Birazoku

Bu kitap, sayıların büyüleyici dünyasına adım atmaktadır. Kozalakların gizemli örüntülerinden, gizli şifrelemelere, saat aritmetiğinden radyo astronomisine dek sayıların doğayla ve yaşamımızla kesişimlerine odaklanmaktadır.

• Dünyaya bir seferde yağan doluların sayısı hesaplanabilir mi?
• Naziler gizli yazışmalarını nasıl şifreliyordu?
• Altın oranın Mısır piramitlerinde bulunması uzaylılara mı işaret?
• Papatya falının Fibonacci sayılarının dağılımıyla işi ne?
• Uzayın derinliklerinden gelen dalgaları nasıl ölçeriz?

Eukleides’den Fibonacci Ailesine, Gauss’tan Duijvestijn’in kusursuz karesine, Lobaçevski’den Lorenz’in kaos ve Einstein’ın görelilik teorisine bu kitap, gündelik hayatın matematiğini anlamak isteyen okura kısa ve eğlenceli bir giriş sunmaktadır.

MALCOLM E. LINES

İngiltere, Banbury doğumlu (1936). Eğitimini Brackley, Magdalen College School ve Oxford Üniversitesinde tamamladı (1954). İki yıl RAF’ta (Kraliyet Hava kuvvetleri) görev yaptı. Teorik fizik alanında doktorasını verdi (1962). New Jersey’de yer alan Bell Laboratuvarları’nda araştırmalarını yapmak üzere Amerika’ya göç etti (1966). Popüler bilim alanında matematik ve fizik üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. Başlıca eserleri: On the Shoulders of Giants (2017), A Number for your Thoughts: Facts and Speculations About Numbers from Euclid to the Latest Computers (2020).

NERMİN ARIK

Ankara Kız Lisesi’nden mezun oldu (1945). Glasgow Üniversitesi Elektrik Bölümü’nde lisans (1954), burslu olarak gittiği George Washington Üniversitesi Matematik Bölümü’nde yüksek lisansını tamamladı (1963). Aynı yıl ODTÜ’de başladığı doktora çalışmaları için, Maryland Üniversitesi’nde yeterlik sınavını verdiği hâlde, 1969 yılında Türkiye’ye dönmesi gerektiğinden doktorasını tamamlayamadı. ODTÜ Matematik Bölümü’nde uzun süre eğitmenlik yaptı. Başlıca eserleri: Alan Moorehead, Darwin ve Beagle Serüveni (1996); Peter Brian Medawar, Genç Bilimadamına Öğütler (1997); Jerry P. King, Matematik Sanatı (1998); Richard P. Feynman, Fizik Yasaları Üzerine (1998); John D. Barrow, Olanaksızlık Bilimin Sınırları ve Sınırların Bilimi (2002); Bertrand Russell, Sorgulayan Denemeler (2013)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ | 11
1
GİRİŞ | 15
2
FİBONACCİ AİLESİ VE DOSTLARI | 22
3
DOLU TANESİ SAYILARIYLA İNİP ÇIKMA | 42
4
YALANLAR, KAHROLASI YALANLAR VE İSTATİSTİK | 55
5
EN KUSURSUZ KARE | 71
6
EUKLEIDES’İN BEŞİNCİSİNDEKİ SORUN! | 84
7
SAAT SAYILARI | 99
8
KRİPTOGRAFİ:
GİZLİ YAZIŞMA SANATI | 114
9
SAYILAR VE ULUSAL GÜVENLİK | 128
10
DÖRT RENK YETERLİ Mİ? | 142
11
CETVELLER, OMİNOLAR VE PROFESÖR GOLOMB | 155
12
NP PROBLEMİ DE NEDİR? | 167
13
BİR TENEKE KUTUNUN İÇİNDE
KAÇ TOP SALLAYABİLİRSİNİZ? | 182
14
ARA BOYUTLAR | 197
15
KAOSA GİDEN YOL | 209
16
SÜPER MATEMATİK VE CANAVAR | 222
İLERİ OKUMALAR | 236
DİZİN | 237

1
GİRİŞ

Çağlar boyu, insanoğlunun saymaya ve ölçmeye karşı ilk kez ilgi duymasından bu yana, ‘sayı’ kavramı insanı büyüleyen, ama bazen de ona işkence eden bir gelişme sergilemiştir. Bildiğimiz 1, 2, 3 sayıları hakkındaki en basit kavramlarla başlayıp, negatif sayılara, kesirlere, ondalıklara ve daha da ötesine uzanan ‘sayı’nın en genel anlamıyla ne ifade etmesi gerektiği konusundaki temel anlayış sürekli genişlemiştir. Buna paralel olarak, bu sayısal kavramların alışılmadık ve harikulade özellikleri hakkında acımasızca artan bir dizi büyüleyici soru ve spekülasyon ortaya çıkmış; bunlarla ilgili problemlerin bazıları kısa sürede, dönemin uzmanlarını hoşnut edecek biçimde ‘temizlenmiştir’. Bazıları içinse daha uzun süreli çaba gerekmiştir; bazen onlarca, bazen yüzlerce yıl süren çabalar… Birkaçı da, inatla, yaşamayı sürdürmekte ve dünyanın en ünlü matematikçilerini (son dönemlerdeki işbirlikçileri olan elektronik dijital bilgisayarların yardımıyla veya onlarsız) şaşırtmaya, onların yaratıcılığını ve zihinsel dengesini sınamaya devam etmektedirler.

Bu kitabın konusu, başlığından da anlaşılacağı gibi, bir anlamda sayılardır. Ancak kitap, sayıların özellikleriyle ilgili olmaktan çok (bu, daha önce yayımladığım A Number for …