyi ayıplamayacaktım.

Bırak ağız burun kırıp göz şişirmeyi, katil bile olabilirdi insan. Sık Dişini Hanım 8 Resûl Efendi karakolda da boş durmuyordu: Ellerini yukarı doğru açmış, dudaklarını kımıldatıyor, dudaklarının kımıldaması sona erince de elleriyle yüzünü sıvazlayıp seslice “amin” diyordu. Aslında duaya, ibadete karşı bir insan değilim. Ama bu adamın yaptıklarını düşündükçe ibadetinin içten olabileceğine inanamıyordum. Boğazım kötü acıyordu. Kendi yüzüm ne durumdaydı? Kime sorabilirdim ki! Dövüştüğüm Resûl Efendi’ye sormak, yakışık almazdı. Zaman zaman uyku bastırıyor, göz kapaklarım ağırlaşıyordu. Kısa bir süre için dahi olsa uykuya dalışım, uyuyuşum bir kâbusa dönüşüyor, “Sık dişini!” diye haykırarak gözlerimi açıyordum. Bu haykırışlarımda, Resûl Efendi dua ve aminlerine ara veriyor, fırlayıp karşımda boksörler gibi gard alıyordu. Biz böyle dövüşmeye hazır horozlar gibi karakolun salonunda ayağa dikilince görevli polis memuru da uyanıyor, uslu durmazsak bizi nezarethaneye tıkacağını söyledikten sonra uykusuna devam ediyordu.

Dövüş sahnesini gözümün önünde canlandırmaya çalıştım. Nasıl vurmuştum? Nasıl birbirimize girmiştik? Yok, hiçbir şey anımsamıyordum. Aklımda kalan tek şey, “Sık dişini!” diye haykırarak Resûl Efendi’nin üzerine çullanmamdı. En iyisi olayı başından alıp düşünmekti. Belki dövüşmenin ayrıntılarını anımsayabilirdim. Ama yorgunluk, uykusuzluk sağlıklı düşünmemi engelliyordu. İşin öncesine gidiyordum, olayların başlangıcına. Düşündükçe, yaşadıklarıma inanmakta güçlük çekiyor; hayır, bunları ben yaşamış olamam diyordum: Günlerden pazar. Oturmuş, akşam yemeği yiyorduk. Unutmadan söyleyeyim, yaş kırka geldi. Çoluk çocuk yok.

Hanımla birbirimize düşkünüzdür. Hafta sonlarında öğle yemeğiyle akşamı birleştiririz. O günkü soframızı birer kadeh rakıyla zenginleştirmeyi de ihmal etmeyiz. Yine oturmuş öğle için geç, akşam için erken denebilecek bir saatte yemek yiyorduk. Kapı çalındı. Bizim pek öyle gelenimiz gidenimiz olmaz. Telaşlandık. Telaşımızda haklıymışız. Karşı komşunun çocuğu, dip komşumuz Resûl Efendi’nin hanımının sancılandığını haber veriyordu. Eşimi de çağırıyorlardı. Eh bundan daha doğal bir şey olamaz. Komşu değil miyiz! Eşim hemen gitti. Resûl Efendi’yle dip komşuyuz. Ama konuşmuşluğumuz, görüşmüşlüğümüz pek yok. Zaten bu sokağa taşınalı bir yıl olmadı bile. Mahallede yeniyiz. Duyduğumuza göre Resûl Efendi’nin çarşıda baharatçı dükkânı varmış. Doğum yapacak olan kadın ikinci eşiymiş. Birinciyi, çocuğu olmuyor diye boşamış. Yeni eşi on sekiz yirmi yaşlarında bir tazeymiş. Resûl Efendi’yle bazen kapının önünde karşılaşıyorduk. Başından çıkarmadığı takkesi, kırlaşmaya yüz tutmuş top sakalıyla kırk beş, elli yaşlarında gösteriyordu.

Oldukça heyecanlanmıştım. Kolay değil, bir çocuk doğacaktı. Hastaneye kaldırmadıklarına şaştıysam da, üzerinde durmadım. Öyle ya, komşumuzun evinde mi, hastanede mi, doğuracağına ben karar veremezdim. Bu arada eşim sık sık eve geliyor, temiz havlu, çarşaf gibi şeyler götürüyordu. Beşinci gelişinden sonra heyecanım son haddine varmıştı. Ben doğuracakmışım gibi orama burama sancılar giriyordu. Hiç kaçırmadığım yirmi bir haberlerini bile es geçtim. Sık sık sokak kapısının önüne çıkıyor, olası bir bebek çığlığı duymaya çalışıyordum.

Eşimin yedinci gelişiydi sanırım. Fırtına gibi girdi içeri. Tamam dedim, bu kez olmuştur. Beni eliyle yolunun üzerinden iteklerken, “Adam, çekil önümden, bir işe yaradığın yok, hiç olmazsa elime ayağıma dolaşma,’’ dedi. Bu gibi durumlarda dilimi tutmayı bilecek denli piştim evlilik konusunda. Sesimi çıkarmadım. Tabii bu arada çocuğun henüz doğmadığını da anlamıştım. Yalnız, ikindi saatlerinde kafama takılan soru, daha bir anlam kazanmaya başlamıştı: Doğumevleri, hastaneleri, sağlık merkezleri olan İzmir gibi bir kentte, evde doğum yapmanın alemi neydi? Kan gerekebilirdi, ameliyat gerekebilirdi, daha benim bilmediğim bir sürü şey gerekebilirdi.

