Birazoku

Çoğu zaman pek düşünmeden hayatın akışını sürdürürüz. Öyle fazla düşünmeye gerek de yoktur aslında, otomatik tepki vermeyi sağlayan bilgi ve deneyim dağarcığımız iş görür. Ama bu kitaptaki sorular, merak uyandırıcı, garip, saçma, hatta kimi zaman basbayağı asap bozucu görünürler, yine de hepsinin ortak yanı sizi düşünmeye yöneltmeleridir:

• Uzay gemisinde niçin mum yakılamaz?
• Mutluluğun anlamı nedir?
• Bir kâğıdı kaç defa katlarsam Ay’a ulaşırım?
• Feminizm öldü mü?
• Dünyayı bir uçtan öbür uca deldikten sonra bu delikten aşağıya atlarsan ne olur?
• Sence Başkan Mao bugünkü Çin’i görseydi gurur duyar mıydı?
• Bir inekte dünyadaki suyun kaçta kaçı bulunur?

Bu sorulara cevap vermek zeki olmayı gerektirir; şaşırtıcı, eğlendirici, ufuk acıcı, sinsi, muzip, derin, parlak bir zekâ. Bu ne bilgiyle ne de eğitimle ilgilidir. Her türlü ilginç yolla düşüncelerinizi eğip bükmeyle ilgilidir. Unutmayın, gerçek akıllılığın önünde kendini beğenmişlikten daha büyük bir engel yoktur.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ:
Zeki Olduğunu Düşünüyor musun? | 18
1
Akıllı olduğu düşünüyor musun? | 23
2
Bir karıncayı havadan yere bırakınca ne olur? | 26
3
Sırıkla atlama dünya rekoru niçin 6,5 metre civarında ve niçin
bir türlü kırılamıyor? | 29
4
Tarihin herhangi bir zaman dilimine dönme şansın olsa,
hangisini, niçin seçersin? | 31
5
‘Cool’ biri misin? | 34
6
Her şeye gücü yeten bir tanrı varsa, kaldıramayacağı
bir taşı yaratabilir mi? | 37
7
İnsan böbreğini satmalı mı? | 39
8
Tek zevki insan öldürmek olan bir psikopatı kendisini gerçek
dünyada sanıp istediği kadar sanal kişiyi öldürmesi için gerçeklik
sanrısı yaratan bir makineye bağlamak ahlaki midir? | 42
9
Obez insanlar parasız sağlık hizmetinden yararlanmalı mı? | 45
10
Fabrika bacaları eskiden niye çok yüksek yapılırdı? | 47
11
Uzay gemisinde niçin mum yakılamaz? | 49
12
Bir kâğıdı kaç defa katlarsam Ay’a ulaşırım? | 52
13
Tarih bir sonraki savaşın önüne geçebilir mi? | 54
14
Dürüstlük nerede hukuka uyar? | 58
15
Hangi kitaplar senin için zararlıdır? | 62
16
Dünyayı bir uçtan öbür uca deldikten sonra bu delikten aşağıya
atlarsan ne olur? | 67
17
İzci bir kızın siyasal gündemi olur mu? | 69
18
Mutluluğun anlamı nedir? | 73
19
Smith kör olduğunu bildiği Jones’un bir uçuruma doğru
yürüdüğünü görüyor, ama ondan hoşlanmadığı için aşağıya
yuvarlanmasına göz yumuyor. Bu cinayet sayılır mı? | 77
20
Başının ağırlığını nasıl ölçersin? | 79
21
Kader nedir? | 81
22
Elmayı nasıl tarif edersin? | 85
23
Sahne görüş bildirme kürsüsü müdür, yoksa sırf eğlence
için midir? | 89
24
Ben çöldeki bir petrol kralıyım ve tesadüf eseri düz
bir hatta yer alan dört farklı kente petrol dağıtmam
gerekiyor. Her seferinde petrol depoma dönmek üzere
dört kente de sırayla uğramalıyım. Olası en kısa yolu
almak için depomu nereye yerleştirmeliyim? Yol sorunu
diye bir şey yok, çünkü bana istediğim kadar yolu
bedavaya açacak bir şeyh dostum var. | 92
25
Bir ağaç resmini düşün. Bu ağaç gerçek midir? | 95
26
Salyangozun bilinci var mıdır? | 98
27
Deniz niçin tuzludur? | 101
28
Yaşlıların hayatta kalmasını sağlamak için kamu sağlık hizmeti
parasını harcamaya gerek var mı? | 104
29
Üç ve beş litrelik iki sürahiden dört litreyi nasıl
elde edersin? | 108
30
Koruma alanındaki evinin kapısını mora boyamayı tasarlayan bir
kadının başvurusunun geri çevrilmesini haklı bulur musun? | 111
31
Sence Başkan Mao bugünkü Çin’i görseydi
gurur duyar mıydı? | 115
32
Küresel bir devlet niçin yok? | 119
33
Kitab-ı Mukaddes kurmaca bir eser midir? Çıtır edebiyatı olarak
nitelendirilebilir mi? | 125
34
Feminizm öldü mü? | 128
35
Bir inekte dünyadaki suyun kaçta kaçı bulunur? | 133
36
Kaliforniya’da yaşamıyorsan, böyle bir yerin var olduğunu
nereden biliyorsun? | 135
37
İnsan ne zaman ölmüş sayılır? | 138
38
Çehov harika bir yazar, öyle değil mi? | 141
39
Croydon’un nüfusu nedir? | 145
40
İri ve vahşi hayvanlar niçin çok azdır? | 148
41
Dünyadaki insan sayısı çok mu fazla? | 150
42
Musa, gemisine kaç hayvan almıştı? | 154
43
Dünyada kaç kum tanesi vardır? | 157
44
Romeo fevri biri miydi? | 159
45
Mars’tan gelen birine insanı nasıl tarif ederdin? | 163
46
Beynin en hoşuna giden yanı ne? | 166
47
Evrime inanan Amerikalıların sayısı neden bu kadar az? | 169
48
Suç işleme oranını mimarlık yoluyla nasıl azaltabilirsin? | 172
49
Sence hırslı olmak iyi mi, kötü mü? | 175
50
Eğer arkadaşım beni bir odaya kapatır ve para ödemem kaydıyla
dışarıya çıkabileceğimi söylerse, bu özgürlükten yoksun bırakıcı
bir davranış olur mu? | 178
51
Zamanda nasıl yolculuk yaparsın? | 181
52
Bir bilgisayarın vicdanı olabilir mi? | 184
53
Klasik edebiyat bölümü yanıp kül olursa ne olur? | 187
54
Hamlet sence de biraz uzun değil mi? Bence öyle. | 190
55
‘Irk’ diye bir şey var mı? | 194
56
Doğa acaba doğal mı? | 197
57
Çevre; yoksulluk, AIDS vs. kadar büyük bir sorun mu? | 201
58
‘Tanrı’ gibi bazı kelimelerin baş harfleri niçin büyüktür? | 204
59
Ülke içindeki yoksulluğa mı, dünyadaki yoksulluğa mı odaklanmak
önemli? | 206
60
Sana aklımda düşünceler olduğunu düşündürten nedir? | 210
SONSÖZ:
O Hâlde Kim Akıllı? | 213
DİZİN | 215

SUNUŞ

Sonucu önemli bir görüşmede birisine sorular yönelttiğinizde iki şeyi yoklarsınız. Birincisi kişinin bilgi düzeyidir, yani ölçülmesi oldukça basit bir şeydir, ama ikincisi daha bulanıktır. Onun nasıl düşündüğünü anlamak istersiniz: Amacınız kafasındaki motorun nasıl çalıştığını, mantık rayları üstünde düzgünce kayıp gittiğini mi, yoksa havada süzülerek keskin bir bakışla her konuya baktığını mı kestirmektir. Kim bilir, belki de (benim kafamın çok sıkça çalıştığı tarzda) sarhoş bir tavşancık gibi oradan oraya hoplayıp duruyordur. O adayı ister bir üniversitede okutmanız, isterse de bir işte çalıştırmanız söz konusu olsun, bunu öğrenme gereğini duyarsınız. Beklenmeyene nasıl yaklaştığı konusunda bir fikir edinmek istersiniz.

Soru soranın perspektifi budur; hâliyle karşısındakini şaşırtma ve üstün konumda olma avantajı vardır. Buna karşılık, soru yöneltilen kişi tam bir afallamayla nutku geçici olarak tutulmuş hâlde öylece bakıp terleyebilir. Bazıları ise dillere destan bir serinkanlılık sergiler: Rivayet edilir ki, meşhur felsefecinin gözde girizgâhı “Bu bir soru mu?” sözü karşısında, bir delikanlı mahmur bir esnemeyle, “Eh, eğer bu bir cevapsa, öyle olsa gerek, değil mi?” karşılığını vermiş. Çoğumuzun gözü bunu kesmez. Yahut zekâ kıvraklığı buna yetmez. Aslına bakılırsa, okul sınavlarına yıllarca ıkınarak çalışma sonucunda ezberle edinilmiş teknik bilgiler azıcık bir köstek de oluşturabilir. Yetkin bir elektrik mühendisliği öğrencisi olsanız dahi, “Bir termostat düşünebilir mi?” gibi…