Birazoku

Üçüncü Dünya ülkelerindeki çocuk işçilerin hâli, bundan iki yüzyıl önce yurtlarından zorla kaçırılan köle akranlarınınkinden pek farklı değil: ‘Ecel tezgâhlarında’ karın tokluğuna tükeniyor, sakatlanıyor, ölüyorlar. Eğlence sektöründe istismar edilip Körfez ülkelerinde deve jokeyleri olarak çalıştırılmak üzere kaçırılıyorlar. Cinsel tacize uğrayıp satılıyor, kapatılıyorlar. Charles Dickens’ın betimlediği kasvetli ve hoyrat Britanya manzaralarını, başka bir güneşin, başka renklerin hâkim olduğu, başka bir dünyada yeniden yaşıyorlar.

Çocuk işçilerin çoğunluğu Güney ülkelerinde olmasına rağmen, konuyla ilgili tartışmalar genellikle Batı’da ve eğitim-iş ikilemi ekseninde yapılıyor. Dahası, Batı‘nın suçluluk duygusuyla sunduğu çözüm önerileri ‘kaş yaparken göz çıkarabiliyor’ ve başka değer yargılarına, başka aile yapılarına, başka iklimlere sahip toplumlarda yaşayan çocuk işçilerin hayatlarında öngörülmeyen yıkımlara neden oluyor. Bu kitap işte bu çelişkiyi gözler önüne serip yoksulluk içinde çalışmak zorunda olan çocukların dünyasını bir de onların gözlerinden görmemize vesile oluyor.

İÇİNDEKİLER

Önsöz 11
1
Köleliğin Yeniden İnşası: Çocuk İşçiliğinin
Kurumsallaşması
13
2
Sorumluluk Hissetmek: Sivil Toplum Örgütlerinin
Rolü
41
3
Her Şeyin Anahtarı: İşçi Çocukların Eğitimi 53
4
Mücadele: Çocukların Çalışma Koşulları 63
5
Kalkınma(k) İçin Çocukları Kullanmak 75
6
Şeytan Üçgeni: Yoksulluk, Kentleşme ve Suç 84
7
Değersiz Emek ve Az kazanç 89
8
Arayışlar: Çocuk İşçiliğini Meşrulaştırmak 99
9
Bebekken Başlamak: Küçülen Çocuk İşçi Yaşları 109
10
Sömürü Ailede Başlar: Aile Gelirine
Katkıda Bulunmak
121
11
Elverişsizlikler: İklim ve Çevre Koşulları 127
12
Özgürlük; Çocuk Özgürlüğü ve Sokaklar 135
13
Hizmetçiler: Ev İçi Çalışan Olarak Çocuk İşçiler 146
14
Evde Olmak: Gecekondu Mahallesinde Çocukluk 156
15
Büyüyünce Ne Olacaksın? Çocuk İşçilerin
Yetişkinlik Yaşamları
165
16
24 Saat Yetmez: Aşırı Mesai ve Zaman Kavramı 171
17
Tek Başına Hayatta Kalmak: Sokak Çocukları 189
18
İstimarın Yeni Formları: Çocuk Köleliği 201
19
Mirpur’a Yolculuk 204
20
Doğru Yol Tek Değildir: Kültür Çatışmaları ve
Eğitim Sorusu
216
Kaynakça 227
Dizin 229

Önsöz

Birazdan çocuklar ve çocukların toplumsal işleviyle ilgili düşüncelerimi sizinle paylaşacağım. Büyük ölçüde Sanayi Devrimi’ni yaşayan Britanya’nın 19. yüzyılın başlarındaki durumu ile Bangladeş’in bugünkü durumunu kıyasladığım bu çalışmada, çocuk işçiliğinin kapsamlı bir görünümünü sunmayı amaçlamadığımı söylemek istiyorum. Aslına bakarsanız konuyla ilgili literatür öylesine geniş ki herhangi bir ekleme yapmaktan kaçınırdım, tabii meseleye (çocukları kurtaran) bir pietistten, (çocuklar asla çalışmamalı diyen) bir peşin hükümlüden, (yoksulların çocuklarının, ailelerine destek olmak için çalışmak zorunda olduğunu düşünen) bir kaderciden, (insanın içini yakan bazı suistimallerin görmezden gelinebileceğini söyleyen) bir bürokrattan ya da (biz zenginleştikçe, ülkeler zenginleştikçe çocuk işçilik de ortadan kalkacaktır söyleminin ardına sığınan) bir iktisatçıdan daha farklı bir perspektiften yaklaşılabileceğini düşünmeseydim.

Britanya’da sanayi çağının şeytani değirmenlerinin Üçüncü Dünya ülkelerine taşınması olağan bir durumdu. Ben de bu şeytani değirmenlerin şekillendirdiği hayatlardaki benzerlikleri hem tarihsel olarak hem de şimdide gözlemlemenin faydalı olabileceğini düşünüyordum. Gözümün önünde duran soru şuydu: Başka bir kültürün, başka bir geleneğin ve başka bir iklimin, çocuk işçiliği üzerinde nasıl bir etkisi olabilir? Daha da somutlaştırmak gerekirse 21. yüzyıla girerken, nüfusunun ezici bir çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu bir Güney Asya ülkesinde çocuk işçiliği, 19. yüzyılın başlarında soğuk bir Hristiyan ülkesindeki çocuk işçiliğinden ne kadar farklı olabilir? Ardından, 19. yüzyılın erken dönemlerinin Britanya’sında ve çağdaş Bangladeş’te serbest piyasaların yarattığı yıkım ile Karayipler ve Kuzey Amerika’nın köle plantasyonları arasındaki benzerliklerin izini sürdüm: Kölelik…