Güç bir doğum olacağı çoktan belli olmuştu. Vakit gece yarısına yaklaşıyordu. Eşimi elinde havlu ve çarşaflarla kapıdan çıkarken yakaladım: “Siz deli misiniz, neden hastaneye kaldırmıyorsunuz kadını?” Eşim, sinirden mosmor olmuş yüzünü yüzüme yaklaştırmış, ıslık gibi bir sesle konuşuyordu: “Bilir bilmez konuşma. Saatlerdir onun kavgasını yapıyoruz. Resûl Efendi istemiyor. Doğum evde yapılmalıymış…” dedikten sonra fısıltıyla sürdürdü konuşmasını: “Hastaneden filan vazgeçtik. Hiç değilse savuşup gitse! Adam lohusa odasının kapısının önüne oturmuş, Kur’an okuyor, elimize ayağımıza dolaşıyor. Arada bir de ‘sık dişini hanım’ diye nara atıp yeri göğü inletiyor. Neyse, ben gecikmeyeyim, bir an önce gideyim tazenin yanına,” deyip koşar adım uzaklaştı. Kafam iyice karışmıştı. Bu “sık dişini” ne demek oluyordu, anlayamadım. Evin içinde dolaşıyor, eşimin gelmesini bekliyordum. Her gelişinde “bir şey yok” dedikçe, sinirlerim daha da bozuluyordu. Artık onun geliş gidişlerini saymayı bırakmıştım.

Bir ara eşimi karşımda gördüm. Gözlerini kocaman kocaman açmıştı. Tamam, dedim. Bu kez oldu. Kız mı oğlan mı? Oysa eşim, daha başka şeyler anlatıyordu. Anlattıklarını anlamakta güçlük çekiyordum. Kesik kesik konuşuyor bir yandan da ağlıyordu: “Canım, bir şeyler yapmamız gerek, bak, saat kaç oldu. Taze doğuramıyor. Bütün bedenini kasıyor. Kapıda kocası olacak adam ‘sık dişini’ diye bağırdıkça, tazenin sesi soluğu kesiliyor, tüm kasları geriliyor.” Şaşırmıştım. “Sen Resûl Efendi’yi bana göndersene.” “Adam kapının önünden ayrılmıyor. Kaç kez söyledim, ‘Resûl Efendi, canın sıkılmasın, bizimkinin yanına git’ dedim, adam duymuyor bile beni! Kur’an okumayı sürdürüyor.” Çabucak kararımı verdim. Gidip Resûl Efendi’yle konuşacaktım. Birlikte yollandık lohusa evine.

Eşim, alışkın adımlarla üç basamaklı merdiveni çıkıp içeri girdi. Ben de daldım içeri. Sokak kapısından küçük bir salona çıkılıyordu. Sağ taraftaki kapının önünde başında takkesiyle Resûl Efendi bağdaş kurup oturmuştu. Elindeki Kur’anı sallanarak, seslice okuyor, belirli bir yere geldikten sonra da kitabı kucağına bırakıp “amin” diyordu. Her aminden sonra cep saatini çıkarıp bakıyor, başını iki yana sallayarak, “Sık dişini hanıııım!” diye haykırıyordu. Bu arada eşim de aralarında olmak üzere komşu kadınlar, ellerinde bezler, sıcak su tasları, kovalarla Resûl Efendi’nin yanından yöresinden geçiyorlardı.

Resûl Efendi’nin yanına yaklaşıp kapının önüne çıkmamızı önerdim. Nice diller döktüm. En sonunda kapıdan yana dönüp, “Hanııım, sık dişini, az kaldı!” diye bağırdıktan sonra ayağa kalktı. Kapının önündeki merdivene oturup beklemeye başladık. Bu arada Resûl Efendi sık sık cep saatini çıkarıp bakıyordu. Her bakıştan sonra da, “Az kaldı hanım, sık dişini” diye, kendi kendine konuşuyordu. Bir ara eşim dışarı çıkıp beni yanına çağırdı: “Sana söylemeyi unuttum, taze hiç durmadan saati soruyor, o şiddetli sancılarının arasında vaktin gece yarısını geçip geçmediğini öğrenmek istiyor. Bedenindeki kasılma da son haddine vardı. Olayı etraflıca düşünecek durumda değildim.

Yine de eşime, “ ‘Vakit gece yarısını çoktan geçti’ de bakalım ne olacak!” dedim. Eşimin koşarak içeri girmesinden birkaç dakika sonra, evden yükselen çığlıklar, bağırışlar duyduk. Eşim gelmiş boynuma sarılıyor, nur topu gibi bir kızın dünyaya geldiğini muştuluyordu. Sevinçten ne yapacağımı şaşırmışım. Kutlamak için Resûl Efendi’ye döndüğümde, onun, “Kancık, hem kız doğurdu hem de yarım saat daha sabredemedi,” dediğini duydum. Şaşırmıştım. Resûl Efendi’nin omzuna elimi koydum dostça. Bağırmadan, usulca konuştum: “Sabretse ne olacak Resûl Efendi, hem doğacak çocuğu zorlayarak içerde tutmak olası mı?” Resûl Efendi beni dinlemiyordu. Bağırıyordu avaz avaz: “Yarım saat sonra mübarek Mevlit Kandili başlıyor. Önceden kavilleşmiştik, sabredecekti yeni gün başlayıncaya… Sabredemedi, sabredemedi kancık!”

Daha neler dediğini anımsamıyorum. Kendimi kaybetmişim. Ömrümde kimseye fiske vurmuş insan değilim. Ama söyledim ya, kendimi kaybetmişim. Ben “Sık dişini” diye haykırarak hücum ediyordum. Resûl Efendi ise yaşından umulmayacak bir çeviklikle, “Sizin yüzünüzden oldu kâfirler!” diyerek hücum ediyordu. Evet, “Sık dişini, sık dişini, sık dişini, sık dişini…”

